plik


ÿþ2009-03-17 Dr n. med. SBawomir Mikosioski OddziaB Kliniczny Medycyny Nuklearnej Endokrynologii Onkologicznej UM w Aodzi Cykl miesiczkowy i jego zaburzenia Autor prezentacji dr n. med. Ireneusz Salata Endokrynologia cyklu miesiczkowego Endokrynologia cyklu miesiczkowego " Gonadoliberyna (GnRH) - neurohormon podwzgórza, podstawowy regulator wytwarzania i uwalniania Gonadotropiny i gBówne steroidy jajnikowe odgrywaj gonadotropin (LH i FSH). Uwalniana przez podwzgórze w gBówn rol w zBo|onej regulacji prawidBowego cyklu sposób pulsacyjny. owulacyjnego. Ten dynamiczny proces wymaga " Gonadotropiny: lutropina (LH) i folitropina (FSH). S najwy|szej integracji, aby umo|liwid prawidBowy wydzielane przez przysadk w sposób: rozwój pcherzyków, dojrzewanie oocytu i owulacj. 1. Toniczny (podstawowy)- regulowany pobudzajcym dziaBaniem podwzgórza i hamujcym dziaBaniem steroidów pBciowych. 2. Pulsacyjny (epizodyczny)  polega na rytmicznym wydzielaniu z okre[lon czsto[ci i amplitud. 3. Cykliczny  jest skutkiem dodatniego sprz|enia zwrotnego z estrogenami i jest charakterystyczny dla organizmu |eoskiego. Mechanizm dziaBania gonadotropin Estrogeny (estron E1; estradiol E2; estriol E3) " Drugo i trzeciorzdowe cechy pBciowe kobiece. " FSH oddziaBywuje wybiórczo na komórki ziarniste, nastpuje ich zwikszona proliferacja, formowanie pBynu " Zmiany wzrostowe w bBonie [luzowej macicy. pcherzykowego, wzrost pcherzyków oraz uaktywnienie " Zwikszenie pobudliwo[ci skurczowej macicy. takich enzymów jak aromataza i hydroksysteroidowe " Pobudzajce dla plemników dziaBanie [luzu. dehydrogenazy. Ponadto Bcznie z estradiolem indukuje " Wzrost, dojrzewanie i zBuszczanie komórek nabBonka pochwy. pojawienie si receptorów dla LH. " Wzrost nabBonka kanalików i pcherzyków gruczoBowych w " LH dziaBa wybiórczo na komórki osBonki pcherzyka. Pod gruczoBach sutkowych. jej wpBywem nastpuje synteza androgenów a nastpnie progesteronu i 17 - hydroksyprogesteronu. " Hamowanie osteolitycznego wpBywu PTH. " Synergistyczne dziaBanie FSH i LH warunkuje wydzielanie " Zatrzymanie sodu i wody w organizmie. estradiolu. " Nadmiar prolaktyny hamuje uwalnianie FSH i LH poprzez dziaBanie na podwzgórze. 1 2009-03-17 Gestageny Androgeny " Zmiany wydzielnicze, a nastpnie doczesnowe " S wytwarzane u kobiet w jajniku, nadnerczach w bBonie [luzowej macicy. i w wyniku obwodowej konwersji proandrogenów. " Umo|liwia implantacj zapBodnionego jaja  powoduje wzrost pod[cieliska, pobudza wydzielanie gruczoBów i blokuje dalszy " W jajniku s wytwarzane pod wpBywem LH w komórkach wzrost endometrium pod wpBywem estrogenów. osBonki, zrbu oraz wnkowych. " Relaksacja macicy, hamuje dziaBanie PGE. " Nieprzenikliwy dla plemników [luz. " U kobiet wykazuj dziaBanie anaboliczne. " DziaBa diuretycznie. " Zwikszenie wydalania wapnia i fosforu. " Podwy|szenie temperatury ciaBa. " W warunkach prawidBowych wpByw androgenów jest zdominowany przez aktywno[d estrogenów. " Antyandrogenne dziaBanie w skórze. Wzrost oraz dojrzewanie pcherzyków jajnikowych u kobiety OkoBo 7 miesica |ycia pBodowego w obu jajnikach znajduje si okoBo 7 milionów pcherzyków, z czego okoBo dwa miliony przetrwaj do chwili narodzin noworodka. W okresie pokwitania w jajnikach mo|na znalezd zaledwie 400 000 pcherzyków. S 2 okresy wzrostu pcherzyka jajnikowego uzale|nione od wBa[ciwej Je|eli zdrowa, niezachodzca w ci| kobieta jajeczkuje 13-krotnie w cigu roku, to w okresie od 15 stymulacji gonadotropin przysadkowych: do 50 roku |ycia mniej ni| 500 spo[ród 400 000 pcherzyków dojrzewa do owulacji. 1. podczas |ycia prenatalnego, gdy zachodzi formowanie si gonady 2. w |yciu dojrzaBym, gdy w czasie cykli miesiczkowych dojrzewajcy pcherzyk ulega owulacji Formowanie si pcherzyka Rozwój niezale|ny od gonadotropin OkoBo 24 tygodnia |ycia pBodowego komórki germinalne pojawiaj Najwcze[niejsze etapy rozwoju pcherzyka pierwszorzdowego si w worku |óBtkowym. dokonuj si niezale|nie od wpBywu gonadotropin przysadkowych. OkoBo 25 tygodnia migruj do listew gonadalnych i formuj niezró|nicowan gonad. Komórki germinalne znajduj si Rozwój zale|ny od gonadotropin pierwotnie w skupiskach bez elementów zrbowych i s Z chwil gdy pcherzyk pierwszorzdowy zaczyna dojrzewa, nazywane syncytium komórkowym. w[ród komórek ziarnistych zaczynaj pojawia si niewielkie Wnikanie tych elementów midzy oocyty wskazuje na pocztek jamki wypeBnione pBynem. rozwoju pcherzyków jajnikowych. Te zmiany morfologiczne rozpoczynaj rozwój pcherzyka Pcherzyk pierwotny jest to komórka jajowa  oocyt, zatrzymana wtórnego, nazywanego równie| pcherzykiem antralnym. w stadium diplotenu profazy pierwszego podziaBu mejotycznego, otoczona pojedyncz warstw komórek ziarnistych 2 2009-03-17 Selekcja pcherzyka Rekrutacja pcherzyków OkoBo 5-7 dnia normalnego 28-dniowego cyklu jeden pcherzyk W momencie gdy pcherzyk uzyska wra|liwo[ na gonadotropiny, zostaje wyselekcjonowany do owulacji i utworzenia ciaBka |óBtego. dalszy jego rozwój uzale|niony jest od tych hormonów. Proces ten nazywany jest selekcj lub wyborem pcherzyka Niedostateczna lub niewBa[ciwa stymulacja przez gonadotropiny dominujcego. prowadzi do jego atrezji. Selekcja jest kulminacj procesu rekrutacji i rozpoczyna okres, W normalnym cyklu miesiczkowym, przez wiksz jego cz[, w czasie którego wpByw jednego pcherzyka wytwarza warunki, st|enia kr|cych gonadotropin s zbyt niskie, aby stymulowa w których tylko on mo|e wBa[ciwie dojrzewa i osign etap rozwój pcherzyka poza wczesne etapy. jajeczkowania. U kobiety w przebiegu cyklu miesiczkowego dojrzewa Z chwil gdy ustaje funkcja ciaBka |óBtego, pod koniec cyklu, do zapBodnienia tylko jeden oocyt. w czasie którego nie doszBo do zapBodnienia, st|enia estradiolu i progesteronu obni|aj si i hamujce dziaBanie tych steroidów Dominacja pcherzyka na ukBad podwzgórze-przysadka mózgowa ulega zmniejszeniu. Okres rozwoju pcherzyka nastpujcy po selekcji, Uwolnienie tej grupy pcherzyków oraz stymulacja ich do dalszego a poprzedzajcy owulacj okre[lany jest dominacj rozwoju zwana jest procesem rekrutacji. Podczas rekrutacji wszystkie podlegajce temu procesowi pcherzyki maj zdolno[ do uzyskania peBnej dojrzaBo[ci i owulacji. Przemiany okoBoowulacyjne Stwierdzenie owulacji: W fazie przedowulacyjnej cyklu nastpuje cig fizjologicznych procesów stymulujcych koDcowe dojrzewanie pcherzyka Jedynym pewnym potwierdzeniem dokonania si owulacji jest: i owulacj. " ci|a, Najwa|niejszym czynnik ’! szczyt LH odpowiedzialny za: " uwidocznienie wolnej komórki jajowej w czasie laparoskopii. " dokoDczenie podziaBu mejotycznego, PozostaBe metody to tylko po[rednie; potwierdzajce: " pknicie pcherzyka, prawidBowy przebieg cyklu jajnikowego, endometrialnego; potwierdzajce: rozwój pcherzyka, owulacj i wytworzenie si " luteinizacj. ciaBka |óBtego. S to: " pomiar podstawowej temperatury ciaBa, " ocena [luzu szyjkowego, " rozmaz cytohormonalny. Okres rekrutacji, selekcji, dominacji i owulacji pcherzyka. Zmiany hormonalne oraz morfologiczne w jajniku i bBonie Etap dziaBania czynników stymulujcych wBa[ciwe dojrzewanie tylko [luzowej macicy w poszczególnych fazach cyklu jednego pcherzyka, podczas gdy pozostaBe ulegaj procesowi atrezji. miesiczkowego Faza krwawienia miesiczkowego (1-5 dzieD cyklu) " obni|enie st|enia FSH, " LH warto[ci niskie (utrzymuj si na takim poziomie do momentu jajeczkowania), " estrogeny  niskie st|enie, " progesteron  niskie st|enie (niewielka ilo[ wytwarzana jest przez ciaBko |óBte z poprzedniego cyklu bdce w stadium regresji), " jajnik  wybór pcherzyków dla rozpoczynajcego si cyklu, " bBona [luzowa macicy  zBuszczenie. 1 - Menstruacja (miesiczka) 2 - Rosnce pcherzyki 3 - DojrzaBy pcherzyk z komórk jajow 4 - Owulacja (jajeczkowanie) 5 - CiaBko |óBte 6 - Zanik ciaBka |óBtego 3 2009-03-17 Faza owulacyjna (14 dzieD cyklu) Faza folikularna (6-13 dzieD cyklu) " FSH  wyrazny wzrost wydzielania, cho mniejszy ni| " FSH  utrzymuje si niskie st|enie a| do szczytu w przypadku LH, wydzielania LH, " LH  po gwaBtownym wzro[cie st|enia estrogenów drog " LH  utrzymuje si niskie st|enie, sprz|enia zwrotnego dodatniego dochodzi do ostrego " estrogeny  wzrost warto[ci st|eD, szczytu wydzielania LH, " progesteron  obni|enie st|enia, " estrogeny  po wystpieniu jajeczkowania dochodzi " jajnik  dojrzewanie pcherzyka i wybór pcherzyka do gwaBtownego spadku st|enia estradiolu, dominujcego, " progesteron  staBy wzrost wydzielania w wyniku " bBona [luzowa macicy  na pocztku wystpuje proliferacja stymulacji LH, nabBonka gruczoBowego, pózniej doBczaj si wczesne " jajnik  uwolnienie komórki jajowej oraz luteinizacja zmiany pod[cieliska. komórek ziarnistych pknitego pcherzyka jajnikowego, " bBona [luzowa macicy  pojawienie si w gruczoBach substancji od|ywczych, gBównie glikogenu. Faza lutealna (15-25 dzieD cyklu) " FSH  st|enie obni|a si do warto[ci obserwowanych w fazie folikularnej, " LH  niskie st|enia, " estrogeny - zwikszaj st|enie w zwizku z produkcj 17²-estradiolu przez ciaBko |óBte; przed faz miesiczkow st|enie zmniejsza si, " progesteron  wysokie st|enie utrzymuje si w cigu caBej fazy; szczyt wydzielania wystpuje ok. 8 dnia fazy lutealnej " jajnik  peBne unaczynienie luteinizowanych komórek ziarnistych i formowanie ciaBka |óBtego; w fazie przedmiesiczkowej regresja ciaBka |óBtego, " bBona [luzowa macicy  poskrcanie gruczoBów bBony [luzowej macicy, przemiana doczesnowa, obrzk pod[cieliska, powikszanie jego komórek Cykl endometrialny Faza miesiczkowa Cykl endometrialny to cykliczne zmiany bBony [luzowej macicy powtarzajce si co ok. 28 dni. Prostaglandyny osigaj swe maksymalne st|enie tu| przed Zmiany te s wywoBywane cyklicznymi zmianami st|enia hormonów jajnika (estrogenów i progesteronu) wystpujcymi w cyklu jajnikowym. sam miesiczk i wydaj si speBnia istotn rol w inicjacji Zmianom bBony [luzowej macicy towarzysz w cyklu menstruacyjnym zmiany krwawienia miesiczkowego poprzez obkurczenie ttniczek nabBonka jajowodu i pochwy oraz zmiany w istocie midzykomórkowej tkanki spiralnych i stymulowanie skurczów macicy. Warstwa Bcznej caBego organizmu kobiety. czynno[ciowa skBadajca si z warstwy gbczastej i zbitej zostaje BBona [luzowa macicy skBada si z warstwy podstawowej i czynno[ciowej. zBuszczona. Z fragmentów gruczoBów warstwy podstawowej Warstwa czynno[ciowa dzieli si na warstw powierzchown (zbit) oraz po[redni (gbczast). zaczyna si odnowa warstwy gbczastej. Pod koniec tej fazy Warstwa podstawowa nie zmienia swojej struktury i grubo[ci. wBa[ciwa bBona [luzowa skBada si tylko z warstwy podstawowej o Warstwa czynno[ciowa charakteryzuje si du| wra|liwo[ci na dziaBanie grubo[ci 0,5 mm. Pierwszy dzieD krwawienia jest uznawany za hormonów. pocztek cyklu miesiczkowego. OkoBo 5 dnia cyklu krwawienie ustaje i rozpoczyna si faza proliferacyjna  folikularna. Podstawowymi elementami struktury bBony [luzowej macicy s: nabBonek jednowarstwowy, gruczoBy cewkowate, tkanka zrbowa (pod[cielisko), czyli