10390

STAROSTA - został wprowadzany przez Wacława II. na wzór czeski. Urzędnik ten mianowany i odwoływany przez króla, stał się najważniejszym organem adm. terenowej w państwie, me musiał pochodzie z danej ziemi, więc stał się sprawnym narzędziem w rękach władcy, dbającym o jego interesy (wojewoda i kasztelan - lokalni możnowładcy. często opozycja nie mieli nic do gadania od momentu pojawieiua się kogoś wyżej)

6.Następstwo tronu w okresie patryiiioniahiyiii.

Monarcha w okresie patrymonialnym był „właścicielem" państwa. Miał prawo podzielić je wedhig własnego uznania Działo się to w obrębie jednej dynastii. Przeważiue na następcę tronu powoływany był najstarszy z synów panującego władcy. Działo się tak do Bolesława Krzywoustego Ustanowił on nowe zasady obejmowania tronu Każdy z jego synów otrzymał swoją dzielnicę dziedziczną. Najstarszy z rodu miał być princepsem (seniorem). Miała mu przysługiwać władza zwierzchnia nad juniorem ( młodszymi ksiązętamijor az dzielnica senioralna - wyłączona spod zasady patrymouialnej i w związku z tym nie podlegająca dziedziczeniu i podziałowi. Jinuorzy byli wasalami seniora.

1177r - złamano zasadę testamentu - możni wprowadzili na tron księża zwierzchniego Kazimierza Sprawiedliwego Kazimierz Sprawiedliwy został otruty w 1 l9-1r - po jego śmierci wprowadzono na tron jego syna Leszka Białego.co spowodowało wojnę domową.

7.lniniiiniteiy i przywileje ziemskie.

PRZYWILEJE - dodatkowe uprawnienie,które przysługuje uprzywilejowanemu a me przysługuje pozostałym. Przywilej ziemski dotyczył wszystkich panów danej dzielnicy. Przywileje ziemskie stały się punktem wyjścia dla przywilejów generalnych

IMMUNITET - zwolnienie od obowiązku ciążącego na pozostałych lub od podległości władzy Księcia w pewnych sprawach. Z chwilą nadania immuniteni prawa przysługujące władcy przechodziły na instytucję kościelną immunitet ekonomiczny (skarbowy)

-    immunitet sądowo - administracyjny PRZYWILEJE ZIEMSKIE

1228r - przywilej w Cieni (WŁ Laskonogi) Pierwszy przywilej ziemski wydany dla dzielnicy krakowskiej. Wł. Laskonogi zobowiązał się do przestrzegania immunitetów.rządzenia wedhig rady biskupów oraz nienakładania nienależnych podatków. 1291r - przywilej w Lutomyślu (Wł. 11 Czeski) dla Małopolski. Wacław zobowiązał się do obsadzenia urzędów w porozumieniu z dostojnikami oraz zapewnił ludność wszystkich stanów.że nie będą od niej ściągane żadne nowe i nienależne świadczenia.

8.Skarbowość okresu patrynioniahiego.

Daniny publiczne -wszelkie formy przywłaszczania dóbr przez państwo od mieszkańców w celu zaspokajania potrzeb aparatu władzy, danina z gospodarstwa chłopskiego (zwana poradbiym) uiszczana od obszani ziemi.

Służebność -posługi związane z komunikacją objazdami monarchy i urzędników, np. powóz -obowiązek dostarczania kotu i wozów dla podróży monarszych po krają transportu jego rzeczy oraz ludzi dla ochrony i posług, podwoda -obowiązek dostarczania koiu pod wierzch podróżującym urzędnikom. przewód zwykły (chłopski) oraz służebności łowieckie Regalia (uzupełnienie danui i służebności) czyli zaostrzone wyłącznie dla monarchy dziedziny działalności gospodarczej (regale ziemi, łowieckie, górnicze, sobie, grodowe, wodne, targu oraