plik


KOMPOZYTY (COMPOSITES) 2(2002)4 Benigna Szeptycka1 Instytut Mechaniki Precyzyjnej, ul. Duchnicka 3, 01-796 Warszawa GALWANICZNE POWAOKI KOMPOZYTOWE Ni-B Badano proces elektroosadzania kompozytowych powBok Ni-B z niskost|eniowej kpieli Wattsa, stosujc jako czstki dys- persyjne bor amorficzny. U|yto dwch dodatkw polepszajcych jako[ powBoki kompozytowej i sze[ciu zwizkw powierzchniowo czynnych. Otrzymano warstwy o zr|nicowanej zawarto[ci boru - od 1 do 30% at. Zbadano wpByw zawarto[ci boru w kpieli na jego zawarto[ w osadzanej powBoce, zale|no[ napr|eD wBasnych od grubo[ci osadzanej powBoki, mikrotwar- do[ tych warstw oraz odporno[ na zu|ycie metod Kulotestu. ELECTROPLATED COMPOSITE COATINGS Ni-B Electroplating of Ni-B coatings may be an alternative to conventional technology of chromium plating based on the use of concentrated solutions of high toxic chromic acid. The processes of electrodeposition of Ni-B coatings with the low content of nickel ion bath and the amorphous boron have been developed. The main components of the bath are nickel sulphate 130 g/dm3, nickel chloride 70 g/dm3, boric acid 45 g/dm3 and the saccharin 3 g/dm3 or WRN 20 ml/dm3. The electrodeposition was carried out with mechanical stirring at ik = 4 A/dm2, t = 318 K, pH = 3.8. Six surface - active compounds were used to preparation of the boron disperse in the nickel bath. The boron content in the coatings was examined gravimetrically. Brightness was measured with a Johansonn 8510-1 gloss- meter. IS-meter was used to the measurement of the internal stress. The microhardness of the deposited layers was measured using Vickers method and a Hanemann microhardness tester at a load of 0.01 and 0.05 kg. In order to determine wear resis- tance the nickel foils was tested using a technique based on a measuring system comprising a flat surface and ball. The layers were subjected to wear by dry slide friction using a 30 mm diameter ball at an angle of 35o, duration of friction 5000 turns. On the basis of the wear traces and measurement of their diameter, the depth of the wear was calculated, which was a measure of wear resistance. The boron content in the composite coatings Ni-B plating in the presence of the saccharin was from 1 to 9.97% at. (Tab. 1) while in the presence WRN it was from 3.89 to 12.22% at. (Tab. 2). Brightness those coatings was from 18 to 53% (Tabs 1, 2). The boron content in the coating change with the boron content varies in the bath (Fig. 1) as much as 30% at. The internal stress of the composite coatings Ni-B were compressive from 40 to 80 MPa for the thickness as much as 30 m (Fig. 2). The least internal stress has coatings plating in the presence of saccharin and a cationic high-fluoride surfactant. The variation in the microhardness of Ni-B deposits plated with the investigated surface - active compounds is shown in Ta- bles 3 and 4. Under the conditions used in the present investigation the microhardness of the deposit is in the range of 256527 HV0.01. The