tkanka Bczna oraz naczynia krwiono[ne. 4 2009-03-17 Faza folikularna Faza owulacyjna W fazie tej bBona [luzowa macicy dalej grubieje, jednak Trwa od 5 do 14 dnia cyklu. Faza ta jest wywoBywana zasadnicza struktura jest taka sama jak w fazie wzrostowej. zwikszajcym si st|eniem estrogenów we krwi. Pod ich W badaniu ultrasonograficznym stwierdza si przerost grubo[ci wpBywem bBona [luzowa macicy odbudowuje si z pozostaBej warstwy czynno[ciowej oraz zwikszenie echogenno[ci. cz[ci warstwy czynno[ciowej i podstawowej. Komórki nabBonka pozostaBych fragmentów gruczoBów rozmna|aj si, co prowadzi Faza lutealna do epitelializacji (pokrycia nabBonkiem) powierzchni uszkodzonej OkoBo 14 dnia cyklu rozpoczyna si pod wpBywem progesteronu bBony. faza lutealna  sekrecyjna. Trwa do ok. 28 dnia cyklu. Fibroblasty dziel si intensywnie, a tak|e wytwarzaj wBókna tkanki Bcznej i skBadniki istoty podstawowej, co odtwarza zrb bBony [luzowej wBa[ciwej. Zrb jest zasiedlany innymi komórkami tkanki Bcznej wBa[ciwej i leukocytami ZZABURZENIA MIESICZKOWANIA Symptomatologia miesiczkowania ddotycz: Dla okre[lenia charakteru cyklu miesiczkowego stosuje si " nieprawidBowo[ci rytmu krwawieD (zbyt czste, zbyt rzadkie nastpujce terminy: miesiczki lub ich brak), Menarche  pierwsza miesiczka w |yciu, prawidBowo wystpuje midzy 9 a 16 rokiem |ycia, u polskich dziewczt wystpuje " nieprawidBowo[ci zwizane z obfito[ci krwawieD  skpe [rednio ok. 13 roku |ycia, lub obfite, Eumenorrhoea  regularne miesiczkowanie, wystpujce co " wystpowanie krwawieD dodatkowych w cyklu miesiczkowym 28 + /- 4 dni, o prawidBowej obfito[ci i czasie trwania. Fizjologiczna (przed lub po miesiczce, w poBowie cyklu). utrata krwi w okresie miesiczki (3-5 dni) mie[ci si w granicach 30-70 ml. Najcz[ciej s to cykle w których wystpuje owulacja i maj one dwufazowy charakter. Amenorrhoea primaria  Pierwotny brak miesiczki  brak miesiczki do 16 roku |ycia Amenorrhoea paraprimaria  Pierwsza miesiczka wystpiBa po terapii hormonalnej. Najczstsze przyczyny pierwotnego braku miesiczki: " Dysgenezja gonad 19% " Hipoplazja jajników 15% Niewydolno[ podwzgórza 14% " ZespóB Mayera-Rokitansky'ego-Küstnera-Hausera 9% " Interseksualizm 8% " Wrodzony przerost nadnerczy 7% " ZespóB braku wra|liwo[ci na androgeny (zespóB feminizujcych jder) 7% " Zaro[nicie bBony dziewiczej 6% " Guzy przysadki 4% " KarBowato[ przysadkowa 2% 5 2009-03-17 Oligomenorrhoea Amenorrhoea secundaria Wtórny brak miesiczki rozpoznaje si, je|eli stwierdza si brak  rzadko wystpujce miesiczki  odstpy midzy krwawieniami miesiczki przez czas dBu|szy ni| 3 miesice. nieregularne i trwajce wicej ni| 35 dni (wg Pschyrembla 31 dni) Najczstsze przyczyny wtórnego braku miesiczki: Cykle przedBu|one podobnie jak cykle skrócone wi| si z brakiem jajeczkowania i s najcz[ciej jednofazowe. " czynno[ciowa niewydolno[ podwzgórza, " pourodzeniowy przerost nadnerczy, Ten typ zaburzeD miesiczkowania obserwuje si u dziewczt " zaro[nicie macicy, w przebiegu pierwszych dwóch lat miesiczkowania. Je|eli nie s " zespóB policystycznych jajników. zwizane z przedBu|onymi lub bardzo obfitymi krwawieniami i nie towarzysz im objawy androgenizacji, nie wymagaj leczenia w tym okresie |ycia. Po 18 roku |ycia nale|y d|y do ustalenia przyczyn zaburzeD cyklu miesiczkowego i podjcia leczenia. Hypomenorrhoea Polimenorrhoea  skpe miesiczkowanie o nieprawidBowej, maBej utracie krwi poni|ej 30 ml, trwajce zwykle krócej ni| l lub 2 dni (zmniejszenie ila[ci krwi miesiczkowej o ponad 20% w porównaniu z poprzednimi okresami)  zbyt czste miesiczki o cyklu krótszym ni| 21 dni (wg Psch.24 dni) 21 dni to najkrótszy czas trwania cyklu dwufazowego. Skpe miesiczki w postaci plamieD lub krwistych upBawów mog by uwarunkowane hormonalnie. Wystpuj do[ czsto u dziewczt 11-12-letnich, które wcze[nie pierwotna niewydolno[ jajników: rozpoczBy miesiczkowanie. hipoplazja jajników, zespóB wygasania czynno[ci jajników Skrócenie cykli miesiczkowych najcz[ciej wystpuje w cyklach wtórna niewydolno[ jajników: bezowulacyjnych, w niewydolno[ci ciaBka |óBtego lub w efekcie czynno[ciowa niewydolno[ podwzgórza, skrócenia fazy folikularnej dojrzewania pcherzyka jajnikowego. hiperprolaktynemia. Zmiany organiczne zesp. Ashermana, zmiany zapalne bBony [luzowej macicy, np. gruzlica. Metrorrhagia  przewlekBe krwawienie z macicy Hypermenorrhoea  acykliczne przedBu|ajce si krwawienie (wystpuje w nieregularnych  nadmiernie obfite miesiczkowanie z utrat krwi ponad 80 ml odstpach czasu) w regularnych odstpach czasu, dBugo[ cykli miesiczkowych i czas trwania krwawienia (do 7 dni) s prawidBowe Krwawienia wystpujce u mBodocianych, trwajce ponad 10 dni, (zwikszenie ilo[ci krwi miesiczkowej o ponad 20%) niemajce charakteru cyklicznego okre[la si mianem metrorrhagia iuvenilis. Menorrhagia - krwotok miesiczkowy; przedBu|one (powy|ej 7 dni) i (wg Becka) nadmierne (powy|ej 80 ml) Mog one trwa do 3 miesicy, czsto s bardzo obfite, ze skBonno[ci krwawienie wystpujce w regularnych odstpach do nawrotów. Ci|kie przypadki mog zagra|a |yciu. czasu, dBugo[ cykli miesiczkowych prawidBowa Metrorrhagia climaterica rozpoznaje si wtedy, gdy krwawienie pojawi Najczstsz przyczyn obfitych, krwotocznych miesiczek (90%) s si 12 miesicy po menopauzie; wymaga ono zawsze postpowania zmiany organiczne: pod[luzówkowe mi[niaki, polipy, przerosty bBony diagnostycznego z badaniem histopatologicznym wBcznie. [luzowej macicy, zmiany zapalne, a tak|e zaburzenia