plik


ÿþWarszawa, dnia 13 grudnia 2007 r. Podstawowe problemy bancassurance w Polsce  raport Rzecznika Ubezpieczonych I. Wstp WspóBpraca bankowo  ubezpieczeniowa, której ró|ne formy okre[lane s zbiorczym mianem  bancassurance staje si coraz powa|niejszym zródBem przychodów ubezpieczycieli z tytuBu skBadki ubezpieczeniowej. Poprzez wykorzystanie efektu synergii pozwala ona tak|e na obni|enie kosztów akwizycji ubezpieczeD. Jest ona nadto korzystna ekonomiczne dla banków, które z reguBy s wynagradzane przez ubezpieczycieli w zwizku ze zwikszeniem przypisu skBadki ubezpieczeniowej. Nie mo|na tak|e nie zauwa|y, |e stanowi ona jednocze[nie pewne uBatwienie dla klientów banku, którzy przy udziale banku zyskuj Batwiejszy dostp do ochrony ubezpieczeniowej. Z drugiej jednak strony interesy konsumentów korzystajcych z ochrony ubezpieczeniowej przy udziale banku s nara|one na szereg nowych niebezpieczeDstw. Obserwacja dotychczasowej praktyki prowadzi do wniosku, i| nale|y podda szerszej analizie ryzyka naruszenia interesów konsumentów w szczególno[ci w nastpujcych aspektach: " czy konsumentowi jest dostarczana wystarczajca informacja o ochronie ubezpieczeniowej, z której korzysta; " czy korzystanie z ochrony ubezpieczeniowej jest dla konsumenta dobrowolne; " czy konsument ma wpByw na wybór ubezpieczyciela; 1 " czy ochrona ubezpieczeniowa jest dostosowana do potrzeb konsumenta; " w jaki sposób nastpuje finansowanie ochrony ubezpieczeniowej; " czy bancassurance mo|e narusza konkurencj na rynku i w ten sposób szkodzi interesom konsumentów. II. Okre[lenie roli banku w umowach ubezpieczenia zawieranych przez zakBady ubezpieczeD a dotyczcych klientów banków Kwesti podstawow dla identyfikacji ewentualnych zagro|eD interesów klientów zakBadów ubezpieczeD korzystajcych z ochrony ubezpieczeniowej w ramach  bancassurance jest okre[lenie roli, jak przy zawieraniu umowy ubezpieczenia odgrywa bank. Ka|de ze stosowanych w tym zakresie rozwizaD ma caBkowicie odmienne konsekwencje prawne i skutkuje nara|eniem na szwank interesów klientów zakBadów ubezpieczeD w ró|nym stopniu. Rozwizaniem pierwszym jest przyjcie, |e bank zawiera umow ubezpieczenia jako ubezpieczajcy i czyni to na rachunek swoich klientów, którzy w ten sposób staj si ubezpieczonymi. Jest przy tym teoretycznie mo|liwe, |e ju| na etapie zawierania umowy ubezpieczenia s znani ubezpieczeni klienci banku (ubezpieczenie ma obj np. wszystkich posiadaczy rachunków bankowych w banku), mo|na równie| przyj rozwizanie, zgodnie z którym na etapie zawierania umowy pomidzy zakBadem ubezpieczeD i bankiem nie s jeszcze w ogóle mo|liwe do zidentyfikowania osoby ubezpieczone, a ich okre[lenie bdzie nastpowa w trakcie obowizywania tej umowy, w miar jak poszczególni klienci banku bd wyra|a indywidualnie zgody na objcie ich ubezpieczeniem. W takim przypadku na etapie zawierania umowy pomidzy bankiem i zakBadem ubezpieczeD nie sposób nawet okre[li, ile osób zdecyduje si na skorzystanie z ochrony. 2 Rozwizaniem drugim jest przyjcie, |e bank jest po[rednikiem ubezpieczeniowym zawierajcym umow na podstawie peBnomocnictwa udzielonego mu przez jedn ze stron umowy ubezpieczenia lub choby jako po[rednik wykonujcy na jej zlecenie czynno[ci faktyczne zwizane z zawieraniem umowy ubezpieczenia (ustawa o po[rednictwie ubezpieczeniowym wyró|nia po[redników ubezpieczeniowych dziaBajcych jako peBnomocnicy jednej ze stron przyszBego stosunku ubezpieczenia, albo wykonujcych na jej rzecz jedynie czynno[ci faktyczne). W takim przypadku bank nie jest stron umowy ubezpieczenia, bowiem jest ni klient banku. To klient banku jest kontrahentem zakBadu ubezpieczeD  ubezpieczajcym w zawieranej umowie ubezpieczenia. Bank ma natomiast prawo do wynagrodzenia za udziaB w zawieraniu umowy ubezpieczenia, które co do zasady przyjmuje form prowizji. Na polskim rynku bancassurance spotykane s obie konstrukcje. Istotnym problemem jest to, |e bywaj one stosowane w sposób maBo konsekwentny i mieszane ze sob, co prowadzi mo|e do sprzecznych z prawem i do[ nieprzejrzystych rozwizaD hybrydowych. W wielu przypadkach nie jest do koDca jasne, czy bank wspóBpracuje z ubezpieczycielem przy obsBudze ubezpieczeniowej swych klientów, czy te| wraz z klientami jest partnerem ubezpieczyciela. Warunkiem prawidBowego funkcjonowania rynku bancassurance jest wic konsekwentne stosowanie modeli okre[lonych przez prawo, a opisanych poni|ej. Dla potrzeb niniejszego opracowania mo|na natomiast pomin analiz sytuacji, w której bank jedynie udziela zakBadowi ubezpieczeD pomocy w promocji usBug tego ostatniego. Udostpnienie powierzchni reklamowych w placówkach banku, przekazywanie ulotek reklamujcych zakBad ubezpieczeD przez pracowników banku, bardzo ogólne informowanie o ubezpieczeniach oferowanych przez dany zakBad ubezpieczeD i inne podobne formy wspóBpracy bankowo - ubezpieczeniowej nie rodz dla interesów konsumentów jakich[ 3 nowych, szczególnych zagro|eD. W zasadzie tego typu wspóBprac trudno byBoby nawet uzna za jedn z form bancassurance. A. Bank jako ubezpieczajcy. Je|eli bank zawiera umow ubezpieczenia jako ubezpieczajcy, czyni to zazwyczaj na rachunek swoich klientów. Z reguBy bank zawierajc umow z ubezpieczycielem nie jest w stanie imiennie okre[li swoich klientów, którzy bd objci ochron ubezpieczeniow. Objcie danej osoby ochron wymaga bowiem skorzystania przez ni z danego  produktu bankowego, z którym ochrona jest zwizana, przy czym czsto jest to dodatkowo uzale|nione od wyra|enia przez t osob zgody na skorzystanie z ubezpieczenia i poniesienie jego kosztów. W praktyce, w przypadku ubezpieczeD innych ni| na |ycie (z uwagi na tre[ art. 829 § 2 k.c.), banki preferuj system opt-out, tzn. rezygnacja z ubezpieczenia wymaga wyraznego o[wiadczenia klienta, a w jej braku jest on obejmowany ubezpieczeniem i obci|any jego kosztem. W opisanej sytuacji, umowa zawarta pomidzy bankiem, jako ubezpieczajcym i zakBadem ubezpieczeD ma w zasadzie charakter  organizacyjny . W chwili jej zawierania nie wystpuje jeszcze |aden ubezpieczony, natomiast pojawiaj si oni w stosunku ubezpieczenia sukcesywnie, to jest w miar jak bank uzyskuje od potencjalnych ubezpieczonych zgody na objcie ich ubezpieczeniem i nastpnie zgBasza te osoby zakBadowi ubezpieczeD. Mo|na powiedzie, |e umowa pomidzy zakBadem ubezpieczeD oraz bankiem okre[la jedynie zasady i bardzo uproszczony tryb zawierania umów na rachunek tych klientów banku, którzy w przyszBo[ci wyra| na to zgod. Je|eli korzy[ci ekonomiczne odnoszone przez bank w zwizku z t umow maj zale|e od liczby przyszBych ubezpieczonych (co jest czstym zjawiskiem 4 wystpujcym w praktyce), bank bdzie zainteresowany pozyskaniem jak najwikszej liczby osób korzystajcych z ochrony ubezpieczeniowej. Rodzi to pytanie, czy taka konstrukcja nie stanowi obej[cia przepisów o po[rednictwie ubezpieczeniowym. Formalnie rzecz ujmujc, bank nie wykonuje czynno[ci po[rednictwa ubezpieczeniowego. Regulacje ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym wskazuj wszak|e, i| po[rednik ubezpieczeniowy dziaBa w relacji midzy stronami umowy ubezpieczenia, na zlecenie jednej z nich, sam jednak nie jest stron stosunku ubezpieczenia. Natomiast w przypadku ubezpieczenia na cudzy rachunek, bank przy zawieraniu umowy ubezpieczenia dziaBa w imieniu wBasnym, cho na rachunek swoich klientów. Zgodnie z art. 808 § 2 k.c., roszczenie o zapBat skBadki przysBuguje ubezpieczycielowi wyBcznie przeciwko ubezpieczajcemu. Nie oznacza to, |e ci|aru finansowania skBadki ubezpieczeniowej bank nie mo|e przenie[ na swego ubezpieczonego klienta. Jednak to tylko bank jest dBu|nikiem z tytuBu skBadki i tylko on ponosi wobec ubezpieczyciela odpowiedzialno[ za jej zapBat. W art. 808 k.c. § 3 przewidziano, |e ubezpieczony mo|e dochodzi [wiadczenia przewidzianego umow ubezpieczenia bezpo[rednio od ubezpieczyciela, w umowie ubezpieczenia mo|na jednak przyj inne rozwizania. W doktrynie przyjmuje si, |e je|eli strony umowy ubezpieczenia wyBczyByby prawo domagania si przez ubezpieczonego speBnienia [wiadczenia pieni|nego przez ubezpieczyciela, wówczas ubezpieczajcy mógBby dochodzi tego prawa na rzecz ubezpieczonego. Nie jest sprzeczna z tym zaBo|eniem praktyka, polegajca na tym, |e [wiadczenie z umowy ubezpieczenia zawartej przez bank jako ubezpieczajcego ma zosta wykorzystane na zaspokojenie roszczeD banku wobec ubezpieczonego klienta (np. o spBat kredytu). W istocie bowiem wówczas [wiadczenie ubezpieczeniowe jest speBniane na rzecz ubezpieczonego  sBu|y bowiem do zmniejszenia jego pasywów (zadBu|enia wobec banku). 