microhardness of nickel coating is 358 HV0.01 for deposit plated in present of the saccharin and 346 HV0.01 for deposit plated in present of WRN. It can be seen from Tables 1 and 2 that the change of the brightener and the surface-active compound has an influence on the boron contents and from Tables 3 and 4 that has an influence on the microhardness. However, the highest microhardness is not related with the highest boron contents. Probably, superimposing the effects for the strengthening from the fine crystal grains onto that from the boron disperse and the high density dislocations can describe the variation of the microhardness of Ni-B deposit with the change of the bath composition. The results obtained from wear tests are summarized in Tables 3 and 4. Data regarding the nickel deposits are also included for comparison. A relative increase of 69% for the sliding wear resistance of the composite coating plated with saccharin and WFK in the bath compared with the nickel coating have been determined (Tab. 3, sample 1). The wear behaviour of the specimens plated with WRN was differentiating. The sample 6 (Tab. 4) has the least wear resistance and sample 1 has a relative 44% greater wear resistance compared with the nickel coating plated with WRN. But the sample 1 plated with saccharin and WFK has a relative increase of 66% for the wear test compared with the nickel plated with WRN and was the best specimen from all examined. nowych, powierzchnie tnce narzdzi i cz[ci maszyn, WPROWADZENIE W przemy[le samochodowym, lotnictwie, grnictwie i przemy[le elektromaszynowym w powszechnym u|yciu waBy korbowe czy tBoki hydrauliczne. Chocia| technicz- s powBoki z twardego chromu osadzane z galwanicz- ne powBoki chromowe maj niewtpliwe zalety aplika- nych kpieli Cr (VI). PowBoki te odznaczaj si du| cyjne, jednak sam proces osadzania tych powBok staje si odporno[ci na zu|ycie, [cieranie, korozj i wysokie coraz bardziej trudny do realizacji z nastpujcych po- temperatury. Pokrywa si nimi elementy nara|one na te wodw: czynniki, a wic na przykBad pier[cienie tBokowe, we- " Wydajno[ galwanicznej kpieli do chromowania wntrzne [cianki cylindrw, inne cz[ci silnikw spali- wynosi tylko 1015%; pozostaBe 8590% zmarno- 1 dr in|. Galwaniczne powBoki kompozytowe Ni-B 249 wanej energii elektrycznej jest stracone na wydzielo- urzdzeD pracujcych z warunkach du|ej [cieralno[ci, ne ciepBo i gazy. gdy| s one 5 do 6 razy bardziej odporne na [cieranie od " Z kpieli chromowej osadzaj si powBoki z niejed- stali martenzytycznej [5]. nolitym rozkBadem grubo[ci, co powoduje, |e staje Odporne na zu|ycie oraz lutowne stopy Ni-B osadza- si konieczne osadzanie du|o grubszych powBok ni| li wynika to z potrzeb technologicznych po to, aby na- z niskost|eniowych elektrolitw chlorkowych Degtjar i stpnie zeszlifowa osadzon warstw do wymiaru in. [6]. Dla powBok odpornych na zu|ycie istotna byBa technologicznego. zawarto[ w warstwie fazy Ni4B3, a powBoki odznacza- " Kpiel galwaniczna Cr (VI) jest kpiel