plik


ÿþ9. Akustyka. Wybór i opracowanie zadaD 9.1-9.14: Ryszard J. BarczyDski 9.1. W roku 2146 policjant zamierzaB ukara mandatem kierowc, który nie zatrzymaB si na dzwik jego gwizdka o czstotliwo[ci f0=1000Hz. Kierowca tBumaczyB si, |e nie mógB usBysze gwizdka, gdy| na skutek zjawiska Dopplera wysoko[ docierajcego do niego dzwiku wyszBa poza zakres sByszalno[ci. Policjant ukaraB go wtedy mandatem za przekroczenie maksymalnej dopuszczalnej na obszarze zabudowanym prdko[ci 180m/s. Czy miaB racj? 9.2. Okrt podwodny pByncy ze staB prdko[ci vz=10m/s wysyBa w kierunku swojego ruchu impuls ultradzwikowy o czstotliwo[ci f=30kHz, który wraca po upBywie czasu t=0,6s i ma czstotliwo[ f1=30,3kHz. W jakiej odlegBo[ci znajduje si obiekt, od którego odbiB si impuls i z jak prdko[ci si porusza? Prdko[ dzwiku w wodzie wynosi c=1450m/s. 9.3. Samochód stra|y po|arnej wyposa|ony w sygnaB o czstotliwo[ci dzwiku f0=1200Hz wyrusza z remizy ruchem jednostajnie przyspieszonym. Po czasie t=20s dy|urujcy w remizie stra|ak zarejestrowaB dzwik o czstotliwo[ci f=1100Hz. Jak daleko od remizy znajdowaB si wtedy samochód? Prdko[ dzwiku wynosi c=340m/s. 9.4. Policyjny radiowóz i uciekajcy przed nim samochód poruszaj si w tym samym kierunku z t sam prdko[ci v. Czy pasa|erowie uciekajcego samochodu usBysz zmian wysoko[ci dzwiku syreny radiowozu? Jak zmieni si wysoko[ dzwiku syreny gdy to oni bd gonili uciekajcy radiowóz? 9.5. Dwie gitarowe struny E1, stalowa i nylonowa, nastrojone s na ta sam czstotliwo[ (329,6kHz). Ich dBugo[ jest taka sama, a struna stalowa ma siedmiokrotnie wiksz gsto[ i dwukrotnie mniejsz [rednic. Która struna jest napita wiksz siB? 9.6. Jaka jest dBugo[ struny, je|eli po skróceniu jej o d=3,6cm (przy zachowaniu staBego napicia) czstotliwo[ drgaD wzrosBa 1,059 razy? (dla zainteresowanych muzyk: jest to odlegBo[ midzy póBtonami w stroju temperowanym). 9.7. Struna o dBugo[ci l=97cm i kamerton wydaj równocze[nie dzwik, który charakteryzuje si dudnieniami o czstotliwo[ci fd=1,5Hz. Po skróceniu struny o dl=0,3cm tony obu zródeB pokrywaj si. Jaka jest czstotliwo[ drgaD kamertonu? 9.8. Jaka jest prdko[ dzwiku w wodorze przy normalnym ci[nieniu (p=105Pa) i w temperaturze 0oC, je|eli gsto[ wodoru w tych warunkach wynosi Á=89,8g/m3, za[ º = 1,41? 9.9. Prdko[ dzwiku w powietrzu przy normalnym ci[nieniu i w temperaturze t0=20oC wynosi c=340m/s. Jak si zmieni prdko[ dzwiku zim, przy tym samym ci[nieniu i mrozach o temperaturze t1=-20oC? 9.10. Czstotliwo[ najni|szego dzwiku (A4) wydawanego przez organy w Katedrze Oliwskiej wynosi fd=27,5Hz. Jaka jest dBugo[ piszczaBki organowej odpowiadajcej tej czstotliwo[ci? Prdko[ dzwiku w powietrzu w warunkach normalnych wynosi v=340m/s. 9.11. W rurze wypeBnionej powietrzem (przyrzd Kundta) przy pewnej czstotliwo[ci pobudzania drganiami akustycznymi wytwarza si fala stojca o odlegBo[ci midzy wzBami L1=5cm. Po wypeBnieniu rury wodorem ta sama czstotliwo[ pobudzenia powoduje powstanie fali stojcej o odlegBo[ci midzy wzBami równej L2=19cm. Jaka jest prdko[ dzwiku w wodorze, je|eli w powietrzu wynosi ona c=300m/s? 9.12. Poziom nat|enia dzwiku wywoBywanego przez pojedynczy silnik samolotu w odlegBo[ci l = 50m wynosi L = 80dB. Jaki bdzie poziom nat|enia dzwiku w tej samej odlegBo[ci gdy samolot uruchomi jeszcze drugi silnik? 9.13. Poziom nat|enia dzwiku wywoBywanego przez jadcy samochód w odlegBo[ci l = 50m wynosi 50dB. Jaki bdzie poziom nat|enia dzwiku w odlegBo[ci l2 = 100m? 9.14. Gwizdek sdziego piBkarskiego wywoBuje w odlegBo[ci lg = 1m dzwik o nat|eniu Bg = 80dB, a syrena sygnalizujca koniec meczu w odlegBo[ci ls = 10m dzwik o nat|eniu Bs = 90 dB. Który dzwik osignie wiksze nat|enie na [rodku boiska, odlegBym o l1 = 10m od sdziego i l2 = 100m od syreny? Rozwizania: Komentarz do zadaD z efektem Dopplera. Ogólny wzór opisujcy zmiany czstotliwo[ci dzwiku gdy porusza si jego zródBo i odbiorca wyglda tak: c ± vobs f = f0 c ± vzr c jest prdko[ci dzwiku, vobs prdko[ci obserwatora, a vzr  prdko[ci zródBa. Zapamitanie znaków oraz, która z prdko[ci ma by w liczniku, a która w mianowniku czsto sprawia trudno[ci. Mo|na temu zaradzi pamitajc, |e zródBo poruszajce si z prdko[ci dzwiku powoduje fal uderzeniow, która w powy|szym wzorze wyra|a si osobliwo[ci (dzielenie przez zero), zatem prdko[ zródBa musi by w mianowniku. Znaki mo|na ustali pamitajc, |e gdy zródBo i obserwator si zbli|aj, to czstotliwo[ ro[nie. Takiemu przypadkowi odpowiada zatem plus w liczniku i minus w mianowniku. 9.1.R. Przyjmijmy, |e zakres sByszalno[ci dzwiku rozciga si od czstotliwo[ci fd = 20Hz do fg = 16000Hz (w rzeczywisto[ci jest on dosy indywidualny). Na skutek zjawiska Dopplera czstotliwo[ dzwiku mo|e wzrasta (gdy kierowca zbli|a si do policjanta) c + v f = f0 c lub zmniejsza si (gdy kierowca oddala si od policjanta) c - v f = f0 c W powy|szych wzorach c oznacza prdko[ dzwiku (okoBo 340m/s), v  prdko[ kierowcy, a f  czstotliwo[, któr usByszy kierowca. Po wstawieniu czstotliwo[ci granicznych zakresu sByszalno[ci, gdy kierowca si oddala od policjanta otrzymujemy fg - f0 c + v fg = f0 Ò! v = c c f0 a gdy si zbli|a c - v f0 - fd fd = f0 Ò! v = c c f0 Po podstawieniu danych liczbowych widzimy, |e pierwsza prdko[ jest znacznie wiksza od prdko[ci dzwiku, a druga do niej zbli|ona. Obie prdko[ci s zdecydowanie wiksze od dozwolonej, zatem policjant miaB racj. 9.2.R ZakBadamy, |e zarówno okrt podwodny, jak i obiekt poruszaj si z prdko[ci niewielk w stosunku do prdko[ci dzwiku. Na przebycie podwójnej odlegBo[ci do obiektu impuls dzwikowy potrzebowaB czasu t, zatem odlegBo[ wynosi 1 l = ct H" 435m 2 Okrt podwodny wysyBajcy impuls porusza si, podobnie jak i obiekt, który odbija impuls. Zatem czstotliwo[ dzwiku docierajcego do obiektu bdzie zmieniona przez zjawisko Dopplera: c + vob fob = f c - vz Dodatnia warto[ prdko[ci obiektu w liczniku bdzie oznaczaBa, |e obiekt si w kierunku okrtu, a ujemna  |e w przeciwnym. Dzwik odbija si od obiektu, który peBni teraz rol zródBa i dociera do okrtu, który peBni rol obserwatora. Zjawisko Dopplera zachodzi ponownie c + vz f1 = fob c - vob Ostatecznie czstotliwo[ dzwiku docierajcego do okrtu c + vob c + vz f1 = f Å" c - vz c - vob Wyznaczamy prdko[ obiektu f1(c - vz )(c - vob ) = f (c + vob )(c + vz ) f1(c - vz )c - f1(c - vz )vob = f Å" vob (c + vz ) + f Å" c(c + vz ) ( f1 - f )c - ( f1 + f )vz vob = c H" -2,78m / s ( f1 + f )c - ( f1 - f )vz Warto[ prdko[ci jest ujemna, czyli obiekt porusza si w kierunku od okrtu. Warto zwróci uwag, |e jest to tylko warto[ skBadowej prdko[ci le|cej na prostej Bczcej obiekt i okrt. O ewentualnej skBadowej prostopadBej do tej prostej nie jeste[my w stanie nic powiedzie. 9.3.R Czas, po którym dy|urny usByszaB dzwik skBada si z czasu ruchu samochodu ts i czasu powrotu dzwiku td: t = ts + td. Zale|no[ midzy tymi czasami mo|emy znalez przyrównujc drogi samochodu i dzwiku: 1 2 ats = ctd 2 Przyspieszenie samochodu a znajdziemy z efektu Dopplera. Po czasie ts samochód osignB pewn prdko[ vs i dy|urny zarejestrowaB dzwik o wysoko[ci c f = f0 c + vs Mo|emy std policzy prdko[ samochodu i jego przyspieszenie f0 - f vs f0 - f vs = c poniewa| a = Ò! a = c f ts ts f Wstawiamy przyspieszenie do zale|no[ci pomidzy czasami: f0 2 1 - f c ts = ctd 2 ts f i znajdujemy czas ruchu samochodu f0 1 - f t 2tf ts = td = t - ts Ò! ts = = f0 1 - f 2 f f + f0 1+ 2 f Mo|emy ju| policzy przyspieszenie samochodu: vs ( f0 - f )( f + f0 ) a = Ò! a = c 2 ts 2tf i ostatecznie jego odlegBo[ od remizy w chwili, gdy dy|urny zarejestrowaB dzwik (do równania wstawiamy caBkowity czas t, bo w czasie gdy dzwik powracaB samochód caBy czas jechaB): 2 at ( f - f0 )( f + f0 ) s = = ct 2 2 4 f Po podstawieniu danych liczbowych otrzymujemy s = 271m. Dodatek: mo|na próbowa rozwiza to zadanie przy zaBo|eniu, |e czasu ruchu samochodu ts jest du|o wikszy od czasu powrotu dzwiku td. Rozwizanie jest wtedy prostsze, ale mniej dokBadne i wyglda tak: po czasie t samochód osignB pewn prdko[ vs i dy|urny zarejestrowaB dzwik o wysoko[ci c f = f0 c + vs Mo|emy std policzy prdko[ samochodu i jego przyspieszenie f0 - f f0 - f vs = c poniewa| a = vs / t Ò! a = c f tf i odlegBo[ od remizy 2 f at ct - f0 s = = 2 2 f Po podstawieniu danych liczbowych otrzymujemy s = 283m, czyli zaniedbanie czasu powrotu dzwiku powoduje bBd ponad 5%! 9.4.R Skoro radiowóz i samochód poruszaj si z t sam prdko[ci, to ich prdko[ wzgldem siebie jest równa zeru i zjawisko Dopplera nie zajdzie. Pewien niepokój mo|e budzi fakt, |e musimy jeszcze bra pod uwag o[rodek, w którym rozchodzi si fala dzwikowa (powietrze), a wzgldem tego o[rodka zarówno zródBo, jak i obserwator poruszaj si. Gdy radiowóz goni samochód mamy jednak c - v f = f0 = f0 c - v a gdy samochód jedzie za radiowozem c + v f = f0 = f0 c + v W |adnym przypadku nie zaobserwujemy zmiany czstotliwo[ci. Podobnie nie zaobserwujemy zjawiska Dopplera gdy zródBo i obserwator s nieruchome, a porusza si tylko powietrze (na przykBad wieje wiatr). Komentarz: czstotliwo[ drgaD wBasnych struny Czstotliwo[ drgaD wBasnych zamocowanej z obu koDców struny zale|y od jej dBugo[ci, materiaBu i napr|enia: k F fk = 2l SÁ gdzie k=1,2,3,..., l jest dBugo[ci struny, F siB napinajc, S przekrojem, a Á gsto[ci materiaBu struny. Warto[ k=1 odpowiada czstotliwo[ci podstawowej, a warto[ci wiksze wy|szym czstotliwo[ciom harmonicznym. 9.5.R Czsto[ drgaD wBasnych struny wyra|a si zale|no[ci k F fk = 2l SÁ gdzie k=1,2,3,..., l jest dBugo[ci struny, F siB napinajc, S przekrojem, a Á gsto[ci materiaBu struny. Porównujc czstotliwo[ drgaD struny nylonowej i stalowej otrzymujemy Fnyl k Fstal Fnyl k Fstal = Ò! = 2l Snyl Ányl 2l Sstal Ástal Snyl Ányl Sstal Ástal Podstawiajc dane z zadania otrzymujemy Fnyl Fstal 4 = Ò! Fnyl = Fstal Snyl Ányl 1 Snyl Å" 7Ányl 7 4 Wiksz siB napita jest struna stalowa. 9.6.R Je|eli przed skróceniem podstawowa czstotliwo[ drgaD struny wyniosBa 1 F f = 2l SÁ to po skróceniu mo|emy zapisa 1 F 1,059 F 1 1,059 = 1,059 Å" f = Ò! = 2(l - d) SÁ 2l SÁ l - d l 1,059 l = d H" 64,6cm 0,059 Je|eli posiadasz gitar porównaj ten wynik z dBugo[ci strun i skróceniem struny na pierwszym progu. Warto zwróci uwag, |e do rozwizania zadania nie jest konieczna znajomo[ dokBadnego wyra|enia na czstotliwo[ drgaD struny, ale wystarczy fakt, |e jest ona odwrotnie proporcjonalna do dBugo[ci. 9.7.R Dudnienia zachodz z czstotliwo[ci równ poBowie ró|nicy czstotliwo[ci nakBadajcych si fal. Mo|emy wic zapisa: fk - fs fd = 2 Czstotliwo[ drgaD struny jest odwrotnie proporcjonalna do jej dBugo[ci, mamy zatem A A fs = ; fk = l l - dl gdzie A jest staB proporcjonalno[ci (porównaj z poprzednim zadaniem). StaB A mo|emy znalez nastpujco: 1 1 fk - fs l - dl - 1 l fd = = A Ò! A = 2 fd 1 1 2 2 - l - dl l a czstotliwo[ drgaD kamertonu 1 1 l fk = 2 fd Å" = 2 fd H" 970Hz 1 1 l - dl dl - l - dl l Komentarz: czstotliwo[ drgaD wBasnych sBupa powietrza Czstotliwo[ drgaD sBupa powietrza zamknitego z jednej strony 2k +1 2k +1 pº fk = v = 4l 4l Á Czstotliwo[ drgaD dwustronnie otwartego lub zamknitego sBupa powietrza k +1 k +1 pº fk = v = 2l 2l Á gdzie v jest prdko[ci dzwiku, l dBugo[ci sBupa powietrza, p ci[nieniem, k stosunkiem ciepBa wBa[ciwego powietrza przy staBym ci[nieniu do ciepBa wBa[ciwego przy staBej objto[ci, za[ k=0,1,2... Warto[ k=0 odpowiada czstotliwo[ci podstawowej, a warto[ci wiksze wy|szym czstotliwo[ciom harmonicznym. 9.8.R Odpowiedz: pº v = H" 1253m / s Á 9.9.R Prdko[ dzwiku w warunkach normalnych wynosi pº c = Á a jej zmiana przy zmianach temperatury wynika ze zmiany gsto[ci Á. Zmiany gsto[ci znajdziemy wiedzc, |e masa powietrza jest staBa, a zmieniaj si jego gsto[ i objto[ ÁV = Á1V1 Z równania Clapeyrona mamy pV pV1 T1 = Ò! V1 = V T T1 T Aczc obydwa równania T Á1 = Á T1 Wstawiamy gsto[ do wyra|enia na prdko[ dzwiku: pº pº T1 T1 c1 = = = c Á1 Á T T Po podstawieniu danych liczbowych (pamitajc o temperaturze w skali Kelvina) otrzymujemy okoBo 316m/s. Zim dzwik porusza si wolniej ni| latem... 9.10.R PiszczaBka organowa wykorzystuje drgania jednostronnie zamknitego sBupa powietrza. Czstotliwo[ drgaD takiego sBupa wyra|a si przez 2k +1 fk = v 4l gdzie v jest prdko[ci dzwiku, l dBugo[ci sBupa powietrza, za[ k=0,1,2... Czstotliwo[ci podstawowej drgaD odpowiada k=0. Wyznaczamy dBugo[ piszczaBki dla tego przypadku: 1 l = v H" 3,1m 4 fd 9.11.R W rurze wypeBnionej powietrzem dBugo[ fali wynosi »p = 2l1, a w wypeBnionej wodorem »w = 2l2. Mo|emy zapisa vp vw 2l1 = oraz 2l2 = f f po wyBczeniu z obu równaD czstotliwo[ci i porównaniu otrzymujemy l2 vw = vp = 1140m / s l1 Komentarz: poziom nat|enia dzwiku. Nat|enie akustyczne J w danym punkcie jest to warto[ [rednia energii fali akustycznej przepBywajcej w jednostce czasu przez jednostkow powierzchni prostopadB do kierunku rozchodzenia si fali. p2 J = cÁ0 gdzie p jest ci[nieniem akustycznym, c prdko[ci dzwiku, a Á0 gsto[ci o[rodka. W zastosowaniach praktycznych u|ywa si poziomu nat|enia akustycznego wyra|onego w skali logarytmicznej (w decybelach, dB) w odniesieniu do umownej warto[ci nat|enia akustycznego odniesienia J0 = 10-12 w/m2 J L = 10 Å" log J0 9.12. Poziom nat|enia dzwiku wywoBywanego przez pojedynczy silnik samolotu J L = 10 Å" log J0 po wBczeniu drugiego silnika energia fali akustycznej bdzie dwukrotnie wiksza. Poziom nat|enia dzwiku wyniesie teraz 2 Å" J J L2 = 10 Å" log = 10 Å" log +10 Å" log 2 = L +10 Å" log 2 H" 83dB J0 J0 9.13. Poziom nat|enia dzwiku wywoBywanego przez jadcy samochód w odlegBo[ci l J L = 10 Å" log J0 Przyjmijmy, |e samochód z odlegBo[ci kilkudziesiciu metrów mo|emy traktowa jako zródBo punktowe promieniujce moc akustyczn P równomiernie we wszystkich kierunkach. W odlegBo[ci l mamy wtedy J = P/4Àl2, a w odlegBo[ci l2 mamy J2 = P/4Àl22. Po wyBczeniu P i porównaniu otrzymujemy 2 l 2 2 J 4Àl = J2 4Àl2 Ò! J2 = J 2 l2 skd poziom nat|enia dzwiku w odlegBo[ci l2 wyniesie 2 2 J2 J l J l l L2 = 10 Å" log = 10 Å" log( Å" ) = 10 Å" log +10 Å" log = L + 20 Å" log H" 44dB 2 2 J0 J0 l2 J0 l2 l2 9.14. Podobnie jak w poprzednim zadaniu przyjmujemy, |e zródBa dzwiku s punktowe i |e promieniuj równomiernie we wszystkich kierunkach. Mamy wtedy 2 2 lg ls J2 = J oraz J1 = J s g 2 l2 l12 Nat|enia dzwiku Js i Jg znajdujemy znajc poziom nat|enia: Bg Bg J J g g 10 10 Bg = 10 Å" log Ò! 10 = Ò! J = 10 Å" J0 J0 J0 g oraz Bs Bs J J s s Bs = 10 Å" log Ò! 1010 = Ò! J = 1010 Å" J0 J0 J0 s Wstawiamy otrzymane wyra|enia do równaD na J1 i J2 2 2 lg Bs lg J1 = J = 1010 Å" J0 Å" = 108 Å" J0 Å"10-2 = 106 Å" J0 g l12 l12 ls2 Bs ls2 J2 = J = 1010 Å" J0 Å" = 109 Å" J0 Å"10-2 = 107 Å" J0 s l12 l12 Wiksze nat|enie osignie dzwik syreny.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
akustyka
Ekrany akustyczne firmy Gralbet
dobrucki,wprowadzenie do inżynierii akustyki, drgania układów o skończonej liczbie stopni swobody
Refrakacja fali akustycznej w morzu
Akustyka
cw1 pomiary cisnienia akustycznego
Sufity akustyczne Rockfon Sonar

więcej podobnych podstron