krzepnicia krwi. 6 2009-03-17 Menometrorrhagia  miesiczka krwotoczna - krwawienie z macicy o du|ym nasileniu pojawiajce si w nieregularnych odstpach czasu Podstaw rozpoznania i leczenia w endokrynologii s Algomenorrhoea (Dysmenorrhoea) bolesne miesiczkowanie oraz bolesne miesiczkowanie z objawami wegetatywnymi (bóle gBowy, nudno[ci, wymioty, zasBabnicia, utraty przytomno[ci) starannie zebrany wywiad i dokBadne badanie fizykalne. Bolesne miesiczkowanie mo|e mie charakter pierwotny lub wtórny. Wtórne bolesne miesiczki cz[ciej pojawiaj si na tle organicznym w przeciwieDstwie do pierwotnie bolesnego miesiczkowania. Krwawienia te mog wystpi w wyniku toczcego si procesu Bolesne miesiczkowanie nowotworowego (charakterystyczne mog by krwawienia kontaktowe i krwawienia acykliczne). Bolesne miesiczkowanie (dysmenorrhoea) objawia si bólami w obrbie miednicy towarzyszcymi miesiczce. Przyczyna ka|dego krwawienia, które wystpuje poza terminem prawidBowej miesiczki, musi by wyja[niona. Czstotliwo[: Zrednio dolegliwo[ ta jest powodem 10% ogóBu Krwawienia czynno[ciowe i krwawienia uwarunkowane przyczynami absencji szkolnej. organicznymi mog nie ró|ni si przebiegiem ani charakterem krwawienia. Umiejscowienie bólu: Na ogóB jest to ból umiejscowiony w podbrzuszu, promieniujcy do krocza, odbytu, a tak|e koDczyn dolnych, okolicy Nale|y zawsze bra pod uwag mo|liwo[ istnienia innego zródBa ldzwiowej i brzucha. krwawienia ni| macica (cewka moczowa, odbyt, pochwa, srom). Jako czynno[ciowe krwawienia okre[la si wszystkie, których przyczyn s zaburzenia czynno[ci ukBadu AMENORRHOEA: Czas wystpowania Fizjologicznie: Brak krwawienia wystpuje u dziewczynek i dziewczt do chwili U mBodej dziewczyny, bez znaczcej przeszBo[ci ginekologicznej, ból pojawienia si pierwszej miesiczki (menarche). pojawia si rzadko wraz z pierwsz miesiczk. Wystpuje on zazwyczaj Akceleracja dojrzewania, zmiana stylu |ycia, labilno[ psychoseksualna po kilku cyklach bezbolesnych. Ten typ bolesnego miesiczkowania s przyczyn pojawienia si pierwszej miesiczki w coraz mBodszym zwany jest pierwotnym i czsto jest samoistny. wieku. Na [wiecie menarche pojawia si obecnie midzy 9 a 16 r|., [rednio ok.12,5 r|. U kobiet w okresie aktywno[ci pBciowej bolesne miesiczkowanie mo|e wystpi po nieudanym wspóB|yciu pBciowym lub bez uchwytnej W 1935 roku [redni wiek menarche w Belgii wynosiB 16 lat, a w USA 14 przyczyny. Tego typu bolesne miesiczkowanie zwane jest wtórnym lat. W tym czasie tzw. masa krytyczna dla wystpienia krwawienia i a priori nale|y w tym przypadku podejrzewa organiczne podBo|e u dziewczt wynosiBa 46-47 kg. Obecnie w USA wynosi ona 47,8 kg, zaburzenia. a w Polsce 46,5 kg. 7 2009-03-17 Postpowanie diagnostyczne w przypadku braku miesiczki: Przyczyny zaburzeo miesiczkowania (wg WHO - 1976) I. Pierwotny brak miesiczki: 1) badanie kliniczne Grupa Przyczyny zaburzeD miesiczkowania 2) badania genetyczne 3) testy hormonalne: I Niewydolno[ podwzgórzowo - przysadkowa · Gestagenowe II Dysfunkcja podwzgórzowo - przysadkowa · Estrogenowe III Pierwotna niewydolno[ jajników · z GnRH celem oceny FSH, LH IV Wady lub nabyte uszkodzenia macicy · dodatkowe badania hormonalne: PRL, Estradiol V Guzy okolicy podwzgórzowo - przysadkowej II. Wtórny brak miesiczki: wydzielajce prolaktyn 1) wykluczy ci|! VI Zaburzenia funkcji podwzgórzowo - przysadkowej 2) ocena PRL poBczone z hiperprolaktynemi 3) test gestagenowy VII Guzy pourazowe lub pozapalne, uszkodzenie regionu 4) ocena endokrynologiczna ukBadu podwzgórzowo-przysadkowego, podwzgórzowo - przysadkowego. tarczycy i nadnerczy Niewydolno[ podwzgórzowo-przysadkowa " Psychogenna postad zespoBu podwzgórzowo - (grupa I wg WHO) przysadkowego: wstrzs psychiczny np. zgon bliskiej osoby; zaburzenia pulsacyjnego wydzielania GnRH spowodowane zwikszonym wydzielaniem Okre[lana dawniej jako podwzgórzowy brak miesiczki ²-endorfin oraz CRF (amenorrhoea hypothalamica) lub podwzgórzowa niewydolno[ " Anorexia nervosa  zaburzone wydzielanie pulsacyjne jajników (hypothalamic ovariarn failure). GnRH, obni|one st|enie LH przy prawidBowym FSH " Zespól podwzgórzowy po odchudzaniu  tzw. krytyczna Dwa typy podwzgórzowego braku miesiczki: masa ciaBa wynoszca 48 kg. I. zwizany z czynnikami psychicznymi niskie st|enia LH, FSH i estradiolu oraz zaburzenia w II. zwizany z wiczeniami fizycznymi pulsacyjnym wydzielaniu LH " Zespól Sheehana  pokrwotoczna martwica przysadki w wyniku wstrzsu oligowolemicznego w II okresie porodu W 40-50% wystpuj u: intensywnie trenujcych biegaczek ttancerek pBywaczek Zzaburzenia miesiczkowania zwizane z wiczeniami AAnorexia athletica mo|e si pojawi z lub bez utraty masy fizycznymi: Anorexia athletica ciaBa. Brak miesiczki wi|e si ubytkiem ustrojowej tkanki Iintensywne wiczenia fizyczne doprowadzaj do: tBuszczowej i stresem, zwizanym z zawodami, wystpem ·ðdefektu fazy lutealnej i niewydolno[ci ciaBka |óBtego, U pBywaczek (rzadziej wystpujcy brak miesiczki) ·ðcykli bezowulacyjnych i ewentualnego braku miesiczki, zachowane jest 20% tBuszczu ustrojowego, podczas gdy u ·ðopóznienia w pojawieniu si menarche, szczególnie u mBodych biegaczek dziewczt trenujcych intensywnie jeszcze przed menarche. i tancerek jest tylko 15%. Cz[ autorów uwa|a, |e jest on przyczyn zaburzeD miesiczkowania. Uwa|a si, |e 22% tBuszczu ustrojowego jest niezbdne do prawidBowego funkcjonowania osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowej. 8 2009-03-17 ZZaburzenia czynno[ci