5 B. Bank jako agent ubezpieczeniowy Opis sytuacji banku jako po[rednika ubezpieczeniowego (agenta ubezpieczeniowego) musi si opiera si na analizie przepisów ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym. Dnia 18 lutego 2005 roku uchwalona zostaBa ustawa o zmianie ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 48 poz. 447). W[ród licznych zmian wprowadzonych przez ustaw na szczególn uwag zasBuguj dwie: nowe brzmienie art. 3 ust. 2 oraz uchylenie art. 10. Zmiany te s powizane funkcjonalnie: zadaniem art. 3 ust. 2 jest zastpienie regulacji zawartej w art. 10. Rozpocz nale|y od przedstawienia tre[ci art. 10 ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym. Przepis ten dawaB mo|liwo[ wykonywania przez przedsibiorc dziaBalno[ci agencyjnej bez konieczno[ci wykonywania czynno[ci agencyjnych przez osoby fizyczne speBniajce wymóg okre[lony w art. 9 ust. 1 pkt 5 ustawy (tj. odbycie prowadzonego przez zakBad ubezpieczeD szkolenia i zdanie egzaminu), je|eli : a. dziaBalno[ agencyjna jest dla przedsibiorcy dziaBalno[ci uzupeBniajc, b. dziaBalno[ agencyjna pozostaje w bezpo[rednim zwizku z podstawow dziaBalno[ci przedsibiorcy i nie wymaga szczegóBowej wiedzy w zakresie ubezpieczeD, c. czas trwania umowy ubezpieczenia nie przekracza 12 miesicy, d. przedsibiorca wykonuje czynno[ci agencyjne osobi[cie lub przy pomocy osób zatrudnionych u niego na podstawie umowy o prac, e. zawierane umowy nie s umowami ubezpieczenia na |ycie. Podkre[li nale|y, |e art. 10 ustawy zwalniaB przedsibiorców, którzy speBniali wy|ej wskazane wymogi z konieczno[ci posBugiwania si przy 6 wykonywaniu dziaBalno[ci agencyjnej przeszkolonymi i przeegzaminowanymi pracownikami. W pozostaBym zakresie przedsibiorca taki podlegaB jednak rygorom ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym. Skre[lenie art. 10 i nadanie nowego brzmienia art. 3 ustawy zmieniBo filozofi regulacji. Zamiast dzieli agentów ubezpieczeniowych na tych, których obowizkiem jest przestrzeganie wszelkich rygorów ustawowych i tych, którzy bdc zwolnieni z wykonywania jednego z obowizków podlegaj pozostaBym, ustawodawca rozró|nia po[redników ubezpieczeniowych na tych, do których stosuje si wszelkie regulacje ustawowe i tych, do których ustawy nie stosuje si w ogóle. Na podstawie art. 3 ust. 2 ustawy, jej przepisów nie stosuje si do wykonywania po[rednictwa ubezpieczeniowego, je|eli: a. umowa ubezpieczenia, której zawarcia lub wykonania dotycz czynno[ci po[rednictwa ubezpieczeniowego, wymaga wiedzy jedynie w zakresie oferowanej ochrony ubezpieczeniowej, b. nie jest to umowa ubezpieczenia na |ycie ani te| umowa ubezpieczenia odpowiedzialno[ci cywilnej, c. podstawow dziaBalno[ci przedsibiorcy nie jest dziaBalno[ w zakresie po[rednictwa ubezpieczeniowego, d. umowa, której zawarcia lub wykonania dotycz czynno[ci po[rednictwa ubezpieczeniowego, jest zawierana jako uzupeBnienie dostarczanych przez przedsibiorc towarów lub [wiadczonych usBug, e. umowa ta pokrywa nastpujce ryzyka: zniszczenia, utraty lub uszkodzenia towarów dostarczanych przez przedsibiorc lub uszkodzenia lub utraty baga|u oraz inne ryzyka zwizane z usBugami w zakresie podró|y oferowanymi 7 przez przedsibiorc, w tym objte ubezpieczeniem na |ycie lub ubezpieczeniem odpowiedzialno[ci cywilnej. f. wysoko[ rocznej skBadki ubezpieczeniowej nale|nej z tytuBu umowy ubezpieczenia, a w przypadku umowy ubezpieczenia grupowego wysoko[ rocznej skBadki opBacanej przez ubezpieczajcego nie przekracza kwoty stanowicej równowarto[ 500 euro, g. czas trwania umowy ubezpieczenia nie przekracza 5 lat. Aatwo zauwa|y, |e wymogi zawarte w uchylonym art. 10 i art.3 w nowym brzmieniu w istotny sposób ró|ni si. Po pierwsze  art. 10 w sposób wyrazny mówiB o wykonywaniu przez przedsibiorc dziaBalno[ci agencyjnej na podstawie umowy zawartej z zakBadem ubezpieczeD. W art. 3 jest mowa o wykonywaniu po[rednictwa ubezpieczeniowego bez zaw|ania tego pojcia do dziaBalno[ci agenta ubezpieczeniowego. Po drugie  art. 10 mówiB ogólnie o dziaBalno[ci agencyjnej jako dziaBalno[ci uzupeBniajcej do podstawowej dziaBalno[ci gospodarczej, je|eli tylko dziaBalno[ agencyjna pozostaje w bezpo[rednim zwizku z dziaBalno[ci podstawow przedsibiorcy. W art. 3 równie| mowa jest o tym, |e dla jego stosowania konieczne jest stwierdzenie, |e dziaBalno[ w zakresie po[rednictwa ubezpieczeniowego nie jest dla przedsibiorcy podstawowa. Art. 3 jest jednak znacznie bardziej szczegóBowy, gdy| wymaga, by umowa ubezpieczenia byBa uzupeBnieniem dostarczanych przez przedsibiorc towarów lub [wiadczonych usBug. Gdy chodzi o dostarczane przez przedsibiorc towary  ustawa nie precyzuje ich rodzaju (mówi jedynie o rodzajach szkód). Je|eli jednak idzie o 8 [wiadczone usBugi, ustawodawca stanowi, |e chodzi wyBcznie o oferowane przez przedsibiorc usBugi w zakresie podró|y. Po trzecie art. 10 regulowaB kwesti prowadzenia dziaBalno[ci agencyjnej, która nie wymagaBa szczegóBowej wiedzy w zakresie ubezpieczeD. Art. 3 mówi o wiedzy, która wymagana jest jedynie w zakresie oferowanej ochrony ubezpieczeniowej. Wiedza ma by wic wedBug nowego stanu prawnego szczegóBowa, lecz wska. Po czwarte, art. 10 wyBcza z zakresu swojego stosowania agentów zawierajcych umowy ubezpieczenia na |ycie. Art. 3 jest pozornie bardziej restrykcyjny w tym wzgldzie, poniewa| wyklucza nie tylko po[redników zawierajcych lub wykonujcych umowy ubezpieczenia na |ycie, ale tak|e tych, którzy zajmuj si umowami ubezpieczeD odpowiedzialno[ci cywilnej. Pamita trzeba jednak, |e wyBczenie nie dziaBa, gdy ubezpieczenie na |ycie lub ubezpieczenie odpowiedzialno[ci cywilnej zwizane s ze [wiadczonymi przez przedsibiorc usBugami w zakresie podró|y. Po pite, limit czasu, na jaki umowa ubezpieczenia jest zawierana istotnie si ró|ni. WedBug art.10 to 12 miesicy, za[ wedBug art. 3  5 lat. Po szóste, art. 10 zawieraB wymóg wykonywania czynno[ci agencyjnych osobi[cie przez przedsibiorc lub przez osoby zatrudnione przezeD na podstawie umowy o prac. Art. 3 wymogu takiego nie przewiduje. Po siódme, art. 3 stanowi o wysoko[ci rocznej skBadki nale|nej zakBadowi ubezpieczeD (500 euro rocznie). Art. 10 na ten temat milczaB. 9 Sdzi nale|y, |e dla rozstrzygnicia, czy w danym przypadku do wykonujcego po[rednictwo ubezpieczeniowe banku nale|y stosowa przepisy ustawy, znaczenie podstawowe bd miaBy dwie kwestie: czy ubezpieczenie dotyczy bdzie ryzyka zwizanego z usBugami oferowanymi przez bank w zakresie podró|y, czy skBadka nie przekracza równowarto[ci 500 euro rocznie (równie| w umowach ubezpieczeD grupowych). Domniemywa nale|y, |e w zdecydowanej wikszo[ci przypadków banki wykonujce dziaBalno[ w zakresie po[rednictwa ubezpieczeniowego nie speBni wymogów okre[lonych w art. 3 ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym. Oznacza to tak|e, |e ustawa o po[rednictwie ubezpieczeniowym stosowana bdzie w peBnym zakresie równie| wobec nich, co wywoBywa powinno daleko idce skutki prawne. Wobec powy|szego oraz w [wietle uchylenia art. 10 ustawy koniecznym staje si doprowadzenie do sytuacji, w której banki  agenci ubezpieczeniowi wykonywaByby czynno[ci agencyjne za pomoc osób, które speBniaj wszystkie wymogi okre[lone w art. 9 (w tym równie| ten, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 5). Ustawodawca z zaBo|enia stara si uBatwi pracownikom banków wykonujcym czynno[ci agencyjne wypeBnienie obowizku szkolenia. Wyrazem tego jest brzmienie upowa|nienia do wydania przez ministra wBa[ciwego do spraw