o du|ej jce si dobr lutowno[ci wykazywaBy w badaniach toksyczno[ci nieprzyjazn dla [rodowiska. Zwizki rentgenowskich obecno[ faz (Ni3B)O i (Ni3B)16 0. chromu (VI) znajduj si na pocztku listy substancji Novotorceva i Gajevskaja [7] zaprezentowaBy wyniki niebezpiecznych dla zdrowia, maj wyrazne dziaBa- badaD odporno[ci na korozj kompozytowych powBok nie rakotwrcze, silne dziaBanie |rce i utleniajce, Ni-B. Badania wykazaBy zmniejszanie si prdu koro- co mo|e wywoBywa owrzodzenia i rozpuszczanie zyjnego i przesunicie potencjaBu korozji w stron po- bBon [luzowych. tencjaBw dodatnich ze wzrostem zawarto[ci boru " Wydzielajce si w czasie trwania procesu gazy (na w powBoce kompozytowej. Termiczna obrbka na po- katodzie wodr, na anodzie tlen) porywaj ze sob wietrzu polepsza wBa[ciwo[ci antykorozyjne warstwy, zwizki chromu (VI), zanieczyszczajc powietrze. gdy| na powierzchni wytwarzaj si ochronne warstwy Coraz wikszy nacisk kBadziony w wielu krajach na tlenkw niklu i boru. Odwrotne rezultaty osiga si po ochron [rodowiska spowodowaB wzrost wymagaD doty- termicznej obrbce w gazie obojtnym - argonie. Na czcych ograniczeD emisji zwizkw Cr (VI). powierzchni warstwy wytwarzaj si fazy Ni3B i Ni2B. W Unii Europejskiej na razie obowizuje ogranicze- Borki s odporne na dziaBanie kwasw i gBwne roztwa- nie do 0,05 mg/m3 (MEL - maximum exposure limit), ale rzanie zachodzi na ziarnach niklu. Oglna odporno[ w USA ju| od 1995 r. to ograniczenie wynosi dla gal- takiej warstwy na korozj zmniejsza si znaczco. wanizerni posiadajcych kpiele do chromowania tech- Wykonano wstpne badania osadzania niklowych nicznego 0,015 mg/m3 [1, 2] i nale|y spodziewa si, |e kompozytowych powBok elektrochemicznych z czstka- Unia Europejska wprowadzi niebawem ten ostatni limit mi dyspersyjnymi: SiC, SiO2, Si3N4, B, B4C i C (dia- na swoim terenie. W USA jest spodziewany caBkowity ment) [8, 9], ktre potwierdziBy mo|liwo[ otrzymywa- zakaz stosowania chromu (VI) od 1.01.2003 r. [3]. Po- nia powBok kompozytowych o podwy|szonych wy|sze przyczyny musz mie wpByw na przyszBe pro- w stosunku do powBok niklowych wBa[ciwo[ciach u|yt- jektowanie i produkcj w przemy[le samochodowym, kowych. lotnictwie, grnictwie i przemy[le elektromaszynowym. Dlatego w USA, Japonii i Europie podejmuje si obszerne badania dotyczce CZZ DOZWIADCZALNA przej[cia na alternatywne powBoki charakteryzujce si Do badaD elektroosadzania kompozytowych powBok du| odporno[ci na zu|ycie, wysok temperatur niklowych u|yto niskost|eniowej kpieli do niklowania i korozj. o skBadzie: 130 g/dm3 NiSO4 " 7H2O, 70 g/dm3 NiCl2 " Nikiel wytwarza zwizki z r|nymi pierwiastkami, " 6H2O, 45 g/dm3 H3BO3. Kpiel byBa przygotowana co polepsza wBa[ciwo[ci powBoki. Jako przykBad mo|na poda zwizki niklu z B, Si, Al, Ti. Przy podwy|szo- w zwykBy sposb, utleniana i preelektrolizowana w celu usunicia zanieczyszczeD. Parametrami procesu s: tem- nych temperaturach tworz si poBczenia typu NixMy, ktre s stabilne przy dalszym podwy|szaniu temperatu- peratura 318 K; gsto[ prdu 