plik


SKAAY METAMORFICZNE SkaBy metamorficzne, zwane te| przeobra|onymi, powstaj w gBbszych partiach skorupy ziemskiej w wyniku oddziaBywania na skaBy magmowe lub osadowe, panujcego tam wysokiego ci[nienia i podwy|szonej temperatury, z czym Bczy si czsto udziaB czynnikw chemicznych. Metamorfizm jest na ogB nastpstwem ruchw grotwrczych, ktre doprowadzaj do znacznych przemieszczeD w gBb Ziemi utworw powstajcych w warunkach powierzchniowych. Typowy metamorfizm przebiega bez udziaBu skBadnikw z zewntrz. Metamorfizm jest jednak procesem zBo|onym i wpByw na jego przebieg mog mie rwnie| inne czynniki, jak np: magma oraz roztwory i gazy pomagmowe, a tak|e czas. SkBad mineralny skaB metamorficznych zale|y w pewnym stopniu od skBadu chemicznego skaBy pierwotnej oraz temperatury i ci[nienia w jakich zachodzi metamorfizm, a ponadto od ewentualnych nowych skBadnikw. MineraBy, z ktrych skBadaj si skaBy s trwaBe tylko w okre[lonych warunkach ci[nienia i temperatury. SkaBy magmowe zbudowane s z mineraBw tworzcych si w temperaturze 600  1500o C, przy ci[nieniu nierzadko przekraczajcym 1000 MPa. Natomiast wikszo[ mineraBw skaB osadowych jest trwaBa w warunkach zbli|onych do panujcych na powierzchni Ziemi, a kiedy znajd si one w warunkach wysokiego ci[nienia i temperatury, podlegaj przemianom fizycznym i chemicznym. Ze wzgldu na intensywno[ czynnika dominujcego w przeobra|eniu skaB wyr|nia si: - metamorfizm termiczny, gdy przeobra|enia wynikaj gBwnie z dziaBania podwy|szonej temperatury, - metamorfizm kontaktowy, gdy w gr wchodzi ciepBo pochodzce od intrudujcej magmy, - metamorfizm dynamiczny, spowodowany podwy|szonym ci[nieniem, ktre mo|e mie dwojaki charakter: o na mniejszych gBboko[ciach ci[nienie dziaBa kierunkowo, gdzie mineraBy ukBadaj si wikszymi pBaszczyznami prostopadle do kierunku dziaBania ci[nienia, co jest przyczyn warstwowego lub Bupkowatego charakteru skaBy, o na du|ych gBboko[ciach ci[nienie ma charakter ci[nienia hydrostatycznego. Na czstki mineralne dziaBaj wwczas jednakowe siBy, niezale|nie od kierunku. Powstaj wtedy struktury bezBadne, podobne do struktur skaB gBbinowych. Struktury skaB metamorficznych s z reguBy krystaliczne, gdy| w procesach metamorfizmu skBadniki niekrystaliczne skaB wyj[ciowych ulegaj przekrystalizowaniu. Na skutek rekrystalizacji powstaj znacznie wiksze osobniki zwane blastami. Ze wzgldu na wielko[ blastw wyr|nia si struktury: drobno-, [rednio-, i gruboblastyczn. Z powodu stosunkw ilo[ciowych wyr|nia si z kolei struktury: homeoblastyczn i heteroblastyczn lub porfiroblastyczn. Z punktu widzenia pokroju blastw wyr|nia si struktury: - granoblastyczn  blasty s izometryczne (wymiary blastw we wszystkich kierunkach s zbli|one lub analogiczne), - lepidoblastyczn  blasty nale| do mineraBw blaszkowych (Byszczyki, chloryty, talk), ktre s wyraznie sprasowane, - nematoblastyczn  wikszo[ blastw ma pokrj sBupkowy, prcikowy i igieBkowy, - homeoblastyczn  blasty s r|nych rozmiarw i r|nie wyksztaBcone. W obrbie tej struktury midzy innymi wydziela si struktur porfiroblastyczn, ktra zawiera porfiroblasty. Tekstury skaB metamorficznych, podobnie jak skaB magmowych, s bezBadne lub kierunkowe: Bupkowe, warstwowe, fali[cie faBdowe, soczewkowate, oczkowe i inne. BezBadne s tekstury gBbokich stref metamorfozy, natomiast w pBytszych strefach, gdzie panuje ci[nienie kierunkowe  mog by tekstury rwnolegBe: liniowo-rwnolegBa (lineacja) i pBasko-rwnolegBa (foliacja). Je|eli w skale metamorficznej ma miejsce naprzemienno[ stref r|nicych si skBadem mineralnym, mwimy wwczas o laminacji. Je|eli strefy te tworz niecigBe soczewki, mwimy o teksturze soczewkowej. MineraBy skaBotwrcze skaB metamorficznych W skaBach metamorficznych wystpuj mineraBy znane w skaBach magmowych czy osadowych, a do nich nale|: kwarc, muskowit, biotyt, skalenie, amfibole, pirokseny, kalcyt, dolomit, rzadziej inne. Niezale|nie od wymienionych mineraBw w skaBach metamorficznych wystpuj typowe dla tych skaB mineraBy, takie jak: kordieryt, wolastonit, dysten (cjanit), andaluzyt, sylimanit, staurolit, serpentyn, spienele, korund, granat, grafit, talk i inne. Systematyka skaB metamorficznych Najprostsza systematyka skal metamorficznych opiera si na wydzieleniu trzech piter metamorfizmu regionalnego. W najpBytszej (6-10 km) strefie epi-, ci[nienie ma charakter ci[nienia kierunkowego (160-270 Pa), a temperatura jest stosunkowo niska (100-300oC). W strefie mezo- (10-20 km) ci[nienie i temperatura s wy|sze (270-540 Pa; 300-500oC). W najgBbszej strefie, kata- (20-30 km) panuje wysokie ci[nienie statyczne i rwnie wysoka temperatura (540-1000 Pa; 500-800oC). Przegld najwa|niejszych skaB metamorficznych SkaBy metamorficzne powstaj w przedziale temperatur od 100C do 800C oraz przy ci[nieniu dochodzcym do 10000 kPa. Przy takich warunkach zachodz istotne zmiany w skBadzie mineralnym skaB, ich teksturze oraz strukturze. SKAAA WYJZCIOWA SKAAA METAMORFICZNA Granit Gnejs WapieD Marmur SkaBy ilaste Aupki metamorficzne Piaskowce Kwarcyty R|ne skaBy osadowe ZieleDce 1. Gnejsy W ich budowie mo|na wyr|ni warstewki grubsze - barwy ja[niejszej i cieDsze - barwy czarnej. SkBad mineralny stanowi: skalenie potasowe, plagioklazy kwa[ne, kwarc oraz Byszczyki. Gnejsy powstaBe z przeobra|enia granitw nazywamy ortognejsami, natomiast z przeobra|enia skaB osadowych  paragnejsami. Gnejsy Gnejs 2. Kwarcyty Powstaj przez przeobra|enie piaskowcw krzemionkowych lub skaB bogatych w kwarc. ZBo|one s gBwnie z ziaren kwarcu. Maj barw szar, szaror|ow, czerwon lub czarn. Kwarcyty Kwarcyt 3. Marmury Marmury powstaj przez przeobra|enie wapieni i dolomitw. Maj barw biaB, r|ow, zielon, czerwon i czarn. GBwnym ich skBadnikiem jest kalcyt bdz dolomit. Burz z kwasem solnym. Daj si Batwo polerowa. Marmur Marmur 4. Aupki metamorficzne Ich skBad mineralny zale|y od dominujcego mineraBu. Powstaj z r|nych skaB wskutek metamorfizmu ci[nieniowego. Nazwa Bupkw zale|y od skBadu mineralnego: Bupki krzemionkowe, Bupki Byszczykowe, Bupki kwarcowe lub zastosowania: Bupki dachwkowe, Bupki ogniotrwaBe itd. Aupki metamorficzne Aupki metamorficzne Charakterystyka wybranych skaB metamorficznych Polski Nazwa Wiek Wystpowanie Zastosowanie prekambr w Tatrach i Sudetach (gnejsy bloku surowiec do produkcji drogowych kambr sowiogrskiego, gnejsy metamorfiku materiaBw kamiennych Znie|nika, gnejsy Gr Bystrzyckich, gnejsy gnejsy izerskie, gnejsy kowarskie, gnejsy z Wdro|a Wielkiego) paleozoik w Grach Kaczawskich (Pogwizdowo, nie s eksploatowane na skal Dziwiszw, Wojcieszw) i na Ziemi przemysBow. Mog mie zastosowanie w zieleDce KBodzkiej budownictwie drogowym Bupki prekambr na Pogrzu Izerskim, Karkonosze, w mielone s wykorzystywane jako drobne krystaliczne paleozoik Grach Bystrzyckich i Orlickich podsypki do wyrobu papy, tak|e do produkcji [rodkw ochrony ro[lin. Mczki stosowane s jako wypeBniacz do mas plastycznych Bupki prekambr na przedpolu Sudetw Wschodnich: surowiec do produkcji no[nikw pylastych, fyllitowe paleozoik okolice JarmoBwka, Pokrzywnej, do wyrobu dachwek i lekkich kruszyw GBuchoBaz i GBubczyc ceramicznych., Bupki prekambr w Sudetach: w okolicach JegBowej i cenny surowiec do produkcji wyrobw kwarcytowe paleozoik Przeworna. ogniotrwaBych (sklepienia piecw martenowskich, piece elektryczne) kwarcyty prekambr, na Dolnym Zlsku: w okolicach znajduj zastosowanie w przemy[le paleozoik Strzelina, KBodzka, Ldka Zdroju, Gr materiaBw ogniotrwaBych Kaczawskich, Pogrza Izerskiego, Gr Bardzkich i Bystrzyckich marmury kambr na Dolnym Zlsku: stosowane w przemy[le wapienniczym oraz -Gry Kaczawskie, jako kamieD budowlany, grys i pByty -Rudawy Janowickie, marmurowe -Kletno

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Skały metamorficzne
Tabelka skały metamorficzne
skały metamorficzna
3 skały metamorficzne
SKAŁY METAMORFICZNE(2)
GEOLOGIA 4 Skały metamorficzne
Skały magmowe, zasadowe i metamorficzne
A Manecki Minerały i skały Ziemi i ich znaczenie dla czlowieka
skały charakterystyka (folie) 2 skały pochodz organicznego
[Polish] Caroll P Metamorfoza z Lib Null

więcej podobnych podstron