instytucji finansowych rozporzdzenia w sprawie minimalnego zakresu szkoleD agentów. Dla pracowników banków przewidziane s w tym wzgldzie zasady szczególne, bowiem ich szkolenie dotyczy ma jedynie umów ubezpieczenia zawieranych przez banki lub za ich po[rednictwem (art. 9 ust.2). Nie mo|na zapomnie, |e w zwizku z dodaniem art. 9 ust. 1a w przypadku agentów ubezpieczeniowych bdcych osobami prawnymi (np. 10 bankami), co najmniej poBowa czBonków zarzdu speBnia musi warunki, o których mowa w art. 9 ust. 1. Nale|y zapewne uzna, |e obowizek odbycia szkolenia i zdania egzaminu w przypadku banków i spóBdzielczych kas oszczdno[ciowo-kredytowych (i innych podmiotów okre[lonych w rozporzdzeniu) spoczywa jednak nie na czBonkach zarzdu, lecz osobach wykonujcych czynno[ci agencyjne. Wskazuje na to brzmienie art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy. Do banku, jako agenta ubezpieczeniowego stosuje si art. 13 ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym. Bank zatem jest obowizany okazywa klientowi przy pierwszej czynno[ci nale|cej do zakresu dziaBalno[ci agencyjnej oraz na ka|de |danie dokument peBnomocnictwa. Bank winien tak|e powiadomi klienta, czy dziaBa na rzecz jednego, czy wielu zakBadów ubezpieczeD i na |danie klienta poinformowa go o nazwach zakBadów ubezpieczeD, na rzecz których wykonuje dziaBalno[ agencyjn. Na koniec, bank ma obowizek poinformowa klienta o: a) firmie, pod któr wykonuje dziaBalno[ agencyjn, oraz adresie siedziby, b) wpisie do rejestru po[redników ubezpieczeniowych i sposobie sprawdzenia wpisu do rejestru, c) posiadanych akcjach albo udziaBach zakBadu ubezpieczeD uprawniajcych do co najmniej 10 % gBosów na walnym zgromadzeniu albo zgromadzeniu wspólników oraz o akcjach lub udziaBach agenta ubezpieczeniowego posiadanych przez zakBad ubezpieczeD, uprawniajcych co najmniej do 10 % gBosów na walnym zgromadzeniu albo zgromadzeniu wspólników. Osoba fizyczna wykonujca czynno[ci agencyjne z polecenia banku jest obowizana okazywa dokument upowa|niajcy do dziaBania w imieniu banku w tym zakresie. Zgodnie z art. 4a ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym, bank jest zobowizany przekaza klientowi ww. informacje: 11 1) pisemnie lub za pomoc innego trwaBego no[nika informacji dostpnego dla poszukujcego ochrony ubezpieczeniowej albo klienta; 2) w sposób jasny, dokBadny i zrozumiaBy; 3) w jzyku polskim (przy zaBo|eniu zawarcia umowy ubezpieczenia w Polsce), lub innym jzyku, na który wyra| zgod strony umowy. Je|eli bank wystpuje w roli agenta ubezpieczeniowego, wówczas umowa ubezpieczenia zawierana jest pomidzy klientem banku a ubezpieczycielem. Umowa taka pozbawiona jest wic charakteru ubezpieczenia grupowego  po ka|dej ze stron wystpuje w niej tylko jeden podmiot. Bank, jako agent zakBadu ubezpieczeD obci|ony jest obowizkiem lojalno[ci wobec zakBadu ubezpieczeD. Nie powinien zatem |adn miar prezentowa si wobec ubezpieczajcego, jako reprezentant jego interesów. Niczego nie zmienia w tej materii ewentualne wykonywanie przez bank dziaBalno[ci ubezpieczeniowej w formule multiagenta. Gdy bank po[redniczy w zawieraniu umów ubezpieczenia, nabywa prawo do wynagrodzenia za czynno[ci po[rednictwa. Przypada mu wynagrodzenie, które powinno by wypBacone przez ubezpieczyciela na zasadach okre[lonych w zawartej wcze[niej umowie agencyjnej. C. Bank jako ubezpieczajcy i ubezpieczony  wyBczenie klienta ze stosunku ubezpieczenia W praktyce obrotu wystpuje równie| inna konstrukcja umowy ubezpieczenia, w której bank pozostaje ubezpieczajcym, przy czym ze stosunku ubezpieczeniowego w zasadzie (poza obci|eniem go kosztami ubezpieczenia) wyBczony zostaje klient, bowiem umowa jest zawarta na rzecz banku. Zdarza si, i| umowa ubezpieczenia nie jest zawierana na cudzy rachunek (tu: klienta), 12 ale jest standardow umow ubezpieczenia zawart pomidzy bankiem a zakBadem ubezpieczeD. Najczstszym przykBadem takich stosunków s tzw. umowy ubezpieczenia kredytu. Jest to uogólniona nazwa produktu podawana klientom banku, niemajca przeBo|enia na systematyk umów ubezpieczenia przyjt w ustawie o dziaBalno[ci ubezpieczeniowej oraz zaBczniku do niej. Z reguBy takie umowy ubezpieczenia s umowami zawieranymi przez i na rzecz banku, a do zapBaty skBadki ubezpieczeniowej zobowizany zostaje (jak si wydaje bez wskazanej podstawy prawnej) klient banku. Jest to wic raczej swoistego rodzaju dodatkowy koszt kredytu a nie ochrona ubezpieczeniowa dla klienta. W przypadku takiej  umowy ubezpieczenia , klient w zasadzie nie otrzymuje |adnej ochrony ubezpieczeniowej, przy czym na niego jest przerzucony obowizek opBacania skBadki np. umow kredytow. Zagro|enia zwizane z przyjciem takiej konstrukcji s ogromne, klient bowiem nie otrzymuje szczegóBowych informacji nt. zakresu ubezpieczenia. Nazwa produktu  ubezpieczenie kredytu - sugeruje mu jednak, i| ubezpieczenie takie w ka|dym przypadku niespBacenia przez niego kredytu, bdzie skutkowaBo uwolnieniem go od odpowiedzialno[ci finansowej wobec banku. Klient nie ma ponadto mo|liwo[ci zapoznania si z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, gdy| formalnie nie jest stron takiej umowy, a wic nie ma wpBywu na obowizki w niej okre[lone. W literaturze przedmiotu po[wiconej ubezpieczeniom finansowym wskazywano, takie umowy ubezpieczenia nie powinny by zawierane, gdy| prowadz one niejako do zamiany roli zakBadu ubezpieczeD z bankiem. ZakBad ubezpieczeD w takim przypadku bierze bowiem na siebie ci|ar niespBacenia kredytu przez osob trzeci lub te| ewentualnie dziaBa jako firma windykujca nale|no[ od kredytobiorcy. Z drugiej strony, bank poprzez ubezpieczenie wyzbywa si caBego ryzyka zwizanego z niespBaceniem kredytu, cho ryzyko takie powinien ocenia i przejmowa na siebie wBa[nie bank poprzez 13 samodzieln weryfikacj osób chtnych do zacignicia kredytu. Ocena bowiem ryzyka przez bank i przez zakBad ubezpieczeD jest dokonywana na podstawie ró|nych przesBanek. Bank nie powinien ogranicza si w swojej dziaBalno[ci wyBcznie do zgBaszania osób, które chc wzi kredyt, do ubezpieczenia, a skupi si na prawidBowej ocenie ryzyka kredytowego. Ponadto, nale|y wskaza, i| je|eli bank podejmuje decyzj o objciu pewnych umów kredytowych ubezpieczeniem, to bank powinien sam dokonywa wszelkich rozliczeD finansowych z zakBadem ubezpieczeD, jak równie| sam powinien ponosi ci|ar opBaty skBadki z tytuBu takiego ubezpieczenia. To bowiem bank otrzymuje w takim przypadku [wiadczenie w postaci ochrony ubezpieczeniowej i nie ma |adnych podstaw, aby po[rednio czy te| bezpo[rednio, obci|aB kredytobiorc skBadk, któr jest zobowizany zapBaci z tego tytuBu. III. Porozumienia midzy bankiem, jako ubezpieczajcym a zakBadem ubezpieczeD Nale|y podkre[li, |e je|eli bank jest ubezpieczajcym, wówczas nie mo|e on wykonywa na rzecz zakBadu ubezpieczeD [wiadczeD akwizycyjnych, likwidacyjnych i innych podobnych dotyczcych umów ubezpieczenia zawieranych przez bank. Bank wykonywaBby je de iure wobec samego siebie, bowiem to on sam jest stron umowy, która do jej zawarcia mo|e by skBoniona (akwizycja) i która zgBasza roszczenia wobec ubezpieczyciela (tzw. likwidacja szkód). Ograniczenia te nie dotycz natomiast sytuacji, w której bank wystpuje jako agent ubezpieczeniowy. W praktyce jednak przyjmowane s rozwizania, w których bank jako ubezpieczajcy staje si zainteresowany w pozyskaniu jak najwikszej liczby potencjalnych ubezpieczonych, gdy| od tego zale|y równie| wysoko[ jego przychodów. Wówczas de facto bank nieraz wykonuje swego rodzaju akwizycj ubezpieczeD dla zakBadu ubezpieczeD. Podobnie w |adnym 14 razie bank nie mo|e podejmowa wobec ubezpieczyciela zobowizaD dotyczcych inkasa skBadki ubezpieczeniowej, bowiem to wBa[nie bank jako ubezpieczajcy zobowizany jest do jej zapBacenia. Brak jest równie| podstawy prawnej, dla której bank otrzymywaBby od zakBadu ubezpieczeD prowizj lub inne wynagrodzenie za zawarcie umowy ubezpieczenia lub jej wykonywanie. W szczególno[ci regulacje prawne nie przewiduj konstrukcji, w której ubezpieczajcy dzieli si z zakBadem ubezpieczeD skBadk ubezpieczeniow pochodzc ze [rodków dostarczonych przez ubezpieczonych. W praktyce jednak tego typu rozwizania wystpuj, przy czym zdarza si nawet, |e bank, jako ubezpieczajcy otrzymuje prowizj od ubezpieczyciela z tytuBu skBadki, któr formalnie sam pBaci, lecz która pochodzi z opBat wnoszonych przez ubezpieczonych klientów banku. Pobieranie przez bank, jako ubezpieczajcego wynagrodzenia od zakBadu ubezpieczeD stanowicego cz[ skBadki, która pochodzi ze [rodków ubezpieczonych klientów banku mo|e by uznane w konkretnym przypadku za naruszenie interesów klientów, gdyby bank zawierajc umow na rzecz klientów jednocze[nie wynagradzany byB przez drug stron umowy  ubezpieczyciela. Postanowienia umowne zobowizujce ubezpieczajcego do dokonywania jakichkolwiek czynno[ci akwizycyjnych, likwidacyjnych, inkasa skBadek i innych czynno[ci zwizanych ze stosunkiem prawnym ubezpieczenia, które dotycz ubezpieczonego klienta banku, mog wskaza, |e zgodnie z ustaleniami pomidzy zakBadem ubezpieczeD i bankiem rzeczywista rol banku polega na peBnieniu funkcji quasi - po[rednika ubezpieczeniowego. Cho  jak wspomniano  bank nie jest formalnie po[rednikiem, z praktycznego punktu widzenia ci| na nim nieraz te same zadania. Takie pomieszanie konstrukcji umowy ubezpieczenia zawieranej przy udziale po[rednika i konstrukcji umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek stanowi zagro|enie dla interesów konsumentów. 15 Dostrzec trzeba, |e postanowienia takie mog mie na celu obej[cie wymogów zawartych w ustawie o po[rednictwie ubezpieczeniowym, zgodnie wic z art. 58 k.c. mog zosta w konkretnym przypadku uznane za niewa|ne. Je|eli z jakichkolwiek wzgldów zakBad ubezpieczeD chce udzieli korzy[ci majtkowej ubezpieczajcemu, to uczyni to mo|e poprzez odpowiednie obni|enie wysoko[ci skBadki. Brak jest natomiast podstaw do udzielania ubezpieczajcemu jakichkolwiek prowizji. Trudno wyobrazi sobie za co prowizja taka byBaby wypBacana i od jakiej warto[ci liczona. Czy ubezpieczajcy otrzymywa ma prowizj jako wynagrodzenie za zawarcie przez siebie samego umowy i pBacenie skBadki okre[lonej wysoko[ci? Je[li ci|ar zapBaty skBadki przeniesiony zostaB na ubezpieczonego, wówczas obni|enie wysoko[ci skBadki powinno przynosi korzy[ ekonomiczn wBa[nie jemu. Udzielanie ubezpieczajcemu jakichkolwiek gratyfikacji za zawarcie umowy lub dokonanie czynno[ci zwizanych z jej wykonywaniem jest w istocie obni|eniem skBadki. Je[li ubezpieczony wpBaca skBadk zakBadowi ubezpieczeD, za[ jej cz[ (pod jakimkolwiek pretekstem) zakBad ubezpieczeD zwraca ubezpieczajcemu, sytuacja taka mo|e by postrzegana jako naruszenie lojalno[ci zakBadu ubezpieczeD i ubezpieczajcego banku wobec ubezpieczonego, a tak|e mo|na uzna, |e dochodzi do speBnienia przez ubezpieczonego na rzecz zakBadu ubezpieczeD [wiadczenia nienale|nego (art. 410 kc). Zobowizanie ubezpieczonego do zapBaty skBadki w jej rzeczywistej wysoko[ci wynika z umowy pomidzy ubezpieczajcym a ubezpieczonym. Do zapBaty na rzecz ubezpieczyciela tej cz[ci [wiadczenia, która w istocie nie stanowiBa skBadki, ubezpieczony nie byB zobowizany. 16 IV. Dorczanie ogólnych warunków ubezpieczenia Zgodnie z tre[ci art. 384 § 1 k.c., ubezpieczyciel zobowizany jest do dorczenia ubezpieczajcemu tekstu ogólnych warunków ubezpieczenia przed zawarciem umowy. W przypadku, gdy posBugiwanie si wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjte (co ma miejsce w dziaBalno[ci ubezpieczeniowej), gdy kontrahentem strony stosujcej wzorzec nie jest konsument, wzorzec wi|e tak|e wtedy, gdy druga strona mogBa z Batwo[ci dowiedzie si o jego tre[ci. Jedynym podmiotem, któremu ubezpieczyciel musi dorcza tekst ogólnych warunków ubezpieczenia, jest wic zawierajcy umow ubezpieczenia konsument. Nie ma wtpliwo[ci, |e w sytuacji, gdy bank jest po[rednikiem ubezpieczeniowym dla zwizania klienta banku, który jest konsumentem, tre[ci o.w.u. konieczne jest ich dorczenie przed zawarciem umowy. Gdy bank jest po[rednikiem ubezpieczeniowym, lecz jego klient zawiera umow ubezpieczenia, która jest zwizana bezpo[rednio z jego dziaBalno[ci gospodarcz lub zawodow, wówczas dorczenie o.w.u. nie jest konieczne. Wzorzec wi|e w takim wypadku, gdy ubezpieczajcy mógB z Batwo[ci dowiedzie si o jego tre[ci. Je[li bank wystpuje jako ubezpieczajcy, wówczas (jako nie-konsument) jest zwizany postanowieniami o.w.u., gdy tylko mógB z Batwo[ci dowiedzie si o ich tre[ci. Nale|y wszak|e uzna, |e dobr praktyk jest w takim przypadku domaganie si przez bank dorczenia peBnego tekstu o.w.u. od ubezpieczyciela i przekazywanie powielonych postanowieD o.w.u. wszystkim ubezpieczonym. Praktyka ta powinna by stosowana szczególnie wówczas, gdy skBadka ubezpieczeniowa finansowana jest przez ubezpieczonego klienta banku. Wynika to równie| z obowizku dorczania o.w.u. konsumentom dla skutecznego zwizania ich jego tre[ci. 17 Dorczanie ubezpieczonym wyBcznie wycigu z ogólnych warunków ubezpieczenia zamiast peBnego tekstu o.w.u. jest problematyczne. W takim wypadku istnieje bowiem ryzyko, |e w tek[cie wycigu pominite zostan istotne elementy umowy ubezpieczenia, które decyduj o zakresie odpowiedzialno[ci ubezpieczyciela. Praktyka potwierdza, |e wycigi z ogólnych warunków ubezpieczenia przekazywane ubezpieczonym bywaj niekompletne i brakuje w nich szeregu informacji relewantnych dla sytuacji prawnej ubezpieczonych. Istotne znaczenie dla bancassurance ma nowy przepis art. 808 § 4, k.c. zgodnie z którym, ubezpieczony mo|e |da by ubezpieczyciel udzieliB mu informacji o postanowieniach zawartej umowy oraz ogólnych warunków ubezpieczenia, w zakresie, w jakim dotycz praw i obowizków ubezpieczonego. Jest on odpowiedzi na postulaty przedstawicieli Rzecznika Ubezpieczonych oraz nauki prawa. Uzasadnieniem jego wprowadzania jest okoliczno[, |e z jednej strony ubezpieczyciel zobowizany jest dorczy ogólne warunki ubezpieczenia wyBcznie ubezpieczajcemu, z drugiej strony ogólne warunki zawieraj czsto postanowienia nakBadajce równie| na ubezpieczonego powinno[ci, których niewypeBnienie mo|e skutkowa odmow zapBaty odszkodowania ([wiadczenia). W poprzednim stanie normatywnym brak byBo normy chronicej ubezpieczonego przed sytuacj, w której wskutek nieznajomo[ci tre[ci ogólnych warunków ubezpieczenia narusza on ci|ce na nim powinno[ci, tracc przez to roszczenie o odszkodowanie. Art. 808 § 4 w obecnym brzmieniu przyznaje ubezpieczonemu roszczenie do ubezpieczyciela o udzielenie mu informacji o tre[ci stosunku ubezpieczenia w zakresie, w jakim dotyczy to jego praw i obowizków. Klient banku nie ma zatem roszczenia wobec banku o udzielenie tych informacji, lecz mo|e domaga si ich od ubezpieczyciela, z którym bank zawarB umow ubezpieczenia. Nie wyklucza to rzecz jasna przyjcia praktyki, zgodnie z któr bank, jako ubezpieczajcy, 18 bdzie przekazywaB ubezpieczonym klientom otrzymane w tym celu od ubezpieczyciela egzemplarze ogólnych warunków ubezpieczenia. W sytuacji, kiedy umowa ubezpieczenia jest zawierana pomidzy bankiem a zakBadem ubezpieczeD, klient pomimo obowizku wpBacenia odpowiedniej kwoty tytuBem skBadki, nie jest stron takiej umowy, a wic z reguBy, nie ma równie| dostpu do ogólnych warunków ubezpieczenia. Rzecznik Ubezpieczonych wystpowaB ju| w takich przypadkach do zakBadu ubezpieczeD o udostpnienie o.w.u. Jednak|e ani Rzecznikowi ani klientom, zakBad ubezpieczeD o.w.u. nie udostpniB twierdzc, i| warunki umowy okre[lone s w generalnej umowie ubezpieczenia zawartej pomidzy bankiem a zakBadem ubezpieczeD, a wic klient nie jest stron umowy ubezpieczenia ani osob uprawnion do odszkodowania na podstawie tej umowy. Zdaniem zakBadu ubezpieczeD [wiadczy to o tym, i| nie ma on obowizku udostpniania takich dokumentów Rzecznikowi Ubezpieczonych ani klientowi. Art. 27 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych wskazuje jednak, i| zakBad ubezpieczeD przekazuje Rzecznikowi wzory umów ubezpieczenia i wniosków o ubezpieczenie, teksty ogólnych warunków ubezpieczeD oraz inne dokumenty i formularze stosowane przez zakBad ubezpieczeD przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Przepis ten nie wskazuje wic, |e Rzecznik ma jedynie prawo wgldu do dokumentów zwizanych z zawieraniem umów ubezpieczenia przez konsumentów. Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje bowiem interesy osób ubezpieczajcych, ubezpieczonych, uposa|onych i uprawnionych bez rozró|nienia na podmioty zawierajce umowy ubezpieczenia w zwizku z prowadzon przez nie dziaBalno[ci gospodarcz i niezwizane z tak dziaBalno[ci. Brak mo|liwo[ci zapoznania si z o.w.u. przez klienta równie| w sytuacji, kiedy to formalnie nie on jest umow ubezpieczenia, ale warunki takie mog mie 19 wpByw na jego prawa i obowizki mo|e stanowi ogromny problem praktyczny i prowadzi w efekcie do pozorno[ci ochrony ubezpieczeniowej (tzw. puste ubezpieczenie). Nale|y równie| podkre[li, |e klient (kredytobiorca), który ma zawrze ubezpieczenie za po[rednictwem lub z polecenia banku zazwyczaj nie jest dostatecznie informowany nawet ustnie o jej warunkach. Pracownicy banku nie s bowiem osobami specjalizujcymi si w bran|y ubezpieczeniowej, wic nie s w stanie udzieli nawet podstawowych informacji o danym ubezpieczeniu. Czsto niestety w praktyce bywa tak, |e przedstawiciel banku ogranicza si do stwierdzenia, i| zawarcie (przystpienie, wyra|enie zgody na zawarcie) okre[lonej umowy ubezpieczenia jest niezbdne do udzielenia kredytu. Niekiedy, w wyniku braku dostatecznie dokBadnych danych na temat okre[lonego ubezpieczenia, klientowi mówi si jedynie, i| jest to ubezpieczenie kredytu. Klienci z takich informacji wywodz daleko idce wnioski  s bowiem w znacznej cz[ci przypadków przekonani, i| w sytuacji kiedy nie bd w stanie spBaci kredytu bez wzgldu na przyczyn, zakBad ubezpieczeD zwróci bankowi po|yczon kwot, co standardowo nie jest zgodne z oferowan ochron ubezpieczeniow. Ponadto, fakt nie przekazywania klientom o.w.u. budzi podejrzenie, i| zawarte w nich postanowienia mog by niekorzystne dla konsumentów, w innym przypadku nie byBoby najmniejszych problemów z dorczaniem tego dokumentu. W zwizku z faktem, i| o.w.u. mog regulowa niektóre kwestie w sposób odmienny od regulacji kodeksu cywilnego, dorczanie konsumentom o.w.u. w ka|dym przypadku powinno by standardem. O.w.u. mog regulowa bowiem najbardziej podstawowe kwestie, np. to, kto (bank czy ubezpieczony klient) jest uprawniony do zgBoszenia szkody zakBadowi ubezpieczeD. Brak takich informacji z pewno[ci mo|e narusza prawa konsumentów. 20 V. Zgoda klienta na ubezpieczenie Nie powinno budzi wtpliwo[ci, |e objcie danej osoby ubezpieczeniem grupowym, gdy Bczy si z konieczno[ci finansowania przez ni skBadki ubezpieczeniowej, musi by poprzedzone wyra|eniem przez ubezpieczonego zgody na ubezpieczenie. Zgoda ta odnosi si musi do konkretnych, znanych i dorczonych ubezpieczonemu warunków ubezpieczenia. W przypadku ubezpieczeD na |ycie, zgodnie z tre[ci art. 829 § 2 k.c. zawarcie i zmiana umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek poprzedzone musz by zawsze udzieleniem przez ubezpieczonego zgody. Przepis ten nie oznacza, |e bank przed zawarciem z zakBadem ubezpieczeD umowy ubezpieczenia na |ycie na rachunek swoich klientów, musi uzyska uprzedni zgod wszystkich zainteresowanych. Jak wskazano, umowa ubezpieczenia na cudzy rachunek, na podstawie której ubezpieczajcy uzyskuje od potencjalnych ubezpieczonych zgod na objcie ich ubezpieczeniem i dopiero nastpnie zgBasza te osoby ubezpieczycielowi celem objcia ich ochron, okre[la jedynie zasady i procedur zawierania w przyszBo[ci umów ubezpieczenia na rachunek tych osób, które wyra| na to zgod. Ma ona wic charakter organizacyjny, a nie definitywny. Natomiast w odniesieniu do ka|dej osoby, która w toku obowizywania przedmiotowej umowy  organizacyjnej wyra|a zgod na objcie jej ochron, dochodzi do zawarcia przez bank odrbnej w sensie jurydycznym umowy ubezpieczenia (na jej rachunek). Tym samym, zgoda na objcie ochron ubezpieczeniow wyra|ana jest przez ka|dego ubezpieczonego przed zawarciem umowy ubezpieczenia na jego rachunek i speBnione s wymogi ustawy. 21 VI. Bancassurance a konkurencja Zjawisko bancassurance nie jest obojtne z punktu widzenia prawa majcego na celu ochron konkurencji i to zarówno prawa antymonopolowego, jak i prawa chronicego przed nieuczciw konkurencj. Mniej problematyczny pod tym wzgldem jest model bancassurance, w którym bank jest po[rednikiem ubezpieczeniowym. Liczne wskazówki dla prawnokonkurencyjnej oceny relacji bank  ubezpieczyciel zawiera obwieszczenie Komisji zawierajce wytyczne w sprawie ograniczeD wertykalnych (Dz. Urz. UE C291 z dnia 13 pazdziernika 2000 r., s.1). Ustpy 12  20 tych wytycznych po[wicone s umowom agencyjnym. Komisja stara si w nich zarysowa lini demarkacyjn pomidzy takimi umowami agencyjnymi, które  wcielaj dziaBalno[ agenta do dziaBalno[ci jego zleceniodawcy na tyle, |e nie da si tego agenta traktowa jako podmiotu samodzielnie dziaBajcego na rynku, a umowami, które daj agentowi rynkow samodzielno[. Czynnikiem decydujcym o samodzielno[ci agenta jest ryzyko finansowe lub handlowe ponoszone przez agenta w zwizku z dziaBaniami, do których zostaB wyznaczony jako agent przez dajcego zlecenie (zob. ust.12 wytycznych). W dalszej cz[ci Komisja wyja[nia, i| przez ryzyko finansowe nale|y rozumie ryzyko zwizane z umowami zawartymi i/lub negocjowanymi w interesie dajcego zlecenie. Wytyczne nie precyzuj, na czym mo|e polega to ryzyko, poniewa| jest ono [ci[le zale|ne od tego, jakie umowy agent negocjuje, bdz zawiera. W dalszych wywodach Komisja stwierdza, |e w przypadku, gdy ryzyko to spoczywa na zleceniodawcy, dziaBalno[ agenta stanowi cz[ dziaBalno[ci dajcego zlecenie, mimo i| agent jest oddzielnym przedsibiorstwem. Dajcy zlecenie ponosi zatem zwizane z tym ryzyko finansowe i handlowe, a agent nie prowadzi niezale|nej dziaBalno[ci gospodarczej w zwizku z dziaBaniami, do których zostaB wyznaczony jako agent przez dajcego zlecenie (zob. ust.15 wytycznych). 22 W oparciu o wskazówki Komisji mo|na dokona próby prawnokonkurencyjnej oceny relacji ubezpieczyciel  bank jako po[rednik ubezpieczeniowy. W najprostszej sytuacji, tj. wówczas, gdy bank jest agentem, co do zasady nie wystpuje mo|liwo[ naruszenia prawa antymonopolowego. Wynika to std, i| na mocy art.11 ust.1 ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym, za szkod wyrzdzon przez agenta ubezpieczeniowego w zwizku z wykonywaniem czynno[ci agencyjnych odpowiada zakBad ubezpieczeD, na rzecz którego agent ten dziaBa. Owa odpowiedzialno[ za szkody wchodzi w skBad pojcia ryzyka finansowego, o którym mowa w wytycznych Komisji. A zatem ryzyko zwizane z dziaBalno[ci agenta spoczywa na zleceniodawcy. Oznacza to, |e dziaBalno[ agenta, mimo i| z formalnego punktu widzenia jest on odrbnym przedsibiorc, de facto stanowi cz[ dziaBalno[ci zakBadu ubezpieczeD. Bardziej skomplikowana jest prawnokonkurencyjna ocena multiagentów, którzy tak|e s odrbnymi przedsibiorcami, przy czym to oni ponosz ryzyko zwizane ze swoj dziaBalno[ci, co wynika z art.11 ust.2 ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym, który stanowi, |e agent wykonujcy czynno[ci agencyjne na rzecz wicej ni| jednego zakBadu ubezpieczeD w zakresie tego samego dziaBu ubezpieczeD, odpowiada za szkody powstaBe z tytuBu wykonywania tych czynno[ci. Relacj pomidzy ubezpieczycielem a multiagentem mo|na okre[li jako porozumienie pionowe. Podlega ono ocenie z punktu widzenia jego zgodno[ci z art.6 ust.1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, formuBujcym zakaz zawierania porozumieD, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku wBa[ciwym. W razie stwierdzenia, i| takie porozumienie narusza wspomniany przepis, konieczne jest ustalenie, czy nie zostaBo ono wyBczone spod zawartego w nim zakazu na mocy rozporzdzenia Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2002 r. w sprawie wyBczenia okre[lonych 23 porozumieD wertykalnych spod zakazu porozumieD ograniczajcych konkurencj (Dz. U. Nr 142, poz.1189). Drugi wariant bancassurance, w którym bank jest ubezpieczajcym, zawierajcym umow ubezpieczenia na rachunek swoich klientów, jest znacznie bardziej skomplikowany pod wzgldem jego prawnokonkurencyjnej oceny. Konieczne jest wyró|nienie pewnych mo|liwych sytuacji i dokonanie analizy odrbnie dla ka|dej z nich: 1. Bank i ubezpieczyciel s stronami wyBcznie umowy ubezpieczenia. Inaczej rzecz ujmujc, nie Bcz ich |adne inne umowy (w terminologii prawa antymonopolowego: porozumienia) wykraczajce poza umow ubezpieczenia i z ni powizane. Chodzi tu o umowy opisane w punkcie II niniejszego raportu, dotyczce: wykonywania przez bank na rzecz ubezpieczyciela [wiadczeD akwizycyjnych, likwidacyjnych, czy te| zwizanych z inkasem skBadki ubezpieczeniowej oraz zasad wynagradzania banku za przystpienie jego klienta do umowy ubezpieczenia. W przypadku braku jakichkolwiek umów wykraczajcych poza umow ubezpieczenia, brak jest tak|e jakichkolwiek aspektów prawnokonkurencyjnych takiej sytuacji. 2. Bank i ubezpieczyciel nale| do tej samej grupy kapitaBowej. W doktrynie prawa antymonopolowego wypracowane zostaBy zasady rozgraniczania takich holdingów, które pod wzgldem strategii rynkowej stanowi jeden organizm gospodarczy, od takich, w których poszczególni wchodzcy w ich skBad przedsibiorcy s pod tym wzgldem niezale|ni. Otó|, je|eli w ramach grupy nie wystpuje tzw. niezale|no[ materialna, polegajca na mo|liwo[ci w miar samodzielnego decydowania o swojej strategii rynkowej przez przedsibiorstwa wchodzce w skBad holdingu, wówczas nie jest mo|liwe zawarcie pomidzy 24 nimi porozumienia w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W obydwu wymienionych dotd przypadkach (pkt 1 i 2) nie zachodzi mo|liwo[ naruszenia prawa antymonopolowego: w pierwszym ze wzgldów przedmiotowych (braku jakichkolwiek uzgodnieD pomidzy bankiem a ubezpieczycielem, wykraczajcych poza zakres umowy ubezpieczenia), a w drugim ze wzgldów podmiotowych (charakteru powizaD pomidzy bankiem a ubezpieczycielem). 3. Trzecia mo|liwa sytuacja to taka, w której: a. bank i ubezpieczyciel s przedsibiorcami nie powizanymi kapitaBowo albo s przedsibiorcami powizanymi, przy czym w ramach holdingu wystpuje niezale|no[ materialna i b. zakres porozumienia pomidzy nimi wykracza poza tre[ umowy ubezpieczenia. Do wystpujcych w praktyce porozumieD pomidzy tymi podmiotami, wykraczajcych poza umow ubezpieczenia, nale| te, w których bank zobowizuje si wobec ubezpieczyciela do nie zawierania okre[lonych typów umów ubezpieczenia z innymi ubezpieczycielami. Takie porozumienie w okre[lonych okoliczno[ciach mo|e prowadzi do ograniczania dostpu do rynku lub eliminowania z rynku przedsibiorców nieobjtych porozumieniem i tym samym narusza art.6 ust.1 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Sankcj, przewidzian w art.6 ust.2 tej ustawy, jest niewa|no[ takiego porozumienia w caBo[ci lub w cz[ci. Opisanemu powy|ej porozumieniu, polegajcemu na tym, |e bank zobowizuje si ubezpiecza klientów tylko w okre[lonym zakBadzie ubezpieczeD, mog towarzyszy powizane z nim praktyki rynkowe, budzce wtpliwo[ci na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Te same 25 wtpliwo[ci mog si tak|e pojawi w przypadku, gdy bank wystpuje jako po[rednik ubezpieczeniowy (agent albo multiagent). Otó| mo|e si zdarzy tak, |e bank bdzie wymagaB od swoich klientów ubezpieczenia u wybranego ubezpieczyciela. Nale|y przez to rozumie zarówno wymóg zgody na przystpienie do ubezpieczenia zawartego przez bank, jak te| wymóg zawarcia przez klienta umowy z konkretnym ubezpieczycielem. Stawianie tych wymogów oznacza, |e bank nie  honoruje umów ubezpieczenia zawartych z innymi ubezpieczycielami oprócz tych, którzy zostali przez niego w taki czy inny sposób wskazani. Tego typu praktyka mo|e stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, o którym mowa w art. 15 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, polegajcy na utrudnianiu innym przedsibiorcom dostpu do rynku. ArtykuB 15 ust.1 pkt 5 tej ustawy wskazuje, |e mo|e to nastpi w szczególno[ci poprzez dziaBanie majce na celu wymuszenie na klientach wyboru okre[lonego przedsibiorcy jako kontrahenta. Wspomniany przepis ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wpBywa na zakres uprawnienia banku do wyboru postaci zabezpieczenia swoich wierzytelno[ci wzgldem klienta. W pierwszej kolejno[ci nale|y wyja[ni, i| bank ma obowizek |dania zabezpieczenia swoich wierzytelno[ci wzgldem klienta. W odniesieniu do kredytów obowizek ten zostaB expressis verbis wyra|ony w art. 69 ust.2 pkt 6 prawa bankowego, który stanowi, |e umowa ta powinna okre[la sposób zabezpieczenia spBaty kredytu. Ogóln podstaw do |dania zabezpieczeD stanowi za[ art. 93 ust.1 prawa bankowego, który gBosi, |e w celu zabezpieczenia wierzytelno[ci, które wynikaj z czynno[ci bankowych, bank mo|e |da zabezpieczenia przewidzianego w Kodeksie cywilnym i prawie wekslowym oraz zwyczajami przyjtymi w obrocie krajowym i zagranicznym. Obowizek |dania zabezpieczenia jest jednym z mechanizmów majcych sBu|y zapewnieniu równowagi finansowej banków. Temu samemu sBu|y tak|e uprawnienie banku do wyboru najwBa[ciwszej w danym przypadku postaci zabezpieczenia. Nie mo|na wszak|e uznawa zupeBnej dowolno[ci 26 banków w wyborze sposobu zabezpieczenia  a jednym z jej ograniczeD jest wBa[nie omówiony powy|ej art. 15 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. VII. Dostosowanie umowy do indywidualnych potrzeb klienta Drastycznym nadu|yciem stosunku zaufania i poprzez to naruszeniem interesów konsumentów usBugi ubezpieczeniowej jest oferowanie im zawierania okre[lonego rodzaju umowy ubezpieczenia z uzasadnieniem, |e jest ona potrzebna (czy nawet bezwzgldnie konieczna) do skorzystania z danego produktu bankowego, bez sprawdzenia, czy jest tak w istocie i czy zakres ochrony wynikajcy z umowy ubezpieczenia pokrywa w znacznym zakresie ryzyka wynikajce z danego produktu bankowego. Klient powinien realizowa poprzez ubezpieczenie swój rzeczywisty interes. Nie mo|na przecie| zapomina, |e finansowanie skBadki ubezpieczeniowej w umowach z zakresu bancassurance jest pozostawione klientowi banku. Powinien on wic odnie[ z ubezpieczenia rzeczywist korzy[. Je|eli ubezpieczenie proponowane jest klientom banku w Bczno[ci z produktem bankowym, wówczas na obu podmiotach (ubezpieczycielu i banku) ci|y obowizek dbaBo[ci o to, by ubezpieczony realnie skorzystaB z dobrodziejstw ubezpieczenia (poprzez korzystanie z ochrony ubezpieczeniowej odnoszcej si do ryzyk wynikajcych z kontraktu bankowego). Klient banku ma prawo wierzy, gdy bank sugerujc potrzeb ubezpieczenia, za[ ubezpieczyciel zawierajc umow ubezpieczenia ryzyk transakcji bankowej, zapewniaj |e ubezpieczenie jest konieczne. Zapewnienie to powinno mie swoje podstawy w rzetelnej analizie potrzeb, które mog powsta (po stronie ubezpieczajcego i ubezpieczonego banku) w wyniku korzystania z usBugi bankowej. Brak takiej analizy powa|nie utrudnia dokBadne dopasowanie potrzeb i mo|liwo[ci oraz ich ubezpieczenie. 27 Brak adekwatno[ci ochrony ubezpieczeniowej zapewnionej (narzuconej) przez bank do potrzeb klienta banku mo|e by podstaw roszczeD tego ostatniego. Je|eli bank dziaBa jako agent, zastosowanie znajdzie art. 11 ust. 1 ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym, w my[l którego za szkod wyrzdzon przez agenta ubezpieczeniowego w zwizku z wykonywaniem czynno[ci agencyjnych odpowiada zakBad ubezpieczeD, na rzecz którego agent ubezpieczeniowy dziaBa. Je|eli jednak bank wykonuje czynno[ci agencyjne na rzecz wicej ni| jednego zakBadu ubezpieczeD w zakresie tego samego dziaBu ubezpieczeD, zgodnie z zaBcznikiem do ustawy o dziaBalno[ci ubezpieczeniowej, wówczas samodzielnie odpowiada za szkody powstaBe z tytuBu wykonywania tych czynno[ci wyrzdzone klientowi, ubezpieczajcemu, ubezpieczonemu lub osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia. Ponadto w sytuacji, gdy klient jest w stanie wykaza, i| umowa ubezpieczenia, do zawarcia której zmusiB go bank, nie ma bezpo[redniego zwizku z umow dotyczc konkretnej usBugi bankowej, mo|e on powoBa si na przepisy kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych (a w szczególno[ci art. 385³ pkt 7 tego kodeksu). Je|eli bank jest ubezpieczajcym, ubezpieczonemu klientowi znacznie trudniej bdzie wskaza podstaw prawn jego roszczeD wobec banku. Oparcie si na przywoBanym powy|ej przepisie kodeksu jest do[ wtpliwe, ze wzgldu na to, i| jest w nim mowa o uzale|nianiu zawarcia, tre[ci lub wykonania umowy od zawarcia innej umowy. Bez wtpienia przystpienie do ubezpieczenia jest inn czynno[ci prawn ni| umowa. Niemniej jednak, ze wzgldu na bardzo du|e podobieDstwo pomidzy omawian tu sytuacj, a sytuacj z art. 385³ pkt 7 kodeksu, mo|na powa|y si na uznanie, i| narzucanie klientowi przystpienia do ubezpieczenia stanowi mo|e  samodzieln klauzul abuzywn, wypeBniajc przesBanki z art.385¹ §1 kodeksu. 