4 A/dm2, pH 3,8; miesza- nie mechaniczne (mieszadBo magnetyczne). W celu uzy- ry. skania powBok niklowych o prawidBowych ([ciskajcych) W KPE z osnow Ni i z dyspersyjnymi czstkami boru powstaj po wygrzaniu w podwy|szonej temperatu- napr|eniach wBasnych i dobrym wygldzie u|yto dwch dodatkw organicznych do tej kpieli. ByBy to: imid rze borki Ni3B,Ni4B3, Ni2B i NiB, ktre odznaczaj si kwasu o-sulfobenzoesowego (sacharyna - SA) w ilo[ci 3 du| twardo[ci i odporno[ci termiczn. Temperatura g/dm3 i dodatek WRN w ilo[ci 20 ml/dm3. Jako czstki topnienia borkw niklu jest od 1478oC (dla Ni3B) do dyspersyjne u|yto amorficznego boru prod. Sigma, kt- 1863oC (dla NiB), a ich twardo[ HB od 11,9 do 15,5 rego w pierwszej i drugiej serii badaD u|yto w st|eniu 5 GPa [4]. Obecno[ boru w powBoce niklowej zmniejsza g/dm3 kpieli. W badaniach wykorzystano sze[ zwiz- dyfuzyjne przemieszczanie si atomw kw powierzchniowo czynnych: kationowy wysokoflu- i wakancji w sieci krysztaBu, podwy|sza odporno[ na orowany zwizek powierzchniowo czynny (WFK) prod. deformacj plastyczn i zmniejsza rozmiary krystalitw 3M., USA, alkilosulfobursztynian (ASB) prod. ZA podczas elektrokrystalizacji oraz ich wzrost podczas rekrystalizacji, a tak|e umacnia osnow niklow. Roz- Kdzierzyn, kationowy sililowy zwizek powierzchniowo czynny, SK prod. Aldrich, anionowy wa|a si mo|liwo[ zastosowania takich powBok do 250 B. Szeptycka wysokofluorowany zwizek powierzchniowo czynny 6 AWF 0,65 3,43 23 (WFA) prod. Aldrich, kationowy wysokofluorowany TABELA 2. Zawarto[ boru w powBoce kompozytowej w zale|- zwizek powierzchniowo czynny (WFK-1) prod. no[ci od u|ytego zwizku powierzchniowo czynne- Aldrich i amfoteryczny wysokofluorowany zwizek go. Dodatek organiczny - WRN TABLE 2. The boron contents in the composite coatings as powierzchniowo czynny (AWF) prod. Aldrich. Zwizki depends from used surface - active compound. te posBu|yBy do sporzdzania dyspersji boru w kpieli The addition agent - WRN niklowej. Zawarto[ czstek dyspersyjnych w badanych Zwizek Zawarto[ boru w powBoce PoBysk powBokach oznaczano metod grawimetryczn, rozpusz- Nr powierzchniowo czajc te powBoki w kwasie solnym 1:1. prbki % mas. % at. % czynny PoBysk powBok niklowych mierzono poByskomierzem 0 - - - 100 8510-1 prod. C.E. Johansson, Szwecja. Mierzono wzgldn zdolno[ odbicia [wiatBa przez badan powie- 1 WFK 2,3 11,33 40 rzchni metod maksymalnej warto[ci [wiatBa odbija- 2 ASB 2,1 10,43 52 nego w sposb lustrzany. Napr|enia wBasne osadza- 3 SK 2,5 12,22 46 nych powBok Ni-B mierzono metod dylatometryczn przy zastosowaniu IS-metru firmy OMI International. 