podwzgórzowo-przysadkowej ZZaburzenia hormonalne: (grupa II wg WHO) ·ð defekt pulsacyjnego uwalniania LH, W przypadku pojawienia si zaburzeD w funkcjonowaniu ukBadu ·ð hipogonadyzm hipogonadotropowy, podwzgórzowo-przysadkowego dochodzi do tonicznego ·ð hiperprolaktynemia. wydzielania gonadotropin z okresowym lub staBym uszkodzeniem cyklicznego wydzielania lutropiny. Std te| powstaBe zaburzenia miesiczkowania w okresie dojrzewania i dziewczcym mog LLeczenie: przebiega z: ·ðhipo- lub normoestrogenizmem hipogonadotropowym ·ð przerwanie intensywnych wiczeD fizycznych, (podwzgórzowy brak miesiczki) ·ð w sytuacji konieczno[ci kontynuacji wiczeD fizycznych ·ðnormo- lub hiperestrogenizmem wspóBistniejcym z i braku miesiczki wprowadzenie HTZ, zaburzeniami cyklicznego wydzielania gonadotropin i hiperandrogenizmem (PCOS) W w przypadku hiperprolaktynemii leczenie typowe dla tego zaburzenia. w hipo- lub normoestrogenizmie hipogonadotropowym dochodzi do braku jajeczkowania z zaburzeniami miesiczkowania pod postaci: o pierwotnego lub wtórnego braku miesiczki, o rzadkiego miesiczkowania, o (rzadko) czstego miesiczkowania lub krwawieD okoBo- miesiczkowych. ZespóB policystycznych jajników (Polycystic Ovary Najistotniejszymi kryteriami rozpoznania PCOS s: Syndrome - PCOS) " 1. hiperandrogenizm, " to pojcie obejmujce niejednorodn grup schorzeo 2. chroniczny brak owulacji lub rzadkie miesiczkoawnie, " dotyczy od 4 do 12% populacji kobiet bdcych w wieku rozrodczym 3. obecno[d jajników policystycznych w obrazie USG " wystpuje zarówno w[ród kobiet z regularnymi cyklami przy braku innych, wtórnych przyczyn hiperandrogenizmu, takich jak: wrodzony przerost nadnerczy lub nowotwór owulacyjnymi o prawidBowej masie ciaBa, jak równie| u kobiet z w produkujcy androgeny. Musz byd speBnione 2 kryteria z 3. peBni rozwinitym (opisanym przez Steina i Leventhala) obrazem " Obecno[d obrazu policystycznych jajników w badaniu USG nie jest klinicznym, na który skBadaj si oligo- bdz amenorrhoea, otyBo[d, wystarczajca dla postawienia rozpoznania PCOS przy braku objawów hirsutyzm, hiperandrogenizm oraz niepBodno[d i poronienia klinicznych lub braku podwy|szonego st|enia androgenów w surowicy nawykowe krwi. " ponadto otyBe pacjentki z PCOS cz[ciej zapadaj na inne choroby, " Najcz[ciej stwierdzan nieprawidBowo[ci biochemiczn jest np. nadci[nienie ttnicze, cukrzyc, hiperlipidemi, choroby ukBadu hiperandrogenizm, który mo|e byd najwa|niejsz przyczyn kr|enia i dróg |óBciowych. U wielu wystpuje mniejszego lub zahamowania folikulogenezy. Podwy|szone st|enie androgenów mo|e wikszego stopnia oporno[d na insulin, byd pochodzenia jajnikowego lub nadnerczowego. co niekoniecznie wi|e si z otyBo[ci. OtyBo[ a zespóB policystycznych jajników Patofizjologia PCOS " OtyBo[d pojawia si u 35 do 60% kobiet, u których wystpuje " Podwy|szone st|enie androgenów w surowicy (testosteronu PCOS. Jest ona zwizana z wikszym nasileniem objawów lub androstendionu) hamuje produkcj estrogenów i klinicznych, ni| u kobiet szczupBych dotknitych t chorob, progesteronu w pcherzyku. przy wystpujcych jednocze[nie podobnych " NieprawidBowa ekspozycja wzrastajcego pcherzyka na zbyt nieprawidBowo[ciach ujawnianych w badaniach wysokie st|enia androgenów mo|e doprowadzi biochemicznych. do zahamowania dziaBania FSH i atrezji pcherzyka. " Redukcja wagi ma najwiksze znaczenie przed rozpoczciem " DBugotrwaBe dziaBanie androgenów powoduje powstanie zmian leczenia, jednak jest ona czsto bardzo trudna do policystycznych w obrbie jajników. przeprowadzenia. " Pierwotnym zródBem zwikszonego st|enia androgenów mo|e by jajnik lub miejsce wydzielania poBo|one poza jajnikiem - nadnercza. 9 2009-03-17 Nadnerczowe zródBo hiperandrogenemii Jajnikowe zródBa hiperandrogenemii " W przypadku PCOS jajniki s gBównym zródBem wysokich " Wydzielanie nadnerczowego siarczanu dehydroepiandrosteronu st|eD androgenów. zwiksza si o 50% w przypadku wystpowania PCOS. " GBównymi androgenami, których st|enia s podwy|szone " Jest to zwikszenie zarówno warto[ci podstawowych, jak i warto[ci w PCOS s testosteron i androstendion. w odpowiedzi na stymulacj ACTH. " Atretyczne pcherzyki prawie nie s w stanie zmienia androstendionu na estradiol, w zwizku z tym w pcherzykach " U niektórych kobiet hiperandrogenemi mo|na skorygowa atretycznych dominuj androgeny. za pomoc podawania deksametazonu. " Biosynteza androgenów w jajniku jest regulowana przez hormon luteinizujcy, a tak|e prawdopodobnie przez insulin. " Wyodrbnia si dwie grupy kobiet z PCOS: 1) z wysokim st|eniem LH i prawidBowym st|niem insuliny w surowicy 2) z prawidBowym st|eniem LH i podwy|szonym st|niem insuliny w surowicy. NieprawidBowo[ci wydzielania LH Dojrzewanie a PCOS " nie wystpuje nocne zwolnienie amplitudy pulsacyjnej LH " podwy|szone st|enie LH w surowicy krwi lub podwy|szony we wczesnej fazie folikularnej. NieprawidBowo[ci stosunek LH do FSH okoBodobowego rytmu wydzielania LH s tak|e opisywane " zwikszenie czsto[ci i amplitudy pulsacyjnego wydzielania LH Bcznie z odwróceniem prawidBowego, okoBodobowego rytmu wydzielania LH u nastolatek po menarche, z objawami " zwikszenie reakcji LH na GnRH i zmiana czsto[ci klasycznego zespoBu PCOS okoBodobowego pulsacyjnego wydzielania LH " dziewczta cechuj si wczesnym, porannym wzrostem LH " Niemniej jednak st|enia LH w surowicy krwi mog byd w porównaniu z nocnym wzrostem stwierdzanym u zdrowych, dojrzewajcych dziewczt, lecz przed menarche. prawidBowe a| u 40% kobiet z PCOS " nieprawidBowo[ci pulsacyjnego wydzielania LH sugeruj, |e mo|emy mie do czynienia z pierwotn nieprawidBowo[ci wydzielania GnRH, chocia| pozostaje niewyja[nione, jaka to centralna dysregulacja jest za to odpowiedzialna. Rola oporno[ci na insulin w patogenezie PCOS Wydzielanie FSH a PCOS " Hiperinsulinemia wystpujca w PCOS wtórnie w stosunku do " FSH odgrywa kluczow rol w prawidBowym oporno[ci na insulin przyczynia si do powstania procesie owulacyjnym. St|enie FSH w PCOS jest hiperandrogenemii. albo prawidBowe, albo niskie. Przyczyna tych ró|nic " Supresja insuliny w surowicy krwi osigana przez doustne w wydzielaniu FSH i LH cigle nie jest wyja[niona. podanie diazoksydu pocigaBa za sob obni|enie st|enia androgenów w surowicy krwi u otyBych kobiet z PCOS. " Stwierdzenie oporno[ci na insulin i hiperinsulinemia " Obni|enie wagi ciaBa kojarzy si ze zmniejszeniem st|enia u kobiet z PCOS przyczyniBy si do dalszego insuliny w surowicy krwi, zwikszeniem SHBG, co pociga zrozumienia patogenezy PCOS, a tak|e za sob obni|enie st|enia wolnego testosteronu w kr|eniu. Kojarzy si to z uregulowaniem cyklu miesicznego udokumentowaBo, |e zespóB ten - poza zaburzeniami i powrotem pBodno[ci. reprodukcyjnymi - wi|e si równie| z powa|nymi zaburzeniami metabolicznymi. 10 2009-03-17 Ultradzwikowe rozpoznawanie PCOS Ultradzwikowe rozpoznawanie PCOS " Cechy histologiczne jajników policystycznych wykazuj " Wiadomo, |e cechy ultradzwikowe jajników policystycznych wzrost liczby maBych (5-10mm) pcherzyków, a tak|e wzrost mog wystpowa w innych stanach hiperandrogennego braku objto[ci zrbu w porównaniu z jajnikiem prawidBowym. owulacji, takich jak guzy nadnerczowe wydzielajce androgeny, zespóB Cushinga, wrodzona hiperplazja nadnerczy i " Oprócz tego u niektórych kobiet stwierdza si cechy rozrostu hiperprolaktynemia. osBonki. " Ultradzwikowe rozpoznanie PCOS jako jedyne kryterium " Kryteria rozpoznawania jajników policystycznych diagnostyczne mo|e u 21% pacjentek spowodowa bBdne to jajniki zawierajce przynajmniej 12 pcherzyków (o rozpoznanie tego zespoBu. [rednicy 2-9 mm) i/lub powikszona objto[ jajnika (>10 ml). Tylko 1 jajnik speBniajcy te kryteria jest potrzebny do " Zwikszenie objto[ci zrbu jajnika mo|e by bardziej czuBym rozpoznania PCOS. Definicji tej nie stosuje si do kobiet znacznikiem tego zaburzenia. stosujcych tabletki antykoncepcyjne, gdy| ich stosownie zmienia wygld jajników. Obraz policystycznych jajników w USG Profil endokrynologiczny w PCOS " wikszy od 2 stosunek LH/FSH i podwy|szenie st|enia caBkowitego testosteronu, wolnego testosteronu, androstendionu lub siarczanu dehydroepiandrostendionu. " Test obci|enia progesteronem: Foks i HulI wykazali, |e u 92% pacjentek po obci|eniu progesteronem wystpuje krwawienie, co przemawia za istnieniem estrogenizacji. DokBadno[ diagnostyczna samego dodatniego obci|enia progesteronem wynosiBa 89% Rozpoznawanie i badanie NieprawidBowo[ci metaboliczne " objawy kliniczne takie jak zaburzenia miesiczkowania i/lub przewlekBy brak owulacji, z pewnymi danymi " Zaburzona tolerancja glukozy wskazujcymi na hiperandrogenizm (hirsutyzm, trdzik) Bcznie z wykazaniem jajników policystycznych w badaniu " NieprawidBowo[ci lipidowe i ryzyko chorób ukBadu USG oraz z danymi biochemicznymi przemawiajcymi kr|enia: Kobiety z zespoBem PCOS zdaj si by nara|one za hiperandrogenemi. na szczególnie wysokie ryzyko wystpienia tych chorób. " Profil hormonalny okre[lony w 7 dniu cyklu powinien Wzgldne ryzyko zawaBu serca u kobiet z PCOS ustalone obejmowa LH, FSH, testosteron, androstendion i prolaktyn. drog analizy czynnika ryzyka wynosiBo 7,4%. Jest to wynik " Wa|ne jest wykluczenie innych przyczyn zaburzeD wspóBistnienia mnogich czynników ryzyka obejmujcych miesiczkowania, a mianowicie hiperprolaktynemii, otyBo[, nietolerancj glukozy, nadci[nienie, dyslipidemi. przedwczesnej niewydolno[ci jajników, podwzgórzowego Oporno[ na insulin, podwy|szone st|enie mskich braku miesiczki. St|enie prolaktyny w surowicy krwi sterydów pBciowych, otyBo[ centralna nasilaj ryzyko przekraczajce 1000 j.m./l, przy wicej ni| jednym oznaczeniu wystpienia choroby ukBadu kr|enia, chocia| jest mo|liwe, wymagaj prowadzenia dalszych badaD w celu wykluczenia prolactinoma. Nale|y je przeprowadzi bez wzgldu |e po[redniczy w tym dyslipidemia. W PCOS dyslipidemi na istnienie PCOS w obrazie ultradzwikowym. charakteryzuje wzrost st|enia trójgiicerydów i niskie st|enie HDL w surowicy krwi. 11 2009-03-17 PCOS - NiepBodno[ - indukcja owulacji Rozpoznawanie i badanie " U pacjentek z st|eniem testosteronu w surowicy przekraczajcymi " PCOS jest najczstsz (73%) przyczyn niepBodno[ci anowulacyjnej. 5 nmol/l lub androstendionu przekraczajcymi 20 nmol/l powinno si " Przed rozpoczciem indukowania owulacji powinno si stwierdzi, wykona dalsze badania w celu wykluczenia pózno rozpoczynajcej si |e stan nasienia jest zadowalajcy. Badanie stanu jajowodów mo|na odroczy o 3-6 cykli, wrodzonej hiperplazji nadnerczy, zespoBu Cushinga i guzów nadnerczy je|eli nie ma wskazaD klinicznych. Pierwsz lini w indukcji owulacji s antyestrogeny. W celu chemicznego inicjowania owulacji stosuje si cytrynian klomifenu, bdcy w lub jajnika wydzielajcych androgeny. u|yciu ju| ponad 25 lat. " Wystpuje zwikszone ryzyko zaj[cia w ci| mnog (8% wszystkich ci|), w wikszo[ci " Test obci|enia progesteronem jest u|yteczny klinicznie zwBaszcza u kobiet przypadków bd to bliznita. z amenorrhoea. " Pacjentka jest oporna na klomifen, je|eli nie reaguje na dawk owulacyjn przez ponad 6 miesicy. " Ze wzgldu na niedawno uzyskane dane, mówice o zwikszonej czsto[ci " Drug lini leczenia stanowi zwykle gonadotropiny - albo niska dawka gonadotropin, albo tBumienie analogiem GnRH z nastpow terapi gonadotropinami. Terapia zaburzeD tolerancji glukozy, zwikszeniu ryzyka zachorowania na choroby gonadotropinami wymaga dokBadnego monitorowania za pomoc seryjnych badaD USG z ukBadu kr|enia, u otyBych kobiet z PCOS mo|e by celowe wykonanie lub bez seryjnych oznaczeD estradiolu - ma to na celu uniknicie powikBaD. doustnego testu tolerancji glukozy i oznaczenie na czczo trójgiicerydów " Tradycyjna ludzka gonadotropina menopauzalna (HMG) zawiera zarówno FSH jak LH. i cholesterolu zawartego w HDL surowicy krwi, zwBaszcza u kobiet Aktywna skBadowa stanowi tylko 3% caBkowitego leku. z BMI>25. PCOS - NiepBodno[ - indukcja owulacji Hiperandrogenizm - leczenie " W postpowaniu z hirsutyzmem, trdzikiem i Bysieniem nale|y podkre[li wag obni|enia ci|aru ciaBa u pacjentek otyBych. Czsto wystarcza dokBadne wyja[nienie przyczyny schorzenia " Konwencjonalne sposoby podawania gonadotropin kojarz si i zapewnienie o Bagodnym jego charakterze, skojarzone z powstawaniem mnogich pcherzyków i zwikszon z porad dotyczc takich [rodków kosmetycznych, czsto[ci powstawania ci|y mnogiej (opisywano czsto[ci jak depilacja. wynoszce 10-50%), wystpowaniem zespoBu hiperstymulacji " W drugiej linii leczenia znajduj si antyandrogeny. jajnika (OHSS) (od Bagodnej do umiarkowanej w zakresie od 8 Najcz[ciej s one stosowane w odwrotnym re|imie do 20%) i ci|kiej hiperstymulacji wymagajcej hospitalizacji, sekwencyjnym, obejmujcym octan cyproteronu w dawce 50- wystpujcej do 2% przypadków. 100 mg i etinyloestradiol w dawce 35-50 mcg. Uzyskiwano " U pacjentek, u których leczenie gonadotropinami jest popraw trdzika u 50-100% pacjentek w czasie 3-6 miesicy, nieskuteczne, mo|e by konieczne zastosowanie technik za[ nasilenie hirsutyzmu obni|aBo si w cigu 6-9 miesicy o 50%. Mo|na ten efekt podtrzymywa, stosujc Diane 35, wspomaganego rozrodu. to jest preparat zawierajcy nisk dawk (2 mg) octanu cyproteronu wraz z 35 mcg etinyloestradiolu. Pierwotna niewydolno[ jajników (grupa III wg WHO) Hiperandrogenizm - leczenie (hipogonadyzm hipergonadotropowy) . Definicja: " Postpowanie takie mo|e by wystarczajce u kobiet PPojcie pierwotnej niewydolno[ci jajników obejmuje brak z hirsutyzmem o nasileniu sBabszym lub umiarkowanym. czynno[ci generatywnej i hormonalnej gonad, pomimo istnienia Do innych dostpnych antyandrogenów nale| spironolakton prawidBowej endogennej stymulacji gonadotropowej. i flutamid. U kobiet, u których dominuje hiperandrogenizm Objawy: nadnerczowy stosuje si supresj nadnerczy ZZespóB objawów poprzedza zwykle kilkuletni okres glikokortykoidami. Stosuje si równie| supresj jajnika przej[ciowy z pojawieniem si u 50% dziewczt plamienia, za pomoc doustnych piguBek antykoncepcyjnych w terapii bdcego efektem odpowiedzi na podanie progesteronu. kombinowanej. Mo|liwe jest tak|e krótkotrwaBe stosowanie o pierwotny lub wtórny brak miesiczki o eunuchoidalna budowa ciaBa, agonistów GnRH oraz Bczne stosowanie agonistów GnRH o niedorozwój pBciowy, i HTZ (HRT). WspóBcze[nie poddawane s ocenie inhibitory o objawy wypadowe, naczyniowe i anatomiczne, 5±-reduktazy, takie jak finasteride. o zanikowe zmiany bBony [luzowej macicy i nabBonka pochwy -efekt niedoboru estrogenów 12 2009-03-17 ZZespóB nadnerczowo-pBciowy Brak miesiczki pochodzenia macicznego (grupa IV wg WHO) (adrenogenital syndrom, AGS; WPN) ZZespoBy z pierwotnym brakiem miesiczki OObjawy: -niski wzrost i nadmiernie rozwinite mi[nie ·ðW ok. 10-15% spowodowane wrodzonymi wadami wewntrznych -Zwikszone st|enie androgenów nadnerczowych, lub zewntrznych narzdów pBciowych. -niskie st|enie kortykosteroidów ·ðwspóBistnienie zaburzeD ró|nicowania pBci z cechami obojnactwa: -W ci|kich przypadkach brak jest owulacji i wystpuje ·ðbudowa ciaBa i rozwój wtórnych cech pBciowych s prawidBowe. ooligo- lub amenorrhoea hipogonadotropowa. (ci|kie przypadki) ·ðWrodzone wady wewntrznych i zewntrznych narzdów pBciowych powstaj ok. 8-10 tyg. |ycia pBodowego. LLeczenie: ·ðKortykosterydy wwystpienie krwawienia i jajeczkowania stanowi kryterium normalizacji st|enia androgenów: testosteronu, androstendionu i siarczanu dehydroepiandro-steronu (DHAS). Patologiczny przewlekBy (przetrwaBy) wzrost syntezy HIPERPROLAKTYNEMIA, ROZPOZNAWANIE, PRZYCZYNY I i sekrecji PRL jest spowodowany jednak najcz[ciej chorob OBJAWY o[rodkowego ukBadu nerwowego. Wiele guzów okolicy " Hiperprolaktynemi okre[la si wzrost st|enia PRL >20 ng/mL (>400 mU/l) u podwzgórzowo-przysadkowej zaburzajcych z powodu masy kobiet i >15 ng/mL (>300 mU/l) u m|czyzn. guza wydzielanie dopaminy, a tak|e guzy samej przysadki " Fizjologicznie naturalny (okresowy) wzrost st|enia PRL w surowicy krwi wydzielajce PRL (prolactinoma) oraz guzy mieszane  obserwuje si w czasie snu, ci|y, laktacji, w okresie noworodkowym, w wydzielajce oprócz PRL inne hormony przysadkowe s odpowiedzi na stres (np. hipoglikemia, wysiBek fizyczny) oraz podczas orgazmu. przyczyn organicznej hiperprolaktynemii. Guzy przysadki wydzielajce PRL dzielimy w zale|no[ci od rozmiarów na " Stymulacja brodawek sutkowych gruczoBów piersiowych tak|e powoduje mikro- (o [rednicy <10 mm) i makroprolaktynoma zwikszenie syntezy i sekrecji PRL. ([rednica >10 mm). Du|e st|enia PRL (>200 ng/mL " Hiperprolaktynemia jest zjawiskiem stosunkowo czsto spotykanym w w warunkach podstawowych) przemawiaj za rozpoznaniem endokrynologii. Pojawia si ona w trakcie terapii lekami modyfikujcymi makroprolaktynoma, jednak rozstrzygajce jest zawsze bezpo[rednio lub po[rednio wydzielanie dopaminy. Z tego te| wzgldu pierwszym krokiem w diagnostyce hiperprolaktynemii powinno by badanie obrazowe: tomografia komputerowa (TK) wysokiej wykluczenie przyjmowania niektórych leków, jako potencjalnej przyczyny tego rozdzielczo[ci lub jdrowy rezonans magnetyczny (NMR) zaburzenia z kontrastem. HIPOGONADYZM HIPOGONADOTROPOWY W PRZEBIEGU HIPERPROLAKTYNEMII Pojawiajce si u kobiet w wieku rozrodczym zaburzenia miesiczkowania pod postaci oligomenorrhea lub amenorrhea s " Prawdopodobna rola endogennych opioidów, które powoduj zmniejszenie przyczyn du|ego niepokoju pacjentek i poszukiwania przyczyny czsto[ci wydzielania tzw. pulsów) podwzgórzowego hormonu uwalniajcego gonadotropiny (GnRH). a tych zaburzeD u lekarza specjalisty. Z punktu widzenia klinicznego " Podanie pacjentkom z wtórnym brakiem miesiczki u m|czyzn najcz[ciej obserwuje si obni|enie libido i hiperprolaktynemi antagonisty opioidów (naloksonu) oraz potencji pBciowej (90% pacjentów z hiperprolaktynemi), spowodowaBo przywrócenie menstruacji. na które to objawy m|czyzni nie zwracaj uwagi lub nie " Hiperprolaktynemia hamuje równie| wpByw estradiolu na przysadk przyznaj si do nich, uwa|ajc je za wstydliwe i z tych powodów mózgow, przez co zarówno czsto[d jak i amplituda pulsów lutropiny (LH) maleje. Podobnie redukowany jest przedowulacyjny wyrzut LH. Na skutek nie zgBaszaj si do specjalisty. Objawami budzcymi ich niepokój obni|enia jajnikowego wytwarzania estradiolu, obni|eniu ulega tak|e (podobnie jak u kobiet) s mlekotok i ginekomastia, które st|enie tego hormonu w surowicy krwi to jednak symptomy pojawiaj si stosunkowo rzadko (15 30% u kobiet. " Podobnie, zostaje zmniejszona sekrecja testosteronu u m|czyzn. pacjentów). Objawy takie jak bóle gBowy czy ubytki pola widzenia, " Hipogonadyzm jest tak|e przyczyn szybszej utraty masy kostnej. Przy zwizane z mas guza uciskajc na skrzy|owanie nerwów hiperprolaktynemii obserwuje si równie| zaburzenia psychologiczne i wzrokowych, pojawiaj si w przypadku du|ych guzów okolicy zachowania, podobne do tych jakie wystpuj podczas menopauzy. Do przysadkowo-podwzgórzowej. rzadkich symptomów nale|y hipotrofia, a do bardzo rzadkich paradoksalna hipertrofia jder. 13 2009-03-17 Symptomatologia miesiczkowania LECZENIE Premenopauza: - okres kilku lat poprzedzajcy wystpienie ostatniej " farmakologiczne z u|yciem agonistów receptorów miesiczki, w którym pojawiaj si pierwsze hormonalne dopaminowych (bromokryptyna, lizuryd, pergolid, chinagolid, objawy niewydolno[ci jajników. kabergolina) oraz chirurgiczne. Perimenopauza: " U kobiet leczenie jest wic nakierowane na odzyskanie pBodno[ci i odwrócenie objawów hipogonadyzmu. - okres okoBomenopauzalny U m|czyzn pBodno[d jest zaburzona, od wystpienia pierwszych zaburzeo miesiczkowania do ale oligozoospermia nie wyklucza mo|liwo[ci zapBodnienia, roku po ostatniej miesiczce zatem w tych przypadkach terapia ma na celu gBównie zniesienie pozostaBych objawów Menopauza (wg WHO): hipogonadyzmu. " W przypadku guzów przysadki, zwBaszcza du|ych, celem staje - utrzymujcy si od ponad roku brak miesiczki si dodatkowo zahamowanie wzrostu guza lub zmniejszenie Menopauza to termin wystpienia ostatniej miesiczki, po jego rozmiarów i tym samym redukcja lub caBkowite zniesienie którym utrzymuje si co najmniej roczny okres braku symptomów zwizanych z mas guza. miesiczki. Spowodowany jest trwaB niedoczynno[ci jajników (samoczynnym wyga[niciem czynno[ci jajników) Klimakteriuma Zespól klimakteryczny " Wcze[niejsza menopauza u naBogowych palaczek tytoniu " Uderzenia gorca " W Polsce menopauza okoBo 50 roku |ycia " Zlewne poty " Nastpstwo fizjologicznej niewydolno[ci jajników " Zawroty gBowy " Zmiana osi podwzgórze  przysadka - jajnik: podwy|szone " Podwy|szenie temperatury ciaBa st|enie FSH do LH " Obwodowe poszerzenie |yB " Zmniejszona synteza estradiolu prze jajnik " KoBatanie serca " Estrogeny powstaj z nadnerczowego androstedionu, ulega on aromatyzacji do estronu. HTZ " Stosuje si naturalne estrogeny: 17-estradiol, estriol, estron, skoniugowane estrogeny kooskie " Stosowanie najmniejszej skutecznej dawki, podawanie estrogenów Bcznie z gestagenami (wyjtek kobiety po operacji usunicia macicy) " Przeciwskazania: ci|kie choroby wtroby, cholestaza, nowotwory macicy, piersi, czerniak, porfiria, HA, ch. naczyo mózgu, udar mózgu, ch. naczyo siatkówki, migrena, niedokrwisto[d sierpowatokrwinkowa i ch. zakrzepowa Ryzyko nowotworów macicy , sutka, wzrostu ci[nienia ttniczego, ch. zakrzepowej, zaburzeo metabolizmu glukozy 14

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Opioidy Wydzial Lekarski studenci
antykoncepcja cykl miesiaczkowy
III rok harmonogram strona wydział lekarski 2013 2014 II i III Kopia
Margit Sandemo Cykl Saga o czarnoksiężniku (02) Blask twoich oczu
Korzeń mniszka lekarskiego skuteczniejszy od chemioterapii
17 Prawne i etyczne aspekty psychiatrii, orzecznictwo lekarskie w zaburzeniach i chorobach psychiczn
inne Kształtowanie siły z wykorzystaniem piłek lekarskich
02 Jądro komórkowe w interfazie Cykl komórkowy
Margit Sandemo Cykl Saga o Królestwie Światła (01) Wielkie Wrota

więcej podobnych podstron