10251

życie. Na podstawie przeprowadzonych różnych badań stwierdzono, iż dzieci pochodzące z rodzin ubogich są zazwyczaj nieśmiałe, małomówne i osiągają słabsze wyniki w nauce. Warunkiem prawidłowego rozwoju osobowości dziecka jest właściwa atmosfera w domu, zaspokajanie potrzeb dziecka, troska o jego rozwój intelektualny i moralny, o stan zdrowia. Nie bez znaczenia pozostaje także sytuacja materialna rodziny. Stosunek młodego człowieka do nauki w dużym stopniu zależy od postawy rodziców do dziecka i do jego edukacji. Systematyczne posyłanie dziecka do szkoły, zaopatrzenie go w podręczniki i niezbędne przybory, zapewnienie odpowiedniego miejsca i ciszy do odrabiania lekcji nie są jedynymi wystarczającymi czynnikami, które gwarantują dziecku sukcesy w nauce. Bardzo ważna jest również atmosfera panująca w rodzinie, wolna od nerwowości, napięć, pośpiechu, nacechowana życzliwością i wzajemnym szacunkiem. W rodzinie kształtuje się osobowość dziecka, jego postawa do określonych zjawisk, sposób reagowania na bodźce emocjonalne i intelektualne. Istotnym czynnikiem wpływającym na efekty uczenia się dziecka jest kontrola jego osiągnięć szkolnych. Rodzic powinien zachęcać dziecko do nauki, a w razie wykiycia trudności szkolnych u dziecka starać się pomóc mu je przezwyciężyć. Uczeń, który napotyka na trudności szkolne i nie ma się do kogo zwrócić o pomoc, zniechęca się do nauki, zamyka się w sobie i zaczyna często otrzymywać oceny niedostateczne, które w rezultacie prowadzą do niepowodzeń szkolnych, a nawet do drugoroczności. Trzeba z całą stanowczością podkreślić, że brak należytej troski i ciepła ze strony rodziców niweczy nawet najlepsze pozytywne oddziaływania ze strony szkoły. Dom ma ogromne znaczenie w początkowym przygotowaniu oraz nastawieniu psychicznym dziecka do szkoły i nauki.

Do innej grupy niepowodzeń szkolnych należą przyczyny biopsychiczne. Wśród biopsychicznych przyczyn braku postępów w nauce badacze problemu wymieniają: poziom rozwoju umysłowego; cechy charakteru i temperament; zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz choroby somatyczne; defekty narządów zmysłowych; zaburzenia i braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych; zaburzenia w rozwoju dziecka. Czesław Kupisiewicz, mówiąc o biopsycliicznych przyczynach niepowodzeń szkolnych, ma na myśli „zarówno zadatki wrodzone, np. anatomiczną strukturę mózgu, jak i warunki sprzyjające lub liamujące prawidłowy rozwój tych zadatków”. Na postępy uczniów w nauce wpływa zależność między poziomem rozwoju umysłowego dzieci, determinowanym w poważnym stopniu zadatkami dziedzicznymi, a ich powodzeniem czy też niepowodzeniem w szkole. Jednym z podstawowych źródeł niepowodzeń szkolnych mogą być różnice między zdolnościami, uzdolnieniami i zamiłowaniami poszczególnych uczniów w tym samym wieku. Różnice te powodują, iż praca szkoły, obliczona na uczniów o przeciętnych zdolnościach, niekorzystnie odbija się na uczniach wybitnie zdolnych, jak też na uczniach niezdolnych i leniwych, przyczyniając się do występowania różnego rodzaju niepowodzeń. Wskutek tych rozbieżności powstaje szereg konfliktów między dzieckiem i szkołą. W ich wyniku niektórzy uczniowie wykazują różnorakie zaburzenia w zachowaniu, np. kłamią, wagarują, stają się aroganccy wobec nauczycieli itd. Tych właśnie uczniów zwykło się określać mianem „trudnych". Ogromny wpływ na powodzenia lub niepowodzenia mają nagany lub pochwały. Dodatnio działają pochwały, gdyż mobilizują uczniów do nauki i dają im poczucie sukcesu Niektórzy badacze tego zagadnienia twierdzą, że na wyniki w szkole ma też wpływ temperament ucznia. Stwierdzili także, iż nadmierne obciążanie uczniów różnorodnymi obowiązkami i pracami jest niejednokrotnie przyczyną niepowodzeń szkolnych. Często również, zwłaszcza w obecnych czasach, przyczyną niepowodzeń szkolnych są zaburzenia nerwicowe. Istotną przyczynę niepowodzeń szkolnych stanowią zaburzenia i braki w funkcjonowaniu procesów poznawczych u dzieci i młodzieży: brak motywów uczenia się, powolne tempo myślenia, skłonność do powierzchownego uogólniania, niestałość uwagi wskutek nadmiernej pobudliwości psychoruchowej lub przeżywania stanów depresyjno-lękowych, szybkie męczenie się wykonywaną pracą itd. Na wyniki w nauce