4 WFA 0,74 3,89 25 Mikrotwardo[ osadzonych powBok mierzono metod 5 WFK-1 0,9 4,70 46 Vickersa z u|yciem mikrotwardo[ciomierza typu Hane- 6 AWF 1,3 6,67 53 manna, stosujc obci|enia 0,01 i 0,05 kg. W celu zbadania odporno[ci na zu|ycie wytworzo- TABELA 3. Wyniki pomiarw mikrotwardo[ci i zu|ycia nych warstw kompozytowych przyjto technik badaD kompozytowych powBok Ni-B. Dodatek organiczny opart na ukBadzie badawczym: pBaska powierzchnia- - SA - kula. Do badaD odporno[ci na zu|ycie posBu|yBy prbki TABLE 3. Results of the measuring of the microhardness and powBok kompozytowych osadzanych na podBo|u mie- wear of the composite coatings Ni-B. Addition dzianym przez 30 min przy gsto[ci prdu 4 A/dm2. Tak agent - SA wytworzone kompozytowe powBoki niklowe poddano GBboko[ Zwizek Mikrotwardo[ procesowi zu|ycia w tarciu [lizgowym suchym, kul o Nr wytarcia powierzchnio- prbki [rednicy 30 mm przy kcie pochylenia 35o, droga tarcia wo czynny HV0,010 HV0,050 m 5000 obrotw. Na podstawie uzyskanych [ladw wytar- 0 - 358,0 239,7 2,49 cia i pomiaru ich [rednicy wyliczono gBboko[ci wytar- cia, ktre byBy miar odporno[ci na zu|ycie. 1 WFK 516,0 435,7 0,76 2 ASB 426,7 255,3 2,23 3 SK 401,7 294,7 WYNIKI BADAC 4 WFA 256,7 206,7 W tabelach 1 i 2 przedstawiono wyniki badaD zawar- 5 WFK-1 305,3 188,7 to[ci boru w osadzanych warstwach i poBysku, za[ w 6 AWF 310,3 258,7 tabelach 3 i 4 podano wyniki pomiarw mikrotwardo[ci i zu|ycia. TABELA 4. Wyniki pomiarw mikrotwardo[ci i zu|ycia TABELA 1. Zawarto[ boru w powBoce kompozytowej w zale|- kompozytowych powBok Ni-B. Dodatek organiczny no[ci od u|ytego zwizku powierzchniowo czynne- - WRN go. Dodatek przeciwnapr|eniowy - SA TABLE 4. Results of the measuring of the microhardness and TABLE 1. The boron contents in the composite coatings wear of the composite coatings Ni-B. Addition as depends from used surface - active compound. agent - WRN The addition agent - SA GBboko[ Zwizek Mikrotwardo[ Zwizek Zawarto[ boru w powBoce PoBysk Nr wytarcia Nr powierzchnio- powierzchniowo prbki prbki wo czynny % mas. % at. % HV0,010 HV0,050 m czynny 0 - 346,0 248,0 2,27 0 - - - 22 1 WFK 470,3 257,0 1,28 1 WFK 0,2 1,08 18 2 ASB 435,0 350,7 1,5 2 ASB 1,2 6,19 30 3 SK 444,0 353,3 3 SK 2,0 9,97 23 4 WFA 464,7 355,0 4 WFA 0,6 3,17 18 5 WFK-1 510,7 371,3 1,6 5 WFK-1 0,75 3,94 21 Galwaniczne powBoki kompozytowe Ni-B 251 rwnomierny rozwj warstwy i zmniejszenie poBysku 35 bdzie prawdopodobnie wynika nie tylko z obecno[ci 30 wbudowanych czstek boru, ale rwnie| ze zbyt zorien- 25 0 0 5 10 15 20 25 30 20 SA [% mas.] WRN [% mas.] -50 15 SA [% at.] WRN [% at.] 10 -100 5 -150 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 -200 zawarto[ boru w kpieli [g/l] -250 6 AWF 527,0 374,7 1,63 grubo[ warstwy [m] SA+WFK SA+WFK-1 WRN+ASB WRN+SK Rys. 1. Zale|no[ zawarto[ci boru w powBoce kompozytowej od jego zawarto[ci w kpieli. Zwizek powierzchniowo czynny - ASB towanego wzrostu powBoki kompozytowej. Fig. 1. Dependence of boron contents in the composite coating from its contents in the bath. Surface - active compound - ASB Rys. 2. Zale|no[ napr|eD wBasnych powBok Ni-B od grubo[ci warstwy Fig. 2. Dependence of the internal stress of the coating Ni-B from its thick- ness Na rysunku 1 przedstawiono zale|no[ zawarto[ci boru w osadzanej warstwie kompozytowej od jego za- warto[ci w kpieli dla wybranych skBadw kpieli. Na W celu zbadania, jak zmienia si zawarto[ boru rysunku 2 zaprezentowano zmiany napr|eD wBas-nych w powBoce kompozytowej w zale|no[ci od jego zawar- powBok kompozytowych Ni-B, osadzanych to[ci w kpieli przeprowadzono eksperymenty, stosujc z r|nymi dodatkami organicznymi, w zale|no[ci od dla obu kpieli (SA i WRN) zwizek powierzchniowo grubo[ci osadzanej warstwy. czynny - ASB. OkazaBo si, |e przy zawarto[ci 5 g/dm3 boru w kpieli wystpuje minimum na krzywej zale|- no[ci zawarto[ci boru w powBoce kompozytowej od jego DYSKUSJA WYNIKW zawarto[ci w kpieli (rys. 1). Wicej boru wbudowywa- Bo si nawet przy mniejszej jego zawarto[ci W obecno[ci sacharyny otrzymano warstwy Ni-B w kpieli - 2 g/dm3. Dla kpieli z sacharyn zwikszanie z niewielk zawarto[ci boru - od 0,2 do 2% mas. zawarto[ci boru powy|ej 10 g/dm3 nie powoduje dalsze- (tab. 1). PoBysk powBok osadzanych w obecno[ci sacha- go wzrostu jego zawarto[ci w powBoce kompozytowej. ryny nie zmieniaB si znaczco w porwnaniu z powBok Natomiast dla kpieli z WRN uzyskuje si podwy|sze- bez dodatku boru. Najwicej boru wbudowaBo si nie zawarto[ci boru a| do 30% at. (przy zawarto[ci w w obecno[ci kationowego sililowego zwizku po- kpieli 20 g/dm3). Jak wida z przedstawionych wyni- wierzchniowo czynnego (SK - prbka 2). Dodanie do kw badaD, jest mo|liwe sterowanie skBadem warstwy kpieli dodatku WRN spowodowaBo, |e znaczco kompozytowej poprzez zmian dodatkw organicznych i zwikszyBa si zawarto[ boru w osadzanych warstwach zawarto[ci boru w kpieli. kompozytowych (tab. 2). Otrzymano powBoki Ni-B Badania napr|eD wBasnych powBok Ni-B osadza- o zawarto[ci boru od 0,74 do 2,5% mas. (3,8912,22% nych z czterech wybranych kpieli wykazaBy, |e w ca- at.). W tej serii badaD najlepszym zwizkiem, w obecno- Bym zakresie grubo[ci tych powBok maj one napr|enia [ci ktrego otrzymano powBok z najwiksz zawarto- [ciskajce (rys. 2). Napr|enia wBasne powBok osadza- [ci boru, okazaB si rwnie| kationowy sililowy nych w obecno[ci sacharyny r|niBy si pocztkowo zwizek powierzchniowo czynny (SK - prbka 3). Zbli- prawie o 200 MPa, ale ju| od grubo[ci 5 m obie war- |on do prbki 3 zawarto[ boru w powBoce kompozy- stwy miaBy jednakowe napr|enia, ktre po osigniciu towej otrzymano dla prbek 1 i 2 (kationowy wysoko- przez powBok grubo[ci 15 m ustabilizowaBy si na fluorowany zwizek powierzchniowo czynny WFK poziomie okoBo 40 MPa. Obie warstwy osadzano i alkilosulfobursztynian ASB). PoBysk powBok kompozy- w obecno[ci kationowych wysokofluorowanych zwiz- towych Ni-B osadzanych w obecno[ci WRN byB mniej- kw powierzchniowo czynnych, a zawarto[ boru szy ni| powBoki niklowej osadzonej z tym dodatkiem. w nich byBa poni|ej 4% at. Dla powBok Ni-B osadzanych Jego warto[ zmieniaBa si nie tylko ze zmian zawarto- w obecno[ci WRN wybrano dwa inne zwizki po- [ci boru w powBoce kompozytowej, ale rwnie| ze wierzchniowo czynne: alkilosulfobursztynian (anionowy zmian [rodka powierzchniowo czynnego w kpieli. - ASB) i kationowy sililowy (SK). Te powBoki osadzaBy Najmniejszy poBysk otrzymano dla prbki 4 (25%), si rwnie| w pocztkowym okresie wzrostu w ktrej osadzono najmniej boru (3,89% at.). W tym z do[ r|nymi (o okoBo 140 MPa) napr|eniami wBas- eksperymencie u|yto anionowego zwizku powierzch- nymi. Napr|enia i w tych powBokach stabilizowaBy si niowo czynnego (WFA), ktry niekorzystnie wpBywa na zawarto[ boru w powBoce [% ] napr|enia wBasne 252 B. Szeptycka po osigniciu przez nie grubo[ci 10 m, ale przez dal- i zwizek powierzchniowo czynny decyduj o umocnie- szy zakres grubo[ci zaobserwowano r|nic pomidzy niu elektroosadzanej warstwy w wikszym stopniu ni| ich napr|eniami (o okoBo 10 MPa). Zawarto[ boru w ilo[ wbudowanego boru. obu warstwach byBa zbli|ona - okoBo 10% at. Mo|na Spo[rd powBok kompozytowych osadzanych w przypuszcza, |e u|yte zwizki powierzchniowo czynne obecno[ci WRN wszystkie prbki miaBy mniejsz gB- wpBywaj w sposb zauwa|alny na proces elektrokrysta- boko[ wytarcia w porwnaniu z powBok niklow osa- lizacji. Najwikszy wpByw na napr|enia wBasne wywie- dzon z tym samym dodatkiem blaskotwrczym (tab. 4). raB anionowy alkilosulfobursztynian, w obecno[ci ktre- Najwiksz odporno[ci na zu|ycie w tej serii badaD go osadzaBy si warstwy z najwikszymi napr|eniami odznacza si prbka 1, osadzona w obecno[ci zwil|acza [ciskajcymi, ktre mo|na uzna za poprawne w ocenie WFK - gBboko[ wytarcia jest prawie dwukrotnie przydatno[ci technologicznej. mniejsza (o 44%) ni| ta otrzymana dla prbki 0. Zawar- W obecno[ci tego zwizku byBo mo|liwe osadzanie to[ boru w tej powBoce wynosi 11,33% at., powBok z du| zawarto[ci boru (rys. 1) i dlatego wyda- a wic jest to du|a zawarto[ tego pierwiastka. Nato- je si, |e mo|e on by przydatny w dalszych badaniach miast mikrotwardo[ w tym przypadku jest przecitna nad osadzaniem powBok Ni-B. (470 HV0,01). Pomiary mikrotwardo[ci wykonano przy dwch ob- ci|eniach: 0,01 i 0,05 kG. W serii I (powBoki osadzane z kpieli zawierajcej sacharyn) najwiksz twardo[ WNIOSKI miaBa prbka 1 (tab. 3) o najmniejszej zawarto[ci boru 1. SkBad dodatkw organicznych w kpieli wpBywa 0,2% mas. Prbki 46, zawierajce poni|ej 1% mas. w istotny sposb na zawarto[ boru w powBoce kom- boru, miaBy mikrotwardo[ mniejsz lub zbli|on do pozytowej. mikrotwardo[ci powBoki bez czstek dyspersyjnych. 2. PoBysk powBok kompozytowych Ni-B nie koreluje Mikrotwardo[ prbek 2 i 3, zawierajcych najwicej z zawarto[ci tego pierwiastka w warstwie. Wikszy wbudowanego boru (w tej serii), byBa nieco wiksza od wpByw wywieraj u|yte zwizki organiczne, ktre mikrotwardo[ci powBoki niklowej osadzonej w obecno[ci prawdopodobnie wpBywaj na elektrokrystalizacj sacharyny. Jak wida z zaprezentowanych wynikw, powBoki w zr|nicowany sposb. mikrotwardo[ powBok kompozytowych Ni-B osadza- 3. Zawarto[ boru w powBoce kompozytowej zale|y od nych w obecno[ci sacharyny i r|nych zwizkw po- jego zawarto[ci w kpieli, ale nie jest to zale|no[ wierzchniowo czynnych nie koreluje z zawarto[ci boru liniowa. w powBoce kompozytowej. 