28 Wtpliwo[ci Rzecznika Ubezpieczonych wzbudza równie| dziaBanie niektórych zakBadów ubezpieczeD obligujce klientów do zawarcia okre[lonej umowy ubezpieczenia mienia (np. ubezpieczenie nieruchomo[ci od po|aru i innych zdarzeD losowych w przypadku zawierania umowy kredytu hipotecznego) a jednocze[nie do przeniesienia praw z takiej umowy ubezpieczenia na bank (umowa cesji wierzytelno[ci). Pierwsze zastrze|enie budzi fakt naBo|enia, zazwyczaj umow kredytow, obowizku zawarcia takiej umowy ubezpieczenia  czy jest ona faktycznie bezpo[rednio zwizana z umow kredytu i czy zgodne z zasadami wspóB|ycia spoBecznego jest zobowizanie klienta w umowie kredytowej do zawarcia umowy ubezpieczenia, która jest dobrowolna, uzasadniajc to faktem zabezpieczenia nale|no[ci przysBugujcych bankowi (zabezpieczeniu wierzytelno[ci sBu| bowiem inne instrumenty prawne ni| ubezpieczenie). Drug kwesti jest fakt przeniesienia praw z umowy ubezpieczenia na rzecz banku. Z zaBo|enia bowiem umowa ubezpieczenia mienia, jak wikszo[ umów ubezpieczenia majtkowego, ma stanowi ochron dla osoby ubezpieczajcej poprzez wypBat okre[lonego [wiadczenia w momencie zaj[cia okre[lonego w umowie wypadku. W tym miejscu nale|y odpowiedzie na zasadnicze pytanie - jak faktycznie ochron otrzymuje w takim przypadku opBacajcy skBadk klient? Teoretycznie, zmniejsza si jego zalegBo[ wobec banku. Czy jednak ma to dla klienta jakiekolwiek znaczenie, w momencie np. po|aru ubezpieczonej nieruchomo[ci? Fakt, i| jego kredyt zmniejszy si po wypBacie odszkodowania nie pomo|e mu w remoncie mieszkania, czego dokona musi jak najszybciej. Klient posiada wic iluzoryczn ochron ubezpieczeniow, która by mo|e w ostatecznym rozrachunku sprawi, i| bdzie on spBacaB kredyt krócej, zaowocowa jednak mo|e równie| tym, |e pomimo posiadania ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeD losowych, klient bdzie zmuszony zacign kolejny kredyt na odbudow domu czy remont mieszkania. 29 Wtpliwa jest tutaj kwestia celu takiego ubezpieczenia, teoretycznie bowiem jest to ubezpieczenie mienia. W praktyce jednak wypBacone przez zakBad ubezpieczeD odszkodowanie zaliczane jest na poczet spBaty zacignitego kredytu (jest to wic pseudo-ubezpieczenie kredytu), cho klient nie musi utraci wskutek po|aru zdolno[ci dalszej spBaty kredytu. Oznacza to, i| gdyby klient faktycznie chciaB ubezpieczy posiadane mienie np. od ognia w celu otrzymania [wiadczenia zapewniajcego [rodki na napraw uszkodzonego mienia, powinien zawrze odrbn umow ubezpieczenia. Praktycznie, nie bdzie miaB takiej mo|liwo[ci, gdy| podstawow zasad prawa odszkodowawczego jest, i| poszkodowany nie mo|e otrzyma wicej, ni| wyniosBa szkoda. Klient tym sposobem pozbawiony wic zostaje prawa do ubezpieczenia wBasnego mienia. Warto równie| zwróci uwag, i| w przypadku ubezpieczenia nieruchomo[ci od ognia i innych zdarzeD losowych mo|liwe jest wybranie co najmniej kilku wariantów ubezpieczenia (o ile umowa kredytowa nie wskazuje okre[lonych warunków takiego ubezpieczenia). Klient ubezpieczajc nieruchomo[, ubezpiecza zazwyczaj w wikszej cz[ci mienie ruchome niezakupione ze [rodków pochodzcych z kredytu. Tylko cz[ ochrony ubezpieczeniowej dotyczy standardowo elementów staBych budynku, lokalu u|ytkowego. Inaczej kwestia ubezpieczenia mienia od ognia i innych zdarzeD losowych mo|e wyglda w przypadku ubezpieczenia np. mienia ruchomego zakupionego ze [rodków przyznanych w drodze kredytu. Ubezpieczenie samochodu czy komputera w tym zakresie, mo|e stanowi pewn ochron równie| dla klienta, który w przypadku utraty takiego przedmiotu dziki wypBaconemu odszkodowaniu mo|e zwolni si ze zobowizania wobec banku poprzez przekazanie odszkodowania wypBaconego przez zakBad ubezpieczeD. Je|eli jednak klient wolaBby w sytuacji caBkowitej utraty mienia nadal spBaca wzity kredyt, a pienidze z odszkodowania przeznaczy na zakup np. nowego sprztu 30  w ocenie Rzecznika Ubezpieczonych powinien mie mo|liwo[ swobodnego podjcia takiej decyzji. Jak wida wic w odniesieniu do ró|nych sytuacji nakBadanie obowizku zawarcia okre[lonego ubezpieczenia mo|e zosta ocenione pozytywnie bdz negatywnie. Wiele jest przypadków, w których ubezpieczenie dla klienta nie stanowi |adnej dodatkowej ochrony, a zgoBa odwrotnie jest on umow kredytow zobowizany do ponoszenia dodatkowych kosztów takiego ubezpieczenia. W przypadku ubezpieczeD zawieranych jako  dodatek do umów finansowych istnieje równie| problem pozorno[ci oferowanych umów ubezpieczenia. Problem ten wynika zazwyczaj z oferowania ochrony ubezpieczeniowej za niewielk skBadk lub nawet za darmo. Ubezpieczyciele, w odniesieniu do takich ubezpieczeD, nie mog oferowa klientowi szerokiej ochrony, bowiem jak powszechnie wiadomo produkt, który nie kosztuje wiele, niewiele te| gwarantuje. Wielu konsumentów nie zdaje sobie nawet sprawy, i| odszkodowanie w wysoko[ci np. 200.000 zB, za jedyne 6 zB skBadki miesicznie, mo|e zosta wypBacone wyBcznie w nastpstwie bardzo powa|nych, ale i rzadkich wypadków, np. wyBcznie w przypadku trwaBego inwalidztwa (utraty obu koDczyn). Wynika to przede wszystkim z faktu, i| klienci nie zapoznaj si z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, jednak przedstawiciele banków równie| nie staraj si przekaza klientowi choby podstawowych informacji na temat oferowanego ubezpieczenia. VIII. Prawo odstpienia od umowy ubezpieczenia Zgodnie z art. 812 § 4 k.c., je|eli umowa ubezpieczenia jest zawarta na okres dBu|szy ni| 6 miesicy ubezpieczajcy ma prawo odstpienia od umowy ubezpieczenia, w terminie 30 dni, a w przypadku gdy ubezpieczajcy jest 31 przedsibiorc, w terminie 7 dni, od dnia zawarcia umowy. Stosowanie konstrukcji ubezpieczenia na cudzy rachunek lub zawierania umowy ubezpieczenia przez bank (z przerzuceniem ci|aru zapBaty skBadki na klienta), pozbawia konsumenta prawa skorzystania z odstpienia od umowy ubezpieczenia, przysBuguje ono bowiem ubezpieczajcemu, którym w obu powoBanych przypadkach jest bank. Okre[lone w art. 812 § 4 k.c. prawo ma na celu umo|liwienie konsumentowi podjcia racjonalnej, dobrze przemy[lanej decyzji, jak równie|, je|eli nie przede wszystkim, zapoznanie si oraz analiz o.w.u. IX. SkBadka ubezpieczeniowa Zgodnie tre[ci art. 805 §1 k.c. w zw. z art. 808 § 2, podmiotem zobowizanym do zapBacenia skBadki jest ubezpieczajcy. Powszechnym zjawiskiem jest jednak przerzucanie ci|aru finansowania skBadki z ubezpieczajcego (banku) na ubezpieczonego (klienta banku). SkBadka  pobierana jest ze [rodków klienta   z kwoty postawionego do jego dyspozycji kredytu , czy ze [rodków znajdujcych si na rachunku bankowym. Ubezpieczyciele zwykle nie posiadaj peBnej i aktualnej wiedzy o tym którzy ubezpieczeni ui[cili skBadk (zwykle informacja ta dociera do ubezpieczyciela z miesicznym opóznieniem). Je|eli bank dziaBa jako agent ubezpieczeniowy, zastosowanie znajdzie art. 6a ustawy o po[rednictwie ubezpieczeniowym, który gBosi, |e sumy pieni|ne przekazane z tytuBu umowy ubezpieczenia przez ubezpieczajcego po[rednikowi ubezpieczeniowemu uznaje si jako wpBacone zakBadowi ubezpieczeD. Samo zatem pobranie przez bank [rodków na opBacenie skBadki z rachunku klienta bdzie oznaczaBo, |e powstaje materialny pocztek ubezpieczenia. 32 Nale|y pamita, i| zgodnie z przepisem art. 813 k.c. skBadk oblicza si za czas trwania odpowiedzialno[ci ubezpieczyciela. W przypadku wyga[nicia stosunku ubezpieczenia przed upBywem okresu na jaki zostaBa zawarta umowa, ubezpieczajcemu przysBuguje zwrot skBadki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. Je|eli wic to bank jest podmiotem zobowizanym prawnie do zapBaty skBadki (np. w zwizku z zawarciem umowy ubezpieczenia na rachunek swojego klienta), mo|e on (i powinien) w ka|dym przypadku wcze[niejszego wyga[nicia stosunku ubezpieczenia, za|da od zakBadu ubezpieczeD zwrotu nadpBaconej skBadki. Je|eli na podstawie zawartej przez klienta i bank umowy (np. umowy kredytowej), to klient przekazuje bankowi [rodki finansowe na pokrycie skBadki ubezpieczeniowej, zwrot skBadki za niewykorzystany okres ubezpieczenia powinien by ostatecznie dokonany na rzecz klienta. ZakBad ubezpieczeD powinien wic zwróci skBadk bankowi, a bank przekaza t kwot klientowi. W zwizku z faktem, i| przyjmowane w bancassurance konstrukcje prawne zazwyczaj daj nikBe uprawnienia klientom banku, to na samym banku ci|y obowizek zwrócenia si do zakBadu ubezpieczeD o zwrot skBadki za niewykorzystany okres ubezpieczenia, gdy| klient, jako podmiot, który prawnie nie jest zobowizany do zapBaty takiej skBadki, a jedynie przekazuje [rodki finansowe na ten cel bankowi, nie mo|e samodzielnie zwróci si do zakBadu ubezpieczeD o przekazanie na jego rzecz takiej kwoty. Bank ma wic obowizek wspóBdziaBa w tym zakresie z klientem. Nale|y pamita, i| w przypadku zwrotu skBadki za niewykorzystany okres, nie mo|e by ona pomniejszana np. z tytuBu opBat manipulacyjnych, bowiem zwrot skBadki powinien przysBugiwa za ka|dy dzieD niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. Warto na koniec doda, |e przepisy dotyczce umowy ubezpieczenia nie przewiduj niestety terminu, w jakim zakBad ubezpieczeD ma dokona zwrotu skBadki w przypadku wyga[nicia umowy ubezpieczenia. Nale|aBoby wic w tej 33 kwestii stosowa przepisy ogólne dotyczce wykonania zobowizania, tj. art. 455 k.c., który stanowi, |e [wiadczenie (tu: zwrot skBadki) powinno by speBnione niezwBocznie po wezwaniu dBu|nika do wykonania. Nale|y wic poBo|y nacisk na natychmiastowe zgBaszanie przez bank obowizku zwrotu skBadki oraz na terminowy zwrot skBadki przez zakBad ubezpieczeD. Wydaje si i| termin 14-dniowy (maksymalnie 30-dniowy) od dnia wezwania zakBadu ubezpieczeD do zwrotu skBadki byBby terminem optymalnym. X. Regres w umowach ubezpieczenia zawieranych za po[rednictwem banku Du|e obawy wzbudzaj konstrukcje prawne, w których umowa ubezpieczenia jest zawierana przez i na rzecz banku, przy czym klient przekazuje bankowi [rodki finansowe na pokrycie skBadki ubezpieczeniowej, a przy tym jest wyBczony ze stosunku ubezpieczenia. W takiej bowiem sytuacji mo|e zaistnie zasadniczy dla konsumentów problem regresu tj. roszczeD zakBadu ubezpieczeD do klienta jako osoby odpowiedzialnej za szkod poniesion przez bank (np. niespBacenie kredytu). Zgodnie bowiem z art. 828 § 1 k.c., z dniem zapBaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkod przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysoko[ci zapBaconego odszkodowania. W praktyce mog wic zdarzy si przypadki, kiedy to wobec niespBacenia przez klienta kredytu, zakBad ubezpieczeD wystpi przeciwko niemu w celu odzyskania wypBaconego bankowi odszkodowania. Sam bowiem fakt, i| klient przekazuje pewne [rodki na pokrycie skBadki ubezpieczeniowej nie musi oznacza, i| pozostaje w stosunku prawnym z zakBadem ubezpieczeD. Inaczej sprawa wyglda w odniesieniu do umowy ubezpieczenia zawieranej na cudzy rachunek, gdy| w takim przypadku klient nie jest osob trzeci, a ubezpieczonym i nie mo|e by mowy o regresie. 34 Zdarza si, i| klientom banków, w momencie zawierania umowy kredytowej, przekazywane s do podpisu dokumenty, przygotowane przez zakBad ubezpieczeD, w których klient zobowizuje si do zwrotu zakBadowi ubezpieczeD równowarto[ci kwoty wypBaconej bankowi tytuBem odszkodowania. Stanowi to ogromne zagro|enie dla praw konsumentów, którzy przekonani o posiadaniu ubezpieczenia kredytu, mog si znalez w sytuacji, w której pomimo przekazania [rodków finansowych na pokrycie skBadki ubezpieczeniowej i pomimo wypBaty bankowi odszkodowania bd nadal zobowizani do zwrotu kredytu  ju| nie bankowi, a regresujcemu na podstawie takiego dokumentu (o[wiadczenia klienta) zakBadowi ubezpieczeD. XI. Konkluzje Korzystanie z ochrony ubezpieczeniowej w ramach bancassurance, niezale|nie od oczywistych uBatwieD dla konsumentów, rodzi równie| istotne zagro|enia ich interesów. Ostatnie zmiany w regulacji umowy ubezpieczenia w k.c., skdind inspirowane równie| przez Rzecznika Ubezpieczonych, w istotny sposób zmniejszaj cz[ ryzyk zwizanych z sytuacj konsumentów (np. w zakresie dostpu do informacji o tre[ci umowy ubezpieczenia). Niemniej, praktyka niektórych ubezpieczycieli oraz banków wskazuje, |e nadal istniej obszary, w których mo|e doj[ i dochodzi do naruszenia praw konsumenta. Po pierwsze, w praktyce mieszane s czasami role, w jakich mo|e wystpowa bank (po[rednika ubezpieczeniowego dziaBajcego dla ubezpieczyciela, albo ubezpieczajcego zawierajcego umow ubezpieczenia na rachunek swoich klientów). Poniewa| inne s obowizki prawne po[rednika wobec klienta oraz obowizki ubezpieczajcego wobec ubezpieczonego, tego typu konfuzja mo|e prowadzi do naruszenia interesów konsumentów. Problematyczne w aspekcie zgodno[ci z prawem s sytuacje, w których bank jako ubezpieczajcy jest wynagradzany przez zakBad ubezpieczeD w 35 zale|no[ci od liczby osób pozyskanych do zawarcia umowy na ich rachunek. Zwa|ywszy, |e z reguBy to ubezpieczeni ponosz koszt opBacenia skBadki, a wynagrodzenie pBacone bankowi pochodzi wówczas z tych [rodków, wynagradzanie banku przez zakBad ubezpieczeD mo|e stanowi zagro|enie dla interesów klientów banku. Uzale|nienie wysoko[ci wynagrodzenia otrzymywanego przez bank od zakBadu ubezpieczeD od liczby pozyskanych klientów korzystajcych z ochrony ubezpieczeniowej mo|e prowadzi do proponowania lub wrcz narzucania klientom banku ochrony ubezpieczeniowej nieadekwatnej do ich potrzeb. Konstrukcje prawne bancassurance zazwyczaj ograniczaj konsumentom prawa, które przysBugiwaByby im w peBni, gdyby zawierali umowy ubezpieczenia bez uczestnictwa banków. Na marginesie warto zaznaczy, i| analogiczne uwagi i problemy mo|na wskaza w odniesieniu do towarzystw leasingowych bdcych zwykle spóBkami powizanymi kapitaBowo z bankami, które  po[rednicz w zawieraniu umów ubezpieczenia finansowanych przedmiotów leasingu. 36 W niniejszym raporcie, dla uproszczenia redakcji, zastosowano nastpujce skróty: " k.c.  ustawa z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z pózn. zm. " prawo bankowe  ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 2002 Nr 72 poz.665 z pózn. zm. " ustawa o dziaBalno[ci ubezpieczeniowej  ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o dziaBalno[ci ubezpieczeniowej, Dz.U. z 2003 r. Nr 124 poz.1151 z pózn. zm. " ustawa o po[rednictwie ubezpieczeniowym - ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o po[rednictwie ubezpieczeniowym, Dz.U. z 2003 r. Nr 124 poz.1154 z pózn. zm. " ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów  ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Dz.U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331. " ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji  ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz.U. z 1993 r. Nr 47, poz. 211. " o.w.u.  ogólne warunki ubezpieczenia 37

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
108 A Raport?ncassurance (2)
Dungeon Magazine 108 Web Enhancement
DiW 4 raport lifting
raport Saturn
32 (108)
streszczenie raportu pzh dla portalu
Raport?danie? Krakow 06 [ www potrzebujegotowki pl ]
108 111
Road safety vademecum (raport)
raport96
108,6,artykul

więcej podobnych podstron