plik


ÿþSAOWNICZEK WYRAZÓW I ZWROTÓW AACICSKICH ub antiquo  od dawna ab caricas Atticas  dla fig attyckich ab extra  z zewntrz ab invicem  wzajemnie abominationem naturalem  wrodzony wstrt abrennuntiat  odmawia absolute  kategorycznie, stanowczo, na pewno absolutissime  najzupeBniej absolutum dominium  rzdy absolutne ab utrinque  przez obie strony; cokolwiek ab utrimgue praetensionum wy- nika mogBo  jakiekolwiek pretensje mogByby wynika z obu stron. ab utriuque  z obu stron accelerare  przy[pieszy accesserunt  przystpili accessit  przystpiB accessit crudelitas  przyBczyBo si okrucieDstwo accessus  wstp accussat  obwinia a consortio  od towarzystwa actiones  uczynki activitas  dzielno[ (activitatem  4 przypadek) actus meritorius  czyn chwalebny, zasBuga aemulabantur  wspóBzawodniczyli a cunabulis  od kolebki ad altiora  do wy|szych spraw adamantina corda  serca diamentowe ad Carthaginem  do Kartagi ad communem societatem  do wspólnej spoBeczno[ci ad complementum  dla uzupeBnienia ad concilia  do rad ad conferenduin  na rozmow ad cras  do jutra ad cras de mane  do jutra rana ad cursum anno  do wydarzeD roku ad debitam formam  do wBa[ciwego ksztaBtu ad decursum anni  do koDca roku ad dispositionem consiliorum  do kierownictwa rad addo  dodaj ad effectum  do skutku adeo regum stipator inseparabilis amor est, cui stipendium clementia pendi- tur  miBo[ jest nieodBcznym stra|nikiem królów, której |oBd wypBaca 1 Baskawo[ ad essentiam  do tre[ci ad eum finem, per quem  do tego koDca, przez który by ad eventum  do wypadku ad feliciora tempora  do szcz[liwszych czasów ad Galii cantum   przy [piewie koguta ad gradum et perfectionem  do stopnia i doskonaBo[ci ad gubernium  do kierowania ad humilitatem et submissionem  do upokorzenia i poddania ad hunc actum  na ten akt ad instantiam  za wstawieniem si ad inmcem  nawzajem ad iustum valorem  do sBusznej warto[ci; adlaborabunt  bd d|y ad locum electionis  na miejsce elekcji ad locum facti  na miejscu uczynku ad manus  do rk ad meridiem  na poBudnie ad metam  do celu ad minimum  najmniej ad modernum statum  do obecnego stanu ad munditiem  ku ochdóstwu ad mutuum amplexum  dla wzajemnego powitania ad oboedientiam  do posBuszeDstwa ad occidentem  na zachodzie ad oppugnationem  do obl|enia ad opus belli  na wojn ad personami perditio tua ex te  do osoby: zguba twoja z ciebie ad pinguem glaebam  do tBustej roli ad praefixum locum  do naznaczonego miejsca ad praesens  obecnie ad praesens elucescunt  teraz wyja[niaj si ad primam requisitionem  na pierwsze |danie ad primum  - po pierwsze ad propria  do swoich ad rationem  na rachunek ad recognoscentiam  do rozpoznania ad regnandum  do panowania ad regressum  do powrotu ad rem  do rzeczy ad secundam illationem  co do drugiego wniosku ad septembrem  do wrze[nia ad societatem  do towarzystwa 2 ad societatem belli  do uczestnictwa w wojnie ad statum anni liuius  do stanu tego roku ad sufficientiam  w dostatecznej ilo[ci ad testimonium  do [wiadectwa ad tot instantias  na tyle domagaD adulterium  cudzoBóstwo ad usum  do u|ytku advena  przybysz adversa  przeciwno[ci adversitas  przeciwno[ adversitates  przeciwno[ci adversitates fortunae et iniurias caeli  przeciwno[ci losu i srogo[ klimatu adverso pectore  piersi naprzeciw ad victum  do jedzenia, po|ywienie ad violentia media  do gwaBtownych [rodków ad vitae tempora proposueram  do koDca |ycia zamierzaBem avocare et ad societatem  odwoBa i do wspólnego ad votum  do [lubu ad votum in freuentia  do [lubu w obecno[ci aegrotus, quam diu animam habet, spem habet  chory dopóki ma dusz, ma nadziej affectus populi  uczucia ludu afficiunt  dotycz afflictio  zmartwienie ifflictio afflictionem  utrapienie utrapionemu afflictio supra afflictiones  zmartwienie nad zmartwieniami a fine  od koDca agere  czyni agitur  zapowiada si aleam  kostk Alexander! aut mores, aut nomen mul  Aleksandrze, albo obyczaje, albo imi odmieD alias  czyli, albo alias haeres  czyli dziedzic alias in forma  raczej z postaci alliciebat dulcedo  nciBa sBodycz a loci ordinario  u miejscowego biskupa alterationes  zgryzoty, zmartwienia alter rex  drugim królem alterum  po wtóre alterum tantum, altero tanto  drugie tyle amplecti  ogarn 3 a natura crudeles  z natury okrutni a naturom locorum  w naturze miejsca anni  roku anno  w roku annihilat  niweczy annuebat  przystawaB annuere  potakiwa anteacta  przeszBo[ antecedenti saeculi  dawnego wieku ante fores  przed drzwiami antemurale Christianitatis  przedmurze chrze[cijaDstwa ante omnia  przede wszystkim ante saecula  przed wiekami ante sessionem   przed posiedzeniem ante triduum  przed trzema dniami antichristus  antychryst anticipative prophetia  poprzednio proroctwo antiuitates  staro|ytno[ci antiguo usu practicatum  dawnym zwyczajem przyjte antistes  biskup a partibus nostris  po naszej stronie apostrophe  odezwa, zwrot do kogo[ a potentioribus oppressu desiderat iustitiam  uci[niony przez mo|nych pra- gnie sprawiedliwo[ci apparet  wida apponemus curam  doBo|ymy statania apprecando felicem eventum  |yczenie szcz[liwego skutku aequaliter  równo Arcades  Arkadowie archiepiscopatu Ripensi  arcybiskupstwem rypeDskim a Republica  od Rzeczpospolitej argenti  srebra arma  broD, or| armis experiri  broni do[wiadczy artis amandi magister  mistrz sztuki kochania a sacrificio missae  od ofiary mszy a septentrione  od póBnocy aspirare  wzdycha aspirat  d|y assistere  towarzyszy, asystowa assueverunt  przywykli assumpsit similitudinem animalis  przybraBo podobieDstwo zwierzcia astra  gwiazdy 4 asylum  schronienie attendentiam  strze|enie, czuwanie attendere  uwa|a, pilnowa auctores  sprawcy auctor lamentorum, profusionum sanguinis et universae in regno miseriae sprawca pBaczu, rozlewu krwi i powszechnej ndzy w królestwie 16 Augusti  16 sierpnia auri  zBota autor mali  sprawca zBa aversionem  odwrócenie, co[ przeciwnego aversionem belli  odwrócenie wojny a vindici manii Dei  m[ciw rk Boga axioma  zdanie barbarus  barbarzyDca bellandi  wojowania belli civilis  wojny domowej belli vicissitudinem  niestateczno[ wojny benae mentis  dobrej my[li bene meritorum  dobrze zasBu|onych bene meritum  dobrze zasBu|onego blandientis fortunae ab ore populi  pochlebiajcej fortuny z ust lud» bonae spei  dobrej nadziei bonae voluntatis  dobrej my[li, dobrej woli, radzi bona licita  dobra dozwolone bona regalia  dobra królewskie bonarum partium  za dobr stron, dobrego sposobu my[lenia bonis modis  w dobry sposób bonis regalibus  dobrami królewskimi bono eventu  dobrym skutkiem bonorum fortunae  majtki bonuni   dobre bonum patriae  dobro ojczyzny bonus animus in re mala dimidium est mali  dobra my[l w przeciwno[- ciach to poBowa zBa bonus interpres  dobry tBumacz C caeca  [lepa caesariani  cesarscy caetera fusius  o innych (dom. rzeczach) obszerniej cancellariatus  kancelaryjny capere  obj capita  gBowy capitale  zbrodnia gardBowa 5 captivare  schwyta captivatio ex concilio  porwanie za rad causavit  spowodowaBa, sprawiBa causis principalitatis in integrum restitutis  przy zupeBnym przywróceniu spraw do pierwotnego stanu cedant in commodum Reipublice  ustpili na rzecz Rzeczpospolitej cedere reputationi  przypa[ dobremu imieniu celeriorem .cursum consultationum publicarum  o prdszym przebiegu narad publicznych celeritas  szybko[ censuram grubianitatis  w nagan grubiaDstwa centimanos  sturkich certa leg  pewnym prawem charisma  daru charitativum subsidium  dobrowolny zasiBek cicatrices  blizny cicatrices adverso pectore  blizny na piersiach circa dispositionem  przygotowujc si (na [mier) circa hoc spectaculum  koBo tego widowiska circa inaugurationem  co do ogBoszenia circiter  okoBo circumcirca  wokoBo, ze wszystkich stron circumspecte  ogldnie circumvenire  okr|y, otoczy circumventus multitudine  otoczony tBumem cives  obywateli civis oppressus  obywatel uciemi|ony dam vel aperte, directe vel indirecte  skrycie lub jawnie, wprost lub ubocznie classica Gradivi  trby Gradywa clementiam  Bask clenodia regni cum scitu  klejnoty koronne z wiedz climacter  przypadek, fatalny czas collaterales  krewni po kdzieli colligati principes  ksi|ta sprzymierzeni collocare Rempublicam  postawi Rzeczpospolit combinatur  skBada si comestibilium  rzeczy do jedzenia comilitones meruerunt  towarzysze zasBu|yli communem iniuriam et commune bonum  wspólne krzywdy i wspólne dobro communis regula   wspólne prawo comparere  stan comparuit  stanB 6 compellere  zmusi, wcign competens  odpowiednia complices  wspólnicy concernit notitiam  nale|y do wiadomo[ci concernunt notitiam  dochodz wiedzy concludetur  postanowi si conclusum  wniosek, ostateczne postanowienie, tak|e  postanowiono condigne  godnie conditionaliter  pod warunkiem conferre in ulteriori tractu  pomówi o dalszym biegu confessata authentica  autentyczne zeznania confoederati  sprzymierzeni conformiter  podobnie coniunctio armorum  zBczenie broni conscientia mille testes  sumienie to tysic [wiadków conscii  [wiadomie conscios facti obstrinxerat iuramento  [wiadomych czynu zobowizaB przysig consentire  przysta conseguenter  w nastpstwie, nastpnie, z kolei consegui  nastpi conserrare  zachowa conservatio  zachowanie conservationem  zachowanie (4 przyp.) consilia  rady consiliarii placentini  pochlebni doradcy consiliarorum subiecta  doradców (dosB.  podmioty rad) consilii generalis  rady gBównej consiliis  radom consilio  rad consilium  rad consilium bellicum  rada wojenna consilium malum consiliori pessimum  zBa rada najgorsza dla doradcy coBisilium salubre  rada zbawienna conspirationes  zwizki constantiam  staBo[ constantissimum propositum  niezmienny zamiar consternati  zatrwo|eni consternatus  strapiony, zmartwiony constituemus  ustanowimy constituere  postanowi constitutum  postanowione consulere  radzi, obmy[le consuluit  poradziB 7 consultor  doradca consurgunt  powstaj contemnebat  pogardziBa contemptor mortis  gardzcy [mierci contemptum  obelgi continuationem operis  kontynuowanie dzieBa continue  ustawicznie, bez przerwy contra   przeciwnie contra absentem  przeciw nieobecnemu contra calumniatores  przeciw oszczercom contra constitutum  wbrew postanowieniu contra coronatum caput  przeciwko gBowie koronowanej contra fidem  przeciwko wierze contrahentes etiam obligatorii  dzier|awcy nawet zastawni contra hostem patriae procedemus  przeciw nieprzyjacielowi ojczyzny wy- stpimy contra iura gentium  wbrew prawu narodów contra iura gentium, contra regulam iustitiae  wbrew prawu narodów, wbrew przepisom sprawiedliwo[ci contra maiestatem et matretn oboedientiam  przeciw majestatowi i matce contra modernas inventiones oppugnationum  wobec terazniejszych sposobów zdobywania contra ordinem equestrem  przeciw stanowi rycerskiemu contra patriam  przeciw ojczyznie contra rationem  sprzeczne z rozumem, wbrew rozumowi contrarii  przeciwnicy contrarium sentiebant  przeciwnie my[laBy contra Rempublicam  przeciw Rzeczypospolitej contra tot Varos  przeciwko tylu Warusom contraxit  zawarB umow contumelia Harpagi consumpsit coronam Astyagis, Contumelia Narsetis inun- davit sanguine Italiom  krzywda Harpaga pozbawiBa Astyagesa korony, krzywda Narsesa krwi zalaBa Itali contumeliam  zniewag contumeliam et diminuationem  zniewag i ujm contumeliis  zniewagami, obelgami convalescere   wraca do zdrowia convaluit  wyzdrowiaB convicia  obelgi convincere  przekona cooperabatur  wspóBdziaBaBa coronadonis  koronacyjny correspondere  komunikowa si 8 crescere disordo  zwiksza (dosB. wzrasta) nieporzdek crimen atro carbone notandum  zbrodnia, któr nale|y zapisa czarnym wglem cruciatus  mki crude  ostro, surowo crudele  okrutnie crudelissime  najokrutniej cum aedificatione  ku zbudowaniu cum approbatione  z potwierdzeniem cum assecuratione  z zapewnieniem, z porczeniem cum assistentia  w obecno[ci cum attinetiis  z przylegBo[ciami cum Caesarianis  z cesarskimi cum consensu totius Reipublicae etiam non obstante leg de incompatibilibus quoad personom  za zgod caBej Rzpltej tak|e bez wzgldu na prawo o nieposiadanie (dom.  kilku urzdów), co do jego osoby cum conservatione  z zachowaniem cum detrimento Reipublicae seuuntur clades instabunt  gdy klski nast- puj ze szkod Rzpltej, bd nalega cum facunda oratione  z pikn mow cum gratulatione  z powinszowaniem cum his et his gualitatibus  z takimi a takimi zaletami cum inscriptionibus  z napisami cum invocatione  z wzywaniem cum plenitudine  w obfito[ci cum potenti et victrici populo res est  z pot|nym i zwyciskim ludem jest sprawa cum regressu  zastrzegajc powrót cum regressum praecedentibus tot contestationibus et spe  z zapewnieniami przyjazni przed odjazdem i z nadziej cum re parata  z rzecz gotow cum stupore  ze zdumieniem cum sua non saeviat hostilitate  nie sro|yB si sw zawzito[ci cum summo Reipublicae detrimento   z najwiksz szkod Rzpltej cum suspiriis  z westchnieniem cum tota argentea supellectili  z wszystkimi naczyniami srebrnymi cum toto dero  z caBym duchowieDstwem cum toto negotio  z caB spraw cumulabat  obsypywaB cunctando  zwlekajc curae erit  bdzie trosk curae nostrae  nasz trosk 9 curam  opiek, trosk curam boni publici  trosk o dobro publiczne cura salutis  troska o zdrowie curiosus  ciekawy cursum,  bieg custodes  stró|e, stra|nicy custodiae corporis  stra|y osoby custos legum  stró| praw D damnificatio Reipublicae  szkoda Rzeczypospolitej da pacem, Domine!  daj pokój, Panie! dat pretium servata salus potiorue metallo est  ocalone zbawienie nadaje warto[ i jest dro|sze ni| kruszec de anteactis  o dawnych sprawach debetur  nale|y si debiliores aemulos  sBabszych nieprzyjacióB debilitatem rnentis  sBabo[ umysBu dbiBam gratificationem  nale|nej ,nagrody debile  sBusznie 1-ma Decembris  l grudnia decet eos laudare defunctos qui res arduas praeclarasue fecerunt  przy- stoi chwali po [mierci takich, którzy rzeczy trudnych i sBawnych do- konali de contrario rerum successu  o przeciwnym obrocie rzeczy de crimine laesae maiestatis  o zbrodni obrazy majestatu de domo  z domu deesse  opu[ci defensionis patriae  obrony ojczyzny defensive  odpornie, obronnie deformitatem  znieksztaBcenie defraudator regum  zdrajca królów Dei proprium est protegere quos dignos indicat  wBa[ciwo[ci Boga jest popiera tych, których uzna za godnych de iure debetur  z prawa nale|aBo si deliberatissime  najrozmy[lniej deliciae generis humani  rozkosz rodzaju ludzkiego de mane consilium  z rana rada (dom. bdzie) de methodo contribuendi  o sposobie zebrania pienidzy de necessitate  z konieczno[ci, koniecznie denegare  odmawia de nervo belli  o funduszu wojennym denuntiando  oznajmiajc denuntiando imminentia, pericula  z oznajmieniem o gro|cych 10 niebezpieczeDstwach dennuntio  oznajmiam depauperatio  zubo|enie dependentias  zale|no[ de periculo dantis et accipientis  o niebezpieczeDstwo dajcego i przyjmujcego depopulatores totius mundi et possessores guadraginta regnorum  Bupie|cy caBego [wiata i posiadacze czterdziestu królestw de praeteritis  o sprawach przeszBych deprecor primum  najpierw przepraszam deputatos administratores  wybranych administratorów derelicta vidua  pozostaBa wdowa de sangvine gentis  z krwi narodu desertor castrorum  zbiegiem z obozu desiderabilem praesentiam  po|danej obecno[ci desideriis  |yczeniom, do |yczeD desideriis nostris  |daniom naszym desiderium  |yczenie de statu rerum  o stanie rzeczy de super  z góry de tempore  o czasie de throno  z tronu detrimenta  straty aetrimentum  szkoda detulit  doniósB deturbare  strci de tutela  z opieki de ulterioribus  o dalszym Deus avertat, ne nobis a sinistris appareat civitas, a dextris debet esse no- stra civitas  uchowaj, Bo|e, nie na lewo od nas uka|e si miasto, ale na prawo powinno by nasze miasto de vestra uidem laude melius est tacere, quam pauca loqui  o waszej sBawie lepiej milcze ni| maBo co powiedzie devotissime  najpobo|niej dextram porvigere  poda prawic dextre  zrcznie dicas, quia sumus piscatores  powiedz, |e jeste[my rybakami dictabat  dyktowaB dicterium tritum  przysBowie pospolite die XVI Augusti  dnia 16 sierpnia V. die Januarii futuri  5 dnia przyszBego stycznia die 1-ma Februarii anno 1662  dnia l lutego roku 1662 dies expirationis  dzieD skoDczenia 11 difficile est ex animo resipiscere  trudno si szczerze opamita diffidebant  nie ufali diffidis et maiestatem laedis  nie dowierzasz i majestat obra|asz dignitatem  godno[ dignissima gsta  najgodniejsze czyny diligenter  pilnie diligentissime  najpilniej dimittere  pu[ci directe  wprost director monoculus  jednooki dyrektor discernere  rozró|nia displicere  nie podoba si dispositae  przygotowane distulerunt  odBo|yli ditescant  wzbogacili si ditiones imperii et conseguenter  obszary cesarstwa, a w nastpstwie diutius accusare fata possujnus, mutare non possumus  mo|emy skar|y si na srogi los, zmieni nie mo|emy divertere  wstpi docebit  pouczy docet  uczy domicilium  siedziba domi leones, foris rulpeculae  w domu lwy, za domem  liszki dominari  panowa domini  panowie dominium  panowanie Dominus dedit, Dominus abstulit  Pan daB, Pan wziB dubiae fidei  dowodem powtpiewania dulcedine  sBodycz dulcedo  sBodycz dulcem recordationem  miBe wspomnienie dulcis locus patriae  sBodkie miejsce ojczyste dulcis recordatio  sBodka pami Dum annus ter sex numerabit, Marcus Alleluja cantabit, Joannes in corpore stabit  gdy rok policzy trzy szóstki, Marek zawoBa Alleluja, Jan stanie w ciele (tzn. uroczysto[ Bo|ego CiaBa przypadnie w dzieD [w. Jana) Dum vitia prosunt, peccat qui recte fach  grzeszy, kto dobrze czyni, dopóki wystpki popBacaj duorum cognominum  dwóch nazwisk duplici lingua praeditus, mel et victus uno spirans ore et habitu  dwoisty jzyk majcy i miód, i trucizn, ziejcy jedn paszcz durum contra dur u m  upór na upór dux Parmensis contra Belgos foederatos  ksi| parmeDski przeciw stanom 12 belgijskim E ea intentione  w tym zamiarze ecce ibi videtis, quia ibi est Harusen, ubi iaculantur  oto tam widzicie, gdzie strzelaj, to jest Aarhusen ecce in sinistris apparct forte civitas  oto na lewo wida wBa[nie miasto e contra  przeciwnie e converso  a przeciwnie effecerunt  wymogli effectum  skutek effeminarunt  zniewie[ciaBy effeminati Ula diuturna pace, molles et imbelles facti  zriJewie[ciawszy owym dBugim pokojem, stali si mikkimi i niewojowniczymi ego saluto Dominationem Vestram  witam Waszmo[ Pana eiusdem  tego| eiusdem sensus  tego samego zdania eiusdem spiritus  tego| ducha eius saevuli  tego wieku, tak|e przeno[nie  tego czasu electionis  wyborczym elicuit  wyja[niB elucescet  wyja[ni si elucescet et interim  wyja[ni si, a tymczasem encomia  pochwaBy eminentiam  wy|szo[ emolumentum  korzy[, zysk eodem anno  tego roku eo fine  w tym celu eo ipso  tym samym erat  byBo erudite  uczenie essentiam  tre[, istot et ad ultimam egestam  i do ostatniej ndzy et alacritate  i| ochot et auctoritati  i powadze et certitudine  i zapewnieniem et civibus  a obywatelom et connectiojies  i zwizki et consensit  i przystaB et consequenter  a zatem et crimen laesae maiestatis  i zbrodnia obrazy majestatu et cum summo periculo  i| najwikszym niebezpieczeDstwem et felices rerum successum  i szcz[liwego powodzenia spraw et felices successus  i szcz[liwego powodzenia 13 et in oper btlll  i w dziaBaniu wojennym etiam  tak|e, nawet et Instabimus  i bdziemy nalega et interim  a w midzyczasie et mens et gens  i umysB, i ród et multis curis  i wieloma troskami et nonnis urgebant  i niezbyt przy[pieszali et non revclationem  i niewyjawianie et nullo clementiae loco relicto  i nie naj |adnego miejsca Baskawo[ci et post impletas conditiones  i po wypeBnieniu warunków et polisniinus  a nade wszystko et praecipue  a osobliwie et prodesse et obesse  i pomóc, i zaszkodzi et securitatis ab impetitione et insldiis malecontentorum  i zabezpieczenie i od napa[ci i zasadzek malkontentów etsi caeluni ruet, impavidum ferient ruinae  choby niebo runBo, ruiny przywal nieulkBego et similia  i podobnie et sine consensu ordinum  i bez pozwolenia stanów et specialiter  a szczególnie, a specjalnie et sufficientem expeditionem  i wystarczajc ekspedycj et supellectili per subordinatos  i ruchomo[ci przez nasBanych ludzi et toties exprobrabant  i tylekro wyrzucali et totius christianitatis  i caBego chrze[cijaDstwa et usus coknbitandi  i nawyknienie po|ycia et varia  i ró|ne rzeczy evasirmis de manibus unius hostis, alter imrnlnet /eroceor, nempe tempestas. Orandum et laborandum est  umknli[my z rk jednego nieprzyja- ciela, grozi nam drugi sro|szy, mianowicie burza. Trzeba si modli i pracowa eventus acta probat  wynik chwali czyny cvictiones in fundo  zabezpieczenie na majtku evidenter  widocznie ex albo  z ksigi exarsit  uniósB si ejc asse satisfacti  gotówk zaspokojeni ex abundanlia malitiae  z wygórowanej zBo[ci ex bene placito  samowolnie ex carceribus  z wizienia excelsum vitium  górujc wad excepto casu urgentis necrssitatis  z wyjtkiem wypadku nagBej potrzeby excessivos  wykraczajcych, dopuszczajcych si wykroczeD exclamavit  wykrzyknB 14 excludit  rozBcza exlusis nonullis  z nielicznymi wyjtkami ex commiseratione  ze wspóBczucia, z ubolewania ex concilio generali  na wspólnej naradzie cxcusat  uniewinnia exequi mandata  wykona rozkazy ex equo Troiano  z konia trojaDskiego ex faucibus  z paszczy ex gremio  z grona ex liis qualitalibus  z tych przymiotów exilium  wygnanie exilium, luctus, dolor tributa sunt ista vivendi  wygnanie, pBacz, ból s| obowizkami |ycia ex invidia  z nienawi[ci ex magistratu  z urzdu miejskiego ex magnatibus  z magnatów, wielmo|ów ex mari Baltico  z Morza BaBtyckiego ex mente  po my[li ex nativo sanguine  z rodowitej krwi ex necessilate  z konieczno[ci ex nutic  natychmiast ex oboedientia  z posBuszeDstwa ex occasione  z przypadku, przy sposobno[ci, z powodu ex occasione regnandi  ze sposobno[ci panowania ex ore Apollinis  z ust Apoliina ex officio suae etninentis dignitatis  z urzdu swojej wysokiej godno[ci expedit  przystoi, wypada cxpeditis  ukBadacie experientia  do[wiadczenie experiri  mierzy si exprimere  wyra|a exprimere de verbo ad verbum  Wyrazi sBowo w sBowo ex privatis  z prywatnych (dom. - obywateli) exprobrationcm  wymówki exprobrationis competentem  zarzutów odpowiedni ex profundo  z gBbiny ex ratione  z powodu przyczyny ex ratione duplici  z podwójnej przyczyny ex re  z rzeczy ex regno Daniae  z kiólestwa duDskiego ex semine viri cum ursa  z nasienia czBowieka i niedzwiedzicy extemporaneos discursus  nieprzygotowanych rozmów ex temper  natychmiast 15 extra orbitam ordinationis  poza obrb ordynacji extremis laborans  robica ostatkami (siB) extremis laborantem  ostatecznie ginc exuere  zdj ex volo promisti  z uczynionej obietnicy F facile credo  Batwo wierz facilius cst consolari afflictum, quam sustinere  Batwiej jest pociesza stra- pionego ni| cierpie factiosus  intrygujcy facultatem  wolno[, swobod facultates  zasoby facunde  wymownie facundla  wymowa facundissima oratione  wytworn mow fama  wie[, pogBoska fata simul et semel  losy razem i naraz 7 Februarii  7 lutego feliciori tetnpore  w szcz[liwszych czasach ferrens Mars, aureos calcat contemnitue fastus  {elazny Mars depce i lek cewa|y zBote przepychy f ide, honorem et conscientia  wiar, honorem i sumieniem f idem Reipublicae  kredyt, zaufanie Rzpltej figuraliler  przeno[nie filialem amorem  miBo[ synowsk filiis  synami firmare tirannidem  wzmacnia tyrani firmissime negat  najmocniej zaprzecza firmiter  mocno fBectere persuusionibus  skBoni namow, perswazj jlexibilis  ulegajcy florem  kwiat florem aetatis  kwiat wieku florem aetatis cum dispendio  kwiat wieku z utrat floruit  kwitBa foederati  sprzymierzeni fomes  zarzewie, tu pod|egacz formastis  zBo|yli[cie formidine poene  z obawy kary forsan abeundum est in civilatcm  mo|e nale|y wam wróci do miasta fortcs creantur fortibus et bonis, est in iurencis, est in equis patrum virtus neque imbellem feroces piogenerant aquilac columbam  silni rodz sil- nych i dobrych, dzielno[ ojców jest w byczkach i zrebcach, dzikie orBy 16 nie urodz niewaleczncgo (Bagodnego) goBbia forlitudo  odwaga; jonltudo bcllica  odwaga wojenna fortuna  szcz[cie, los fortunae  majtku fraterne  po bratersku fremebat popularitas  sarkaB ogóB fremilut  haBas, krzyk fretjuentia  napByw, udziaB fretum navigabile  cie[nina |eglowna fretus interitate conscientiae snae  ufny w nieskalano[ swego sumienia Fridericus Daniae rex  Fryderyk, król Danii fructifera  drzewa owocowe fructum  owoc, tak|e korzy[ frustra Pygmaeus in Gigantem pugnat  pró|no miaBby walczy karzeB z olbrzymem fugientes  uciekajcy fugiendo pugnat, fugiendo vincit  uciekajc walczy, uciekajc zwyci|a fui in Galia, vidi niililps  byBem we Francji, widziaBem rycerzy fui in Germania, vidi principes  byBem w Niemczech, widziaBem ksi|t fui in Italia, vidi praesnlcs  byBem we WBoszech, widziaBem biskupów fui in Polonia, vidi nobiles  byBem w Polsce, widziaBem szlacht funnii vota  okBada [luby fuse  obszernie fusius  obszerniej Galii cantum non timet iste leo  ten lew nie boi si piania koguta (dwu- znaczno[ wyrazu  kogut i Francuz) genem  rodzaje, gatunki generaliter  ogólnie generatio  wylg generose aquilae pulli - pisklta szlachetnego orBa generositas zacno[, szlachetno[ generoso pectori  szlachetnemu sercn gloriabantur  chwalili si gloriatur  chwali si gloriosa Domina  chwalebna Pani gloriose  cbwalebnie, sBawnie gloriosissime  najchwalebniej gloriosius occumbere in opere  chwalebniej polec w walce gloriosnm opus  chwalebne dzieBo gratiarum actiones  modBy dzikczynne grutiilntiones  |yczenia, powinszowania gratnlor  winszuj gravatam  obra|on gubernia  rzdy; gubernium  rzd 17 H habetis legem et prophetas  macie prawo i proroków haeredissam  dziedziczk haeret  tkwi haeret in pectore  tkwi w piersiach, w sercu hanc ideam  tego sposobu hanc suscipere pronunciam  podj si tego obowizku Hectorem quis nosset, felix si Troia fuisset  któ| by znaB Hektora, gdyby Troja byBa szcz[liwa Heldonoriam et Cronoburgum  Helsingor i Kronburg hibernorum  {oBdu zimowego hic est piscis, quem sua Dominatio diabolum nominavit  oto jest ryba, któ- r Waszmo[ nazwaB diabBem hilari fronte  z pogodnym czoBem, pogodnie hoc bonuni  to dobro hoc mihi pietas, hoc pia lingua odit  tego mi cnota, tego wzdraga si uczciwy jzyk hominem iniuratum  czBowieka skrzywdzonego homo est imbecilitalis exemplum temporis spolium, fortunae lusus, inconstan- tiae imago, invidiae et calamitatis trutina  czBowiek jest wzorem bez- silno[ci, Bupem czasu, igraszk losu, obrazem niestaBo[ci, szal zawi[ci, i niedoli homo proponit, Deus disponit  czBowiek projektuje, Bóg decyduje honoraria  wynagrodzenie honorifice  chlubnie, uroczy[cie honoris palmam  palm chwaBy, zaszczytu hostiliter  po nieprzyjacielsku hostis patriae et reus criminis laesae maiestatis  wrogiem ojczyzny i win- nym zbrodni obrazy majestatu hucusque  dotd huic operi humilime  najuni|eniej hunc et non alium  tego a nie innego iactantia  cheBpliwo[ iactura  strata ideam  wzór idiota  gBupiec ille enim magnus et nobilis est, ui mor magnae ferae scit latrutus canum securus exaudire  ten bowiem wielki i szlachetny, kto zwyczajem wiel- kiego zwierza umie spokojnie sBucha szczekania psów illi vere sunt nobiles, qui non soluni genere, sed etiam virtute aunt nobiles owi s prawdziwymi szlachcicami, którzy s szlachetni nie tylko urodze- niem, lecz tak|e cnot 18 imbelles  niewojowniczy imbibere  nasikn, przen. skorzysta immarcescibilem  niezwidBe immediate  bezpo[rednio impedimenta  przeszkody imperiose  hardo imperiosus mulier  popdliwa niewiasta imperium  cesarstwo imperium potissimum floret  paDstwo najbardziej kwitnie imponere  wmówi in absentia  podczas nieobecno[ci in aocessu  w przystpie in adversis et prosperis cum conservalione  w okazjach zBych i dobrych z zachowaniem in aemulam  w wrog in aequa lance  na równej szali, na równi in aleam  na szaniec in aleam fortunae  na los szcz[cia in anno  w roku in anno 1662 et tertio in obsequio  w roku 1662 i trzecim w posBuszeDstwie in anno praetorito  w przeszBym roku in armis  pod broni in armis existit  jest pod broni in armis pro parte  pod broni po stronie inaudito exemplo  niesBychanym przykBadem inauguratus  obwoBany in Augusta  w sierpniu in bhio  na rozdro|u in capita  na gBowy in casu saevientis fortunae  na wypadek sro|cego si losu in censuram  w podejrzenie in collatcralitate  w ssiedztwie, blisko in commissis  z polecenia in conjuso  w zamieszaniu incolae  mieszkaDcy incolas  mieszkaDców iucolis  mieszkaDcom in consiliis proponendis  w przedkBadaniu rad in consilio  w radzie in consilio generali constituerc  na walnej naradzie postanowi in consilio impiorum  w radzie bezbo|nych in consilium  w rad in contignitate  w zetkniciu 19 in continuo belli oper; verbo dicam  w cigBej sprawie wojny; sBowem in contrarium  przeciwnie inconvenientia  nieprawidBowo[ci in crifninae laesae maiestatis  co do zbrodni obrazy majestatu in cubiculo  w komnacie in cuius sinu  na której Bonie inculpare  wini, obwinia incumbit  nale|y, trzeba incuriam  niedbaBo[ incusando  oskar|ajc in debila methodo  w najlepszym porzdku in decursu Augusti  w koDcu sierpnia in departitionem  na spBacenie indicant  wskazuj indicat vestis quales intrinsecus estis - szata wskazuje jakimi jeste[cie wewntrz indigne  niegodnie indignitatem  niegodno[ in disciplina militari  w karno[ci wojskowej in discrimen vitae  na niebezpieczeDstwo |ycia indolem  natur in domum luctus  w domu |aBoby induccre gallicismum  wprowadza francuski dom.  zwyczaj (francusk form rzdu) in dulci recordatione  we wdzicznym wspomnieniu in duplo  podwójnie in cudem ualilate  w tym stanie in clectione  w wyborze in eo passu  w tym stanie in eundrm sensum  w tej samej my[li in facie publica  na zebraniu publicznym infallibiliter   niewtpliwie, niechybnie infamia, exilium, privatio  niesBawa, wygnanie, pozbawienie in Filtru ario  w lutym infelicitati temporis  nieszcz[liwym czasom in/erius  ni|ej in fidem Reipublicae -na wierno[ Rzpltej in forma  w ksztaBcie in forma amplissima  w najszerszej formie in frefquentia  w obecno[ci in fructum Reipublicae  na korzy[ Rzpltej in fuga  w ucieczce in Junctione  w urzdzie, sBu|bowo 20 in genere  w ogóle in gradu absoluto  w najwy|szym stopnia in gratiam  dziki ingratitudinem  niewdziczno[ in habitu Minori Sancli Francisci  w habicie braci mniejszych [w. Fran ciszka in hac palaestra  w tej szkole in hnec verba  w te sBowa, tymi sBowy in hostico  w kraju nieprzyjacielskim in hofitico ostentari  u nieprzyjaciela (na ziemi nieprzyjaciebkiej) okaza inhumaniter  nieludzko inibunt operom  doBo| starania in Januario  w styczniu in illo fervore  w owym zapale inimicus homo  czBowiek wrogi initia  zacztki iniunctum  polecone iniungimus  powierzamy in Iunio id est  w czerwcu to jest iniuriam  krzywd iniurias  krzywd ininstiiinm  niesprawiedliwo[ in integro  w caBo[ci in Inncem considrrntionis  na szal rozwagi in landem Dominicae nativitatis  na chwaB narodzenia Bo|ego in legem perpftuam et irrevocabilem  za prawo wieczne i nieodwoBalne in Maio  w maju in maiori  w wikszym in mniam partem  na zB stron in manibus bene meritornm  w rkach dobrze zasBu|onych in maD Baltico  w Morzu BaBtyckim in memoriam  na pamitk in mente lieipnblicae  po my[li, z woli Rzpltej innatus  wrodzony in necessitate  w potrzebie innoccntiae  niewinno[ci innociius  niewinny innocuits lapidor  niewinny, jestem kamienowany innotescet  bdzie wiadomo innotitit  wiadomo innovare  wznawia in hounnbre  w listopadzie in oboedientia  w posBuszeDstwie 21 in omni loro  w ka|dym sdzie in opere belli  w dziaBaniu wojennym in oppigncratione  w zastaw, tutaj  jako zakBadników in opprobrium  w po[miewisko in ordine equestri  w stanie rycerskim in parte  w cz[ci in partem  na stron, na cz[ in partes  na cz[ci in perpetuum silentium  na wieczne milczenie in persona  w osobie in persona sua  we wBasnej osobie, osobi[cie in partes  na równinie in plono  zupeBnie in plurali  w liczbie mnogiej in posterum  na przyszBo[ in postscripta in haec verba  w dopisku w te sBowa in praedam  jako Bup in praesentia  w obecno[ci in praesenti termino  w obecnych okoliczno[ciach in procinctu  w gotowo[ci in profundo - w gBbi in promotione  w popieraniu in prospectu - w obliczu in pubtico foro  na placu publicznym in publicum  na jaw in pugna  w bitwie in pugna stataria  we wstpnym boju in quantum  je[li, o ile in quo gradu  w jakim stopniu in quorum manibus arma sunt, in eorum potestate et conservfire et perdere Rempublicam  w czyich rakach jest broD, w tych mocy jest ocali lub zgubi Rzeczpospolit in recenti  za [wie|a in recompensam  dla odwzajemnienia, odwdziczenia in regno  w królestwie in regno Galliae  w królestwie francuskim in rem  na korzy[, na rzecz in reprobum sensum  w zBe rozumienie in Republica meretur  w Rzpltej zasBuguje inscriptionem  napis in scripto in uantum  na pi[mie, o ile in seruitio  w sBu|bie insignia  oznaki; in signis Zodiaci  w znakach Zodiaku 22 in singulari  w liczbie pojedynczej in sinuni  na Bono, do serca insolescit  rozzuchwala si in spe  w nadziei instabunt  bd nastawa instantanee  nagle in statera iudicii  na szali sdu, rozsdku in stalu moderno  w obecnym stanie in status  o polityce instrumenta  narzdzia insultum populi  napa[ ludu insultus  napa[ci in superlativo publicissime  w najwy|szym stopniu, najbardziej publicznie in suum caput  na swoj gBow intaminata fides  nieskalana wiara in tanto Reipublicae passu  w takim poBo|eniu Rzpltej intendebant  zamy[lali intendis  zamy[lasz intendit  zamy[la intendo  zamy[lam intentionaliter  w zamiarze integritas conscientiae  nieskazitelno[ sumienia intentio pro facta  zamiar za uczynek inter confinia  w granice inter domesticas parietes  midzy domowymi [cianami inter gentes  midzy narodami interim  tymczasem interim consilia  tymczasem narady inter incudem et malleum  midzy mBotem a kowadBem inter moenia  w murach inter octavas Corpori Christi  podczas oktawy Bo|ego CiaBa inter patres patriae  midzy ojcami ojczyzny interponitur  zachodzi interpres  tBumacz interpretes  tBumaczami interregnum  bezkrólewie inter rudera  w ruinach interrumpit  przerwaB inter spem et metum  midzy nadziej a trwog inter sympatriotas  midzy wspoBkrajowcow inter tot anfractus  w tylu okoliczno[ciach inter tot moderni collegii sinistras opiniones  spo[ród tylu wrogich opinii obecnego zgromadzenia 23 inter viscera  dosB. we wntrzu, tutaj  w granicach inter viscera motus  rozruchy wewntrz ktaju in triduo  w trzy dni in testimoniis  w [wiadectwach intestina  wntrzno[ci in theatro publico  na widoku publicznym in toga et sago  w pokoju i wojnie in toto  w zupeBno[ci, w caBo[ci in toto satisfactus  zupeBnie zadowolony in tractu  w drodze intulerunt  wnie[li intuli  wypowiedziaBem intulit  wniósB in turbido  w zamcie, zamieszaniu intus  wewntrz in ulteriori tractu  w przyszBo[ci in unum  w jedno in utramque aurem  na oba uszy in usum  w zwyczaj invasor a se ipso occiditur  napastnik zabity przez siebie samego invehebant  oburzano si invehere  przymawia in veste peregrina  w odzie|y cudzoziemskiej investigarunt  doszli in vicinitate inimicitias nactus occasionem  midzy ssiadami wa[nie korzy- stajc z okazji in victoria  w zwycistwie in victualibus  dosB. w |ywno[ci, tutaj  pod wzgldem |ywno[ci invidia bonorum noverca  zazdro[ jest macoch dobrych invidii  zazdro[ni, nienawistni in visccra Reipublicae  w gBb Rzpltej invita Rcpublica  wbrew woli Rzpltej in rita  za |ycia in volumen legum  w ksig praw ipso die festi Bcatissimae Mariae Virginis  w sam dzieD [wita Naj[witszej Marii Panny irritari  gniewa, dra|ni iste est interpres meoruni et vestrorum desideriorum  oto jest tBumacz moich i waszych |yczeD isti duo nobis prandium non impedient  te dwa nie przeszkodz nam w obiedzie ita semper illustribus viris animo vivere longe ant:quius /wif, quam corpo- re  przeto zawsze sBawni m|owie woleli |y duchem nie ciaBem 24 iteratis  powtórnie iterum  znów iudicia  sdy iudicium  sd iugia arma  ustawiczna broD iugulatur virtus  ginie cnota iugum serritutis  jarzmo niewoli iunctis viribus  poBczonymi siBami iura caduca auctoritate publica  prawa na dobra, które do nas wróciBy powag sejmow (dosB. publiczn) iure ecclesiastico gaudere, intestabunt  prawem ko[cielnym wyzyska, bd nalega iussit delatores fustibus et flagcllls caescs deportari fer castra et plateas  donosicieli kazaB wiczy kijami i biczami i oprowadza po obozach i ulicach iustam calculationem et relalioncm, In quantum  sBuszn liczb i spraw, o ile iusturn dolorem  sBuszny |al J 24 Januarii  24 stycznia Joannes Casimirus regnabit  Jan Kazimierz Ldzie panowaB Joannes Tertius  Jan Trzeci 7 Julii  7 lipca L labefactari  sBabn labefactata  osBabiona Lacaenae  Spartanki laconice  krótko, zwizle laborant  pracuj laesio  ujma, obraza laesionem  obraz lapis Lydius  kamieD lidyjski, probierczy Lares  bogi domowe, czczone przez Rzymian largitionibus, officiis  szczodrobliwo[ci, przysBugami laudabatur ab illo, qui erat inililum docfssimiis et rotundo ore  byB chwa- lony przez tego, kto byB w wojsku najbardziej wyksztaBcony i wymowny leg non retitum  nie wbrew prawu lege publica  prawem publicznym leges lego, reges rego iudices iudico  ustanawiam prawa, wBadam królami, sdz sdziów legitima haeredissa  prawa dziedziczka legitimo tutori  prawnemu opiekunowi libere  dobrowolnie 25 liberum accessum  wolny dostp liberum aditnm  wolny dostp liberius  otwarciej licentia  swoboda, swawola licentia a loci ordinario  pozwolenie od biskupa licentiose  ostrzej licita dcfensio  wolna obrona llmites iustitiae  granic sprawiedliwo[ci lineam  lini lingua nativa  jzykiem ojczystym lingua usilata  jzyk dobrze znany, zwyczajny litigia  kBótnie, spory locus fatalis  miejsce nieszcz[liwe, fatalne longe lategue  dBugo i szeroko luctam  walk luminare minus  mniejsze [wiatBo M magis in elucidationem  raczej na u[wietnienie magis inriti quam invitati  raczej zmuszani ni| zaproszeni magnae mentes in ardua quaeque obstinatus  wielkie dusze tym bardziej zaciekBe, im wiksze trudno[ci magnam partem  wielk cz[ magnam popularitatem  wielk popularno[, wzito[ magnis itineribus  szybkimi pochodami magno motu  z wielkim poruszeniem magno motu et deliberatione cum imperia et Republica Veneta contra potentiam Ottomanicum  po wielkich zgieBkach i naradach z cesarstwem i rzeczpospolit weneck przeciw potdze tureckiej magno praesuli  wielkiemu biskupowi magnorum nominum  wielkich imion magnorum non est laus sed admiratio  wielkich ludzi nale|y podziwia, nie chwali maiestas  powaga maiestatem  majestat malaciam in malitiam  Bagodno[ w zBo[ mala consilia ordinis intermedi  zBe rady stanu po[redniego (tj, senatu) male oleantem  zle pachnce, cuchnce malevolentia  nie|yczliwo[ malevoli  zli malevolis consiliis  zBymi radami malevolorum conalus  usiBowanie zle my[lcych malo eventu  ze zBym skutkiem malum supra omne malum  zBo ponad wszystkie zBa 26 maneant posteritati pro testimoniis vitae meae  zostaBy dla potomno[ci jako [wiadectwa mego |ycia manebimus adhuc  zostaniemy jeszcze manu, consilio, oper et oratione  rk, rad, czynem i modlitw 15 Manii  15 marca Manis arenam  Pole Marsowe, pole walki massam  mas materias consultationis  tematy obrad malrimonii  maB|eDstwa maximum solatium est vacare culpa  najwiksz pociech jest by wolnym od winy me inscio  bez mojej wiedzy melin sest praevcnire quam praeveniri  lepiej uprzedzi ni| by uprze dzonym melius in semente guam in segete bella excindere  Batwiej tBumi wojny w nasieniu ni| w rozkwicie (dosB. w zbo|u) memor es  pamitasz memoria actionum nostramm bene a nobis gestarum  pami naszych czynów dobrze przez nas speBnionych mens  my[l mens et gloria non queunt hitmari  duch i sBawa nie zstpuj do grobu merentur perennitatem  zasBuguj na trwaBo[ meretur  zasBuguje merita  zasBugi merito debetur saluis tamen iuribus  sBusznie nale|y jednak z zachowaniem praw meruit  zasBu|yB meruit gratitudinis  zasBu|yB na wdziczno[ metan  cele metenda est seges, sic iubet necessitas  trzeba | {niwo, tak ka|e ko- nieczno[ methodum  sposób meum est  do mnie nale|y mllitabat pro nobis  walczyBa za nas militans  walczca minatur bellum et non fert: sic gens tota Polona facit  grozi wojn, lecz jej nie prowadzi, tak czyni caBy naród polski ministri status  ministrowie paDstwa minutissima quaeque arcana  najmniejsze nawet tajemnice minutissima stipula  drobnym zdzbBem mirabile  dziwnie mirabilia  cudów mirnbilitar  przedziwnie mitius  Bagodniej modeste  skromnie modestia  skromno[ 27 modestissime  najskromniej modestius  skromniej modo obligatorio  prawem zastawnym modulumina suspncta  podejrzana melodia modurn concludendl  sposób zawierania molem  ci|ar molfstum  uci|liwe, przykre moliri  wyrzdzi moll tips  mikko[ moiioculnn  jednooki mora nova  nowa zwBoka morsum conscientiae  wyrzuty sumienia morte renasci  odrodzi przez [mier muneris de lege  obowizkiem wedBug prawa munus  urzd murrnur  szmer, szemranie murmurabant  szemrali mutilatio  okaleczenie, uszkodzenie N natione  rodem natura jormavit  przyroda utworzyBa naturalcm dcfensionem  naturaln obron naturaliter  z przyrodzenia, naturalnie necessaria  rzeczy niezbdne necessitas  konieczno[ necessitas acuit ingenium  potrzeba zaostrza rozum necessitas misera, cum vel dvi ob patriam, vel patriae a cive mors inferen da est  smutna to konieczno[, gdy albo ojczyzna obywatelowi, albo obywatel ojczyznie winien zadawa [mier necessitatem ferre quam flere decet  konieczno[ przystoi znosi, nie opBakiwa nec nuntius cladis  ani zwiastun klski negabat  przeczyB negat, contradicit  przeczy, sprzeciwia si negotiurn  zajcie, tu  sprawa neminern civiuni laesit  |adnego obywatela nie skrzywdziB nemine reclamente  bez |adnego oporu, bez sprzeciwu nemo est condemnendus, in quo aligua virtvtis significatio apparet  nikogo nie nale|y lekcewa|y w kim objawia si jaki[ [lad cnoty nemo sapiens, nisi patiens  ten mdry, kto cierpliwy nescit vox missa reverti  nie mo|na cofn sBowa wypowiedzianego ne sis rex super Israel  nie bdz królem nad Izraela Nicolae, aut mores, aut locus muta  MikoBaju, albo obyczaje zmieD, albo 28 miejsce nihil adeo malum est, qui boni mixturam habeat  nie ma tego zBego, co by nie miaBo przymieszki dobra nihilominus  wszak|e, jednak|e nihil interest utrum ferro, an verbo, occidas  nie ma ró|nicy, czy zabijasz |elazem, czy sBowem nil restat  nic nie pozostaje nobile  szlachetne nobili  szlachcicowi nobilitas  szlachta nobilitas duplicate  podwójne szlachectwo. nobilitas, non certus numerus personarum  szlachta, nie pewna liczba osób nobilitatem   szlacht nobilitati  szlachcie nobilitatis  szlachty nocturnum imperium  nocne panowanie nodus gordius  wzeB gordyjski nomina  imiona nomina cognomina  imiona i nazwiska nomen coronati capitis  imienia gBowy koronowanej tiomine  w imieniu nomine omnium   w imieniu wszystkich nominis recordatio  wspomnienie imienia non ab intra  nie z wewntrz non abiuravi  nie wyrzekBem si (nie wyprzysigBem si) non adiurando  nie sprzysigajc si non alia methodo  nie inaczej non capiat  nie braB non desinam  nie przestan non erubescam  nie zarumieni si non expedit  nie wypada non gens sed mens  nie ród, lecz rozum non genus, non genius, non gens, si credere fas est, sed mens nobilitat nobili tata virum  nie pochodzenie, nie geniusz, nie ród, je[li nale|y wierzy, lecz umysB szlachetny uszlachetnia m|a non in opressionem libertatum  nie na ucisk swobód non in tante paucitate  nie w tak maBej liczbie non in toto  niezupeBnie non irritare crabrones  nie dra|ni szerszeni non item  nie tak non minus pungit  niemniej przeszywa non neglexi  nie zaniedbaBem non obsianie legalitate  bez wzgldu na prawomocno[ 29 non oppressa  nie zgnieciona, nie ujarzmiona non per intervalla  nie dorywczo non peto vindictam, supponendo  nie |dam zado[uczynienia, przypuszczajc non praeclusa via  nie wyBczajc drogi non regulator error  nie odnosi si bBd non reprobo  nie gani non resipiscet  nie opamita si non sine suspicione veneni  nie bez podejrzenia otrucia non sub regimine  nie pod rozkazami non substitam  nie wydoBam non supererant  nie pozostaBy non tam numerose  nie tak licznie non totus moriar, multaque pars mei uitabit Libitinam  nie caBy umr, wik- sza cz[ moja uniknie Libitiny (cytat z Horacego niedokBadnie powtó- rzony, bo zaczyna si od sBów  non omnis moriar") non urgebat  nie nalegaB non urget proper bonum pacis  nie naciska dla miBego pokoju non vi sed formidine  nie siB, lecz postrachem nos numerus sumus et fruges consumere nati  jeste[my stworzeni dla liczby i zjadania chleba 10 Novembris  10 listopada noviciam et perniciosam non arripio  szkodliwej i zgubnej nie chwytam si novitatem  nowo[ci noviter  [wie|o nugator  plotkarz, Bgarz nullum dominium nisi benevolentia tutum esse  ka|de panowanie jest bez- pieczne tylko przez Baskawo[ numero  który z rzdu numerosissime  jak najliczniej nummosus - pieni|ny, zasobny w pienidze nutare coepit - zaczyna si chwia O ob metum  dla strachu oboedientia  oboedientiam (4 przyp.)  posBuszeDstwo ob rationes  z przyczyn obstaculum  przeszkoda observatis conditionibus his  pod tymi warunkami obviam  naprzeciw occasionaliter  przypadkiem occasionem  przyczyn occidit angeum, e cuius collo guttae cadentes innumeros gennere colubros  zabiB w|a, z którego szyi spadajce krople zrodziBy niezliczone mnóstwo w|ów 30 occurent  zabiegn 9 Octobris  9 pazdziernika o desiderabilis  o upragniony o devotionem supra devotiones alter orat, alter forat  o pobo|no[ nad po- bo|no[ci, jeden si modli, drugi kradnie o dii mediocre aliquod infortunim tot tantisque meis felicitatibus apponatis oro  o, bogowie, modl si, aby[cie dali jakie[ mierne niepowodzenie tylu i tak wielkim moim pomy[lno[ciom odium  nienawi[ odoratus  wonie offensa maiestatis  obraza majestatu omen victoris  hasBo zwycizcy omnibus modis  wszelkimi sposobami omnibus modis proponendo utilitatem  wszelkimi sposobami przedkBadajc po|ytek omnibus persuasionibus  wszelkimi namawianiami omni cura et oper providebunt  najmocniej bd si stara omni destituta succursu  pozbawiona wszelkiej pomocy omni destitutus succursu  pozbawiony wszelkiej pomocy omni necessitate  w ka|dej potrzebie omnis generis  wszelkiego rodzaju omnis mercenarius sua dignus mercede  ka|dy najemnik godzien swej za- pBaty omni spe et consilio destitutum  pozbawionych wszelkiej rady i nadziei omnium animi sunt immortales, sed bonum fortiumue divini  dusze wszyst- kich s nie[miertelne, ale dobrych i. walecznych boskie omnium malorum medicus  lekarz wszystkiego zBego onus  ci|ar o, per Deum! non Harusen sed Kopenhagen est, circa obsidionem iaculantur  o, na Boga! to nie jest Aarhusen. ale Kopenhaga, przy obl|eniu strze- laj oppignorando  dajc w zastaw opponere  przeciwstawi opponere offensive  stawi zaczepnie opponunt  przeciwstawiaj opposito radio  przeciwnym promieniem oppressa gloriosior  sBawniejsza uci[niona oppressit  przycisnB oppressor nobilitatis et raptor substantiarum  ciemi|ycielem szlachty i wy- dzierc majtków opprimere et bene meritos  uciska i na dobrze zasBu|onych oppugnationem  zdobywanie 31 optandum  nale|y {yczy optimum est memorabilem mori alique opere virtutis  najlepiej jest, gdy sBawny m| umiera po jakim[ czynie mstwa oratione  modlitw orator  mówca orbare omni praesidio et custodia corporis  pozbawi wszelkiej obrony i stra- |y osobistej ordines Reipublicae  stany Rzeczypospolitej ore omnium  w imieniu wszystkich ore proprio  wBasnymi ustami origine et meritis  urodzeniem i zasBugami originem praetensionis  powód urazy oris confessionem  ustne zeznanie os de ossibus  ko[ z ko[ci os de ossibus nostris  ko[ z ko[ci naszych o virtus, ego te dominant putabat et tu es serva fortunae  o, cnoto, ja uwa- |aBem ci za pani losu, a ty jeste[ sBu|ebnic P pacta  ukBady pacifice  spokojnie pactum  pakt, przymierze, umowa palant  jawnie palestram  szkoB palmam  palm (dom. pierwszeDstwa) Parcam falcitenentem minaci manu superbam  wyniosB Park trzymajc kos w groznej rce parere - by posBusznym paD passu ambulat  równym krokiem chodzi pars regalis  stronnik królewski partem  cz[ partes secuti  stron chwycili partinuculam in oboedientia  czstk w posBuszeDstwie partus  owoc pater patriae  ojciec ojczyzny paucis complecti  krótko zawrze per absentiam  przez nieobecno[ per amorem gentis nostrae  przez miBo[ do naszego narodu per appellationem  przez apelacj per ardua  przez trudy per arendom  dzier|aw per bellum intestinum  przez wojn wewntrzn per cerom erosem  przez zeskrobanie wosku per certum numerum personarum  przez pewn liczb osób 32 per curiositatem  przez ciekawo[ per deputatos  przez deputatów perditionis  zguby peregrinationis  podró|owanie per exdivisionem  przez podziaB perfectionem  zupeBnego periclitanti patriae  zagro|onej ojczyznie periculose  niebezpiecznie periculosissime  najniebezpieczniej periculosissima incendia  najniebezpieczniejsze po|ary periculum libertatis  niebezpieczeDstwo wolno[ci per importunas instantias  przez natrtne pro[by per instrumentu   przez narzdzia per litteras brevibus denuntiare  zawiadomi krótkim listem per modum  na sposób, w postaci per modum humanitatis  przez grzeczno[ per necessitatem  przez konieczno[ per nexum sanguinis  dla zwizków krwi per nimiam mollitiem et voluptatem  przez zbytni mikko[ i rozkosz per nuntios terrestres  przez posBów ziemskich per parabolas  przez podobieDstwa perpetuitas  na zawsze perpetuitati recordationem  potomno[ci wspomnienie perpetuum silentium  wieczne milczenie perpetuum silentium sub poenis criminalibus  wieczne milczenie pod kar gardBa per portiones   cz[ciowo per promotionem  za spraw per rationem  dlatego, z powodu per regulam  dla zasady per respectum  przez wzgld persiftit  trwa personaliter  osobi[cie persuasiones  namowy persuasiones continuae  cigBe namowy perversa capita  przewrotne gBowy perversis delatorum consiliis  przewrotnymi radami donosicieli perversionem status Reipublicae, fabricationem malitiosam iudiciorum - od- mian ustroju Rzpltej, zBo[liw wytwórni [wiadectw per vim - siB pestilentiam  powietrze morowe petit consilium  prosi rady physim  twarz pia vota nostra  pobo|ne gBosy nasze 33 pie defunctis  pobo|nie zmarBym pignora  skarby, kosztowno[ci piscari in turbido  Bowi ryby w mtnej wodzie plane  zupeBnie planetae eo tardius moventur, quo sunt in sublimiori sphaera, ita quanto maior est principum auctoritas, tanto magis suos affectus moderare eosue tem- perare debent  planety tym wolniej poruszaj si, im s wy|ej, przeto im wiksz powag posiadaj panujcy, tym bardziej powinni hamowa i Bagodzi swoje wzruszenia plebeiorum  plebejuszów plenarie  zupeBnie plenis buccis  wyraznie, tak|e  ~caB gb pleno numero  w peBnej liczbie plenus dierum placida morte  peBen dni (w póznym wieku) Bagodn [mierci plus quam satis  wicej ni| trzeba poenam  kar poenam colli  kar gardBa pollicitationes- obietnice pollicitationibus - obietnicami Poloniia vae! vae! ingeminabit  Polska wyrzeka bdzie biada! biada! Poloni sunt genitores GermaBiiae  Polacy s rodzicami Niemiec politius  przyzwoicie], politycznie], grzeczniej popularitatem  popularno[ portionem  cz[ portorium  opBat portow post absoluta vota  po oddaniu gBosów post bellum auxilium  pomoc po wojnie posteritatem  potomstwo posteritati  potomno[ci posteritatis  potomstwa post fata  po [mierci post fata deplorata  po zgonie opBakanym post fata regnantis  po [mierci panujcego post fundatam ordinationem  po ustanowieniu ordynacji post multas deliberationes  po wielu namysBach postremitatem  ostateczno[ post sterilem decessu  po bezpotomnej [mierci postulatu et desideria  |dania i pragnienia potens mann et consilio  mo|ny rk i rad potentia  potga potentiores  mo|niejsi potentissime  pot|nie, mocno 34 potentissimos impetus  najpot|niejsze natarcie potioritas  lepsza cz[ practicatum axioma  do[wiadczone zdanie, wypróbowane, pewnik practicatum axioma: rex erat Helizabeth rerum, regina Jacobus, imperiosus mulier  powtarzane zdanie: królem wszystkiego byBa El|bieta, chciwa niewiasta, królow Jakub praecedentia saecula patres calumniarum  dawne wieki ojcami oszczerstw praecipue  zwBaszcza praeconceptum odium  powzit nienawi[ praeccursores  stra| przedni praecustodio  przeczuwam praefixionem  oznaczenie praeiudicata  przykBady praeiudicata antecedentia   poprzednie przykBady praeiudicatum  przykBad prae oculis  przed oczami prae oculis timorem Dei  przed oczami bojazD ho| praepostere  za pózno praesagia  wró|by, przepowiednie praesens  obecny praesentes in publicis  obecni na sejmie praesentis contractus  obecnego ukBadu praesentit  przeczuwa praesidia  zaBogi praesidiarii  czBonkowie zaBogi, obroDcy praesidium  zaBoga praetensionem  pretensj praetensiones  |dania praevalui  przemogBem praevenire  uprzedzi pretia  ceny pretia rerum  ceny towarów pressa  [ci[niona prima fronte  na czele prima Martii  pierwszego marca primis diebus lulii  w pierwszych dniach lipca primo congressu  w pierwszym zetkniciu primo instanti  w pierwszej chwili primo vere  na pocztku wiosny primum caput  pierwsza gBowa primum vacans  za pierwszym wakansem princeps Auriacus  ksi| Oranii 35 principes Imperii  ksi|ta cesarstwa principio genus acre leonum saevaque saecula tutata est virtus - na po- cztku za|arty rodzaj lwów i srogie wieki broniBy si mstwem privato  prywatnemu privatus  prywatny pro aequitate  ze sBuszno[ci pro basi et angulari lapide  za podstaw i kamieD wgielny probationes  dowody probitas  zacno[, cnota probitatem  cnoty pro bono omin  za dobr wró|b processionaliter  w procesji pro custodia corporis  dla stra|y ciaBa proditorem patriae  zdrajc ojczyzny pro et contra  za i przeciw pro exemplari speculo (non sine invidia) - za wzorowe zwierciadBo (nie bez zazdro[ci) pro exemplo boni amici  za przykBad dobrego przyjaciela profes  nauczyciel profunditates  gBbie, gBboko[ci pro gloria gentis  dla chwaBy narodu progredi  postpi, i[ naprzód proice lapidem  niech rzuci kamieniem proiecisti sermonem Dei, proiecit te Dominus - wzgardziBe[ sBowem Bo|ym, wzgardziB tob Pan pro innocentia iudicium  zdanie za niewinno[ci pro memento  dla przestrogi pro me militat  za mnie walczy promotiones  poparcie promotionibus  popieraniem promotores abdicationis  sprawcy abdykacji promovebunt  bd popiera pro parte mea militantes  za moj stron walczce pro patria  dla ojczyzny prophetico spiritu  duchem proroczym propinat  przepija proponendo  przedkBadajc, wystawiajc propanendo laesionem maiestatis  wystawiajc obraz majestatu proponendo novum electionem stante vita  proponujc nowy wybór za |ycia proponent  proponuj propositum  zamiar proposui  postanowiBem 36 proposuimus explere votum  postanowili[my wypeBni [lub proposuit benevolam regni abdicationem  postanowiB dobrowolnie zBo|y koron pro posse meo  wedBug mo|no[ci mojej pro posse meo cum conditione  wedBug moieh mo|liwo[ci pod warunkiem propria virtute  wBasnym mstwem propria virtute et consilio  wBasnym mstwem i rad proprietatem  wBasno[ propter bonum Reipublicae  dla dobra Rzeczypospolitej propter casum  na wypadek propter cras  z powodu jutra propter meliorem certitudinem  dla lepszej pewno[ci propter meliorem ordinem  dla lepszego porzdku propter meliorem ordinem et disciplinam solidam  dla lepszego porzdku i dobrej karno[ci propter offensam  dla obrazy propter msibilem desolationem  dla widomego spustoszenia propugnaculum  tarcz pro Republica  dla Rzeczypospolitej pro serio  powa|nie, usilnie prospera  pomy[lno[ci prospiciendo  zaradzajc, zabiegajc protegere  osBania pro tempore  na czas protestor  protestuj protractione litigiorum  przeciganie procesów protulit  napisaB protunc  wówczas, wtedy protunc temerario ausu  wówczas z pBochej nierozwagi pro ultima siti  na ostateczn provisionis  procentowe provocatus  prowokowany, tu  wzywany publica persona  osoba publiczna publice  publicznie publiciter bonum  publicznym dobrem pugna stataria  we wstpnym boju pusillus grex  maBe stado quaedam secretiora  co bardziej sekretna quae sunt mei muneris  które nale| do mego urzdu quo intentione  w jakim zamiarze qualitatem  wBasno[ qualitates  przymioty quam felicissime, diutissime regnet  oby jak najszcz[liwiej i najdBu|ej 37 panowaB quantum potui  co mogBem quantum privato licuit  jak wiele godziBo si prywatnemu quantum satis  do[ quarta Februarii  4 lutego quasi  jakoby quasi supremum caput  niejako wódz naczelny quem amo, castigo  kogo kocham, chBoszcz quia incertum est, quo loco te mors expectet, tu eam omni loco expecta - poniewa| nie wiadomo w jakim miejscu [mier ci czeka, ty jej czekaj wszdzie qui cito dat, bis dat  dwa razy daje, kto prdko daje quidem  niby quidem incarcerata  niby uwiziona qui Deum colat qui kominem laedit  - kto Boga czci, kto krzywdzi blizniego? quid mali feci  co zBego uczyniBem quidquid non disentitur iustitia non putatur  nie mo|e by sprawiedliwe, co nie byBo roztrzsane (dyskutowane) qui facile credit, facile decipitur  kto Batwo wierzy, Batwo bywa oszukany qui facit foveam incidit in eam  kto dóB kopie, sam weD wpada qui manum opponat  kto by si oparB quis nescit longas regibus esse manus  któ| nie wie, |e królowie maj dBugie rce qui nescit orare, discedat in mar  kto nie umie si modli, niech wy- ruszy na morze qui sapis, ad vitam sapias; gere conscia recti. Pectora nec strepitu commo- veare levi  kto mdry u|ywaj mdro[ci na |ycie, zachowaj serce wierne prawo[ci i nie wzruszaj si lada haBasem quis est, qui de manibus meis eripere possit populum hunc  kto jest, kto mógBby wydrze ten lud z moich rk quisque suae fortunae faber  ka|dy jest sprawc swojego losu quisquis ad vitam editur ad mortem destinatum  ktokolwiek przychodzi na [wiat, jest przeznaczony na [mier quis acit  kto wie qui vult amari, languida reget manu  kto chce by kochany, niech rzdzi Bagodnie (dosB.  Bagodn rk) quo animo  z jakim umysBem quocumque praetextu  pod jakimkolwiek pretekstem quocumque praetextu et titulo  z jakiegokolwiek powodu i tytuBu quocumque titulo  pod jakimkolwiek tytuBem quod peto, da Cai non peto consilium  daj Kajusie, czego |dam, o rad nie prosz 38 quo fine  jakim koDcem quo motivo  dlatego quoquo modo  |adnym sposobem quorum iniuriis in profundissimo Democriti puteo  w najgBbszej Demo- kryta studni quorum machinationibus  których knowaniu quot capita, tot sensus  ile gBów, tyle zdaD. quotquot sunt inimici vestri, cum omnibus in kac arena certabit  soluta sessio ad cras  ilukolwiek macie nieprzyjacióB, ze wszystkimi bdzie walczyB na tym polu  odroczono posiedzenie do jutra quot rerba, tot miseriae  ile sBów, tyle pogró|ek quovis praetextu  z jakiegokolwiek powodu R raritas  rzadko[ rationaliter  dowodnie ratione  z przyczyny ratione iuris bonorum terrestrium  na podstawie prawa dóbr ziemskich rationem  spraw rationes  dowody, przyczyny rationes competentes  sBuszne dowody rationes cum Republica inibit  z sejmem (dosB. z Rzplt) obmy[li sposoby rationibus  dowodami recentem iniuriam  [wie|o doznan krzywd recesserunt ab anteriori intentione et conformiter  odstpiBy od poprze dniej my[li i zgodnie recognoverunt  zeznali recompensa  nagroda recordationem  pamitk recordationem passionis Domini  pamitk mki PaDskiej recurro suplex  udaj si proszcy reddant rationem  zdadz spraw, wylicz si redde  oddaj reddet rationem  zda spraw reddite rationem  zdajcie spraw reducere in memoriam  przypomnie redundat  spBywa refugium  ucieczka regna  paDstwa regnante Galio  przy panujcym Francuzie regnum  paDstwo regnum amplissimum  najwiksze królestwo regnum Moreae  królestwo morejskie (Grecja poBudniowa) regnum Sueticum  królestwo szwedzkie 39 regulam vitae  na prawidBo |ycia regulantur qualitates  stosuj si przymioty Republicae emolumentum  korzy[ Rzeczypospolitej religuias  szcztki rem  rzecz renovo propositum  wznawiam postanowienie reuisitus  wezwany res non patiebatur morom  rzecz nie cierpiaBa zwBoki res non patitur morom  rzecz nie cierpi zwBoki resistendi modum  sposobu oporu respectum  wzgld, przychylno[ respectu machinationis  z powodu knowaD respirium  wytchnienie resurrectionis Domini  zmartwychwstanie Pana sacerdos de una missa  kapBan jednej mszy tzn. taki, który tylko msz umie odprawi sacrilegam manum  [witokradzk rk sacrilegum iudicium  [witokradzki sd saevientis fortunae ferocitas  dziko[ srogiej fortuny saevit atrox Volscens  sro|y si waleczny Wolski saevire  godzi saemre fortuna et cuncta miscere coepit  los zaczB si sro|y i miesza wszystko sagina  syto[ salue  witaj sane non multum poterit obesse fortuna, qui sibi firmius in tirtute quam in casu, praesidium collocavit  zaprawd los niewiele zaszkodzi mo|e temu, który mocniejsz zasBon uczyniB sobie z cnoty ni| z przypadku (cytat z Cycerona) sano mente et corpore  zdrów na umy[le i na ciele sapiens et circumspectus animus etiam minutissimos praevidet cuniculos, incantus etiam in visibilem incidit Charybdium  umysB mdry i prze- zorny najdrobniejsze nawet postrzega doBki, niebaczny w widoczn nawet runie przepa[ satisfactus  zadowolony satis, superue  dosy, nadto scandala  zgorszenia scandalum  bluznierstwo scaturiat  wypBywa scelera  zbrodnie scientiam  wiedz, nauk scientibus louor  mówi do [wiadomych srripta  pisma 40 scripta lauda  pisma sejmikowe secretarius legationis  sekretarz poselstwa secretiora  rzeczy bardziej tajemne secunda Decembris devotissime  2 grudnia najpobo|niej secure  bezpiecznie securitas  pewno[ securus  pewny sedem  siedzib, rezydencj sedem belli   siedlisko wojny senatus consulta  uchwaBy senatu sensim  nieznacznie sentiebat  my[laB sentiunt  czuj 17 Septembris  17 wrze[nia septima Septembris  7 wrze[nia sequela  nastpstwo sequentia  kolej serio  powa|nie, naprawd serio promoveram in hosticum  serio wytoczyBem przeciw nieprzyjacielowi sero molunt deorum molae  pózno miel bogów mByny serpens, occulte mordens  w| skrycie ksajcy servire Deo regnare est  sBu|y Bogu jest to królowa servire ob [panem] domini  sBu|y dla chleba paDskiego si  je|eli significant  oznaczaj significat  znaczy signum  znak simpliciter  po prostu simulacrum  tablice, na których malowano podbite miasta i narody simul et semel  naraz i jednocze[nie simultates, reconciliabitur  wa[nie, nastpi zgoda sine activitate  bez czynno[ci sine bannis  bez zapowiedzi sine comprobatione iuratoria  bez potwierdzenia przysig sine contradictione  bez sprzeciwu sine effectu  bez skutku sine fuco adulationis  bez barwy pochlebstwa sine legali impedimento  bez przeszkody prawnej sine maiori motu  bez wikszego zamtu sine misteria   bez ukrytej przyczyny sine ramis et remis  bez drgów i wioseB sine sodo doloris  bez towarzysza smutku sine successione  bez nastpstwa 41 sine successore  bez nastpcy singillatim  szczegóBowo si potest fieri  je[li by mo|e sive  czyli si veritatem loquor, cur me caedis  je|eli prawd mówi, dlaczego mnie bijesz si virtus profligatur, omnia pereunt  je[li prze[laduje si cnot, wszystka ginie soda  pomoc solenniter  najmocniej, gorco solenniter super Romanorum pernidem  uroczy[cie na zgub Rzymian soluta sessione  po zamkniciu sesji sors   los sortem   czstk sparsim  osobno specialiter  szczególnie species   ksztaBty spectaculum  widowisko spoliare  pozbawi spiritus familiares  duchami rodzinnymi spiritu prophetico  duchem proroczym spiritus ubi vult, spiral  duch tchnie, gdzie chce stabiliendo ulteriorem cursum  ustalajc dalszy bieg stanie abdicatione  na wypadek abdykacji statuitis  nakBadacie statum vitae meae non statum Reipublicae  bieg |ycia mego, nie sprawy Rzeczypospolitej status  polityka status minister  minister stanu status caelestis terrenos status  rzd niebieski ziemskie rzdy status imperii Ottomanici  stan paDstwa otomaDskiego stilum  stylu stricte  dokBadnie strictus  dokBadny studere  stara si studium  staranie stupebant  dziwili si suae religionis  swojej religii subiectum  podmiot, tu czBowieka, osob subit  powstaje subiungam  zaBcz subordinatas personas  podporzdkowanych ludzi sub poenas criminales  pod kary gardBowe 42 sub praetexto sub praetextu  pod pozorem sub regimine  pod dowództwem, pod rozkazami subsecutum  nastpiBo subseguentur  nastpi subseguetur  nastpi subsequi  nastpi subsequi in silentio  nastpi w milczeniu subsellia  dostojeDstwa, ale i -sdy sub sigillo confessionis - pod tajemnic spowiedzi subsistere  wytrwa subsit  niech podlega subsolanea  [wiat podsBoneczny sub specie  pod pozorem subterfugiebam  wymigiwaBem si sub titulo  pod tytuBem sub umbra  pod pozorem subvenire oppresso  pomóc uci[nionemu succedaneus  nastpca successores  spadkobiercy succubam  ulegn sufficere  wystarczy, wydoBa sufficit  do[ suffragia  pomoc suffragari  dopomóc suggessit  namawiaB summa levitas  najwiksza lekkomy[lno[ summa proveniens  suma nale|na super fidelitatem  na wierno[ super fidelitionem  na wierno[ superioris et inferioris Hungariae  górnych i dolnych Wgier super nonrerelationem  na niewyjawianie superstites  pozostali przy |yciu supplices  pro[by supponebam  przypuszczaBem supponebant  przypuszczali supponebat  przypuszczaB supponendo  przypuszczaj. mppono  przypuszczam supra usum  nad zwyczaj supremi et directi domini et ultimae instantiae iudicit  najwy|szego i po[redniego pana i sdziego ostatniej instancji surdis fabula narratus  do gBuchych si mówi suspicio veneni  podejrzenie trucizny 43 suspitionis  podejrzenia suum effectum sortiri  swój skutek wzi symbola amititiae  znaki przyjazni symbolum  godBo tacite  milczco taediosum  nieprzyjemnie tam in prosperit uam in advcrsis  tak w pomy[lnych, jak i niepo ay[l- nych (dom. okoliczno[ciach) tam vite sanguinis perltum  tak bBaha cena krwi tantae activitatis  tak wielkiej dziaBalno[ci landem  na koniec tandem aliuando  nareszcie tandem offecerunt  na koniec osignli tanta aemulatione  przy takim wspóBzawodnictwie tanta festinatione  z tak wielkim po[piechem tantummodo  tylko tela  pociski tela ore intrepido  - pociski nieustraszon twarz tertium non datur  trzeciej mo|liwo[ci nie ma testantur  [wiadcz testimonia vitae  [wiadectwa |ycia testimonium  [wiadectwo tesiimonium recedendo a sacrificio missae  [wiadectwo po odprawieniu mszy [w. tibi vindictam (relinquo)  tobie zemst poruczam tiro  uczeD titulum  tytuB totaliter  zupeBnie, caBkowicie tota Respublica  caBa Rzeczpospolita tot conflictus  tyle utarczek toties  tyle razy tolissimum  caBkowicie totius nobilitatis  caBej szlachty tot saecula  tyle wieków tot scomata  tyle drwin tumulandi  schodzcy do grobu tuum tam spectatum ezemplum, tenaci saeculorum mcmoriae traditum, in ipsa astra sublirne, pennata fama fert  twój tak zdumiewajcy przykBad, podany trwaBej pamici wieków, skrzydlata sBawa uniosBa wysoko midzy gwiazdy tyrannidem inducere in Rempublicam  tyrani wprowadzi do Rzpltej tyrannis  tyrania Tyriis in locis  w miejscach niebezpiecznych (wyra|enie przysBowiowe) 44 U aberu suxit  pier[ ssaBo ubi miles contemptor opum et divitiarum, bella gerit disciplina et pauperate magistra; fatigato humus cubile, cibus cjuern occupat, satiat, tempora sonini arctiora quam totius noctis  gdzie |oBnierz gardzc bogactwem i dostatkiem walczy w karno[ci i ubóstwie, znu|onemu ziemia jest Bo|em, pokarmem to, co ma, a sen trwa krócej nic noc ullatenus  pod |adnym pozorem ultimarie  ostatecznie ultimum in linea domus regiae, domus Jugiellonicae  ostatniego w linii domu królewskiego, domu JagielloDskiego ullimus diebus Octobris excepto legali impedimento  w ostatnich dniach pazdziernika, z wyjtkiem prawnej przeszkody ultimus domu Jagiellonicus pullus  ostatnie piskl domu Jagiellonów ultro  sam, z wBasnej woli unanimi voto  jednomy[lnie unanimi voce  jednomy[lnie unus homo nobis cunctando restituit rem  jeden czBowiek zwlekaniem ocaliB spraw urgeant  maj przynagli urgebat abdicationem  nalegaB na zrzeczenie, si usi omnibus populi commenti  powoBujc si aa wszystkie plotki ogóBu usum  wedBug zwyczaju utergue  obie strony utinam diutissime regnet pro gloria Dei et utilitale Reipublicac Christianae oby jak najdBu|ej panowaB na chwaB Boga i po|ytek Rzeczypospolitej chrze[cijaDskiej utinam feliciter  oby szcz[liwie utinam in sancta pace reuiescat  oby spoczywaBa w [witym pokoju utinam sim falsus vates  obym byB faBszywym prorokiem utraque civis  podwójniem obywatel utrumque  jedno i drugie utrunique necessarium  jedno i drugie konieczne uva acerba  cierpka jagoda V vacuus  pozbawiony, pró|en vale!  |egnaj! Vare, legiones redde  Warusie, oddaj legiony vectigal constitutum  ustanowione cBo vel peccantibus virlutis species prima iucunda est  nawet grzeszcym pozór cnoty jest miBy trnerabunt  zBo| hoBd reniam  przebaczenie teniet iterum, qui nos reponat in lucern, dies  nadejdzie znowu dzieD, który nas powróci 45 na [wiatBo vcni, vidi, sed non vici  przybyBem, zobaczyBem, lecz nie zwyci|yBem verba pro verbis  sBowa za sBowa vere nobilis  prawdziwy szlachcic vergit ad latus Oceani versus Fioniam  od strony oceanu, który oblewa bok Fionii verius  prawdziwie verius dicam  prawd mówic verius dicendo: potni sed nolui  prawd mówic: mogBem, lecz nie chciaBem restigia  [lady vestimenta  ubrania vestimentorum  odzie| vice-regem  wicekrólem vicinarum gentium  ssiednich narodów vicissim  wzajemnie vicissitudinem  przemian ricissitudincs adverso pectore  odmiany [miaBym sercem vicissitudo  odmiana victima  ofiara victimam, non indago  ofiar, nie badam victoria uti  wykorzysta zwycistwo victor triumphator  zwycizca tryumfator victualia  |ywno[ videre faciem domini  widzie oblicze pana (tj. króla) videtur  eda si, wydaje vigilantia  czujno[ vigor  siBa vincere  zwyci|y vincere et victoria uti non idem est  zwyci|y a wykorzysta zwycistwo nie jest to samo vindica honorem Filii Tui  broD czci Syna Twego vindices scelerum poenas  kar za zbrodni vinctas manus  zwizane rce violentia  gwaBt vir activus  m| dzielny virescit vulncre virtus  mstwo hartuje si ranami viri namue prudentes statuunt victoriam de ciribus reportatam silentio obrui, non triumpho decorari debere; quae enim gloria fratricidis coniuncta esse possit?  bo m|owie rozumni uwa|aj, |e zwycistwo odniesione nad obywatelami nale|y pokry milczeniem a nie ozdabia tryumfem; jaka| bowiem mo|e by chwaBa z bratobójstwa? viri proprium est maxime fortitudo; du[ niunera dno potissimum sunt: mortis dolorisgue contemptus  waleczno[ najbardziej cechuje m|a; ona obdarza go dwoma darami: pogard [mierci i cierpienia 46 virtute  cnot virum fortem, virum bellicosum  m|a dzielnego, m|a walecznego nisibiliter  widocznie ritac innocentia certissimum est corporis praesidium  najpewniejsz obron jest niewinno[ {ycia vitia et praecipue  wady a szczególnie vitium  - bBd, wada vitulum - cieltko, byczek vivat Piast!  niech {yje Piast! vivat rex  niech |yje król! vivat rex Daniae!  niech |yje król Danii! vivat rex Michael!  niech |yje król MichaB! vive et reiponde  {yj i odpowiadaj vivitp fortes fortiaue adversis opponite pectora rebus  |yjcie silni i m|nie nadstawiajcie piersi przeciwno[ciom vix, vix spirabat  ledwie, ledwie dyszaB vocatio  powoBanie volui, sed non potui- chciaBem, ale nie mogBem rota  Zluby, gBosy votum.  [lub votum solenni  uroczysty Zlub vulnera dum sanas dolor est medicina doloris - gdy rany leczysz, ból jest lekarstwem bólu Z zelabant pro parte coronati capitis  opowiadali |e przy gBowie koronowanej zelando in rem  gardBujc na rzecz zelose  gorliwie zelose pro patria et maiestate  gorliwie za ojczyzn i majestatem. 47

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Slowniczek wyrazow i zwrotow la Nieznany
Słownik zwrotów łacińskich
Kazojć J Słownik wyrazów obcych pochodzących z języka łacińskiego
Słownik wyrazów niedwuznacznych

więcej podobnych podstron