4. Mikrotwardo[ warstwy kompozytowej zale|y od W drugiej serii badaD (powBoki osadzane z kpieli skBadu kpieli, ale nie koreluje z zawarto[ci boru zawierajcej WRN) mikrotwardo[ powBok kompozyto- w powBoce. wych jest wiksza od mikrotwardo[ci powBoki niklowej 5. Nie ma korelacji pomidzy zawarto[ci boru w po- (tab. 4). Najwiksz mikrotwardo[ miaBa prbka 6, dla wBoce kompozytowej a jej odporno[ci na zu|ycie. ktrej zawarto[ boru wynosiBa 1,3% mas. W tej serii rwnie| nie stwierdzono korelacji pomidzy zawarto[ci boru w powBoce a mikrotwardo[ci. Mo|na przypusz- LITERATURA cza, |e umocnienie osnowy niklowej poprzez nakBada- [1] Altmayer F., Plat. and Surf. Finish. 1995, 2, 26. nie si efektw rozdrobnienie ziarna, wbudowywanie [2] Murphy S.A., ibid. 1998, 1, 119. dyspersji boru i zwikszanie si gsto[ci [3] Filatow L., Wadman E., Galw. i Obr. Powerchn. 1999, 2, dyslokacji ma wpByw na r|nice w mikrotwardo[ci po- 16. wBok Ni-B osadzanych z kpieli o zmiennym skBadzie [4] Saifullin R.S., Nieorganiczeskije kompozicionnyje matieriaBy, dodatkw organicznych. Chimija, Moskwa 1983. Badania odporno[ci na zu|ycie kilku powBok kompo- [5] Chaldeew G.W., Koskow W., Jagodina L.M., Zaszczita zytowych i dwch powBok niklowych przedstawiono w MietaBBow. 1982, 18(5), 719. [6] Degtjar L.A., Dubow B.U., Kudrjavtzewa I.D., Kukos F.I., tabelach 3 i 4. PowBoki osadzane w obecno[ci sacharyny ibid. 1999, 77(3), 123. miaBy dobr odporno[ na zu|ycie, chocia| odporno[ [7] Nowotorcowa I.G., Gajewskaja T.W., Zaszczita MietaBBow. prbki 2 byBa znacznie mniejsza ni| prbki 1 1998, 34(2), 147. (tab. 3). PowBoka osadzona w obecno[ci SA i WFK [8] Szeptycka B., Grzelak M., Niklowe kompozytowe powBoki miaBa najlepsz odporno[ na wytarcie ze wszystkich elektrochemiczne (CEC) - Badania wstpne, Praca statutowa badanych powBok (o 69% wzgldem powBoki niklowej IMP, 1996. osadzonej w obecno[ci sacharyny i o 66% wzgldem [9] Szeptycka B., Niklowe kompozytowe powBoki elektrochemiczne (NKPE), In|ynieria Powierzchni 1997, 4, 45. powBoki niklowej osadzonej w obecno[ci WRN) (prbka 1). OdznaczaBa si ona najwiksz mikrotwardo[ci w Recenzent tej serii badaD i najmniejsz zawarto[ci boru w powBo- Andrzej MaBecki ce kompozytowej. WynikaBoby std, |e sacharyna KOMPOZYTY (COMPOSITES) 1(2001)1

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WARSTWY KOMPOZYTOWE Ni GRAFIT WYTWARZANE METODĄ ELEKTROCHEMICZNĄ
Kompozytowe powloki galwaniczne Galwanizernie chromowanie niklowanie anodowanie cynkowanie
Chromianowanie powlok cynkowych Galwanizernie chromowanie niklowanie anodowanie cynkowanie
PORÓWNANIE WYBRANYCH TEORII ANALIZY WYTRZYMAŁOŚCIOWEJ KOMPOZYTOWYCH PŁYT I POWŁOK
04 Powloki galwaniczne
02 Inz pow roz2 Powłoki galwaniczne
Przyczyny plamistosci powlok mosieznych Galwanizernie chromowanie niklowanie anodowanie cynkowan
SZKLANE CZY WĘGLOWE WŁÓKNA W KOMPOZYTACH POLIMEROWYCH
Violent Cop (Sono otoko kyobo ni tsuki) 1989 PL
Arch grafika osnovi kompozicii grigoryan
407 B3FG015KP0 Demontaz Montaz Zacisk przedniego hamulca (Konstrukcja TRW podwojny tloczek)
kompozycja, swiatlocien, kolorystyka, opis postaci, srodki wyrazu
Kompozyty
Powłoka BASH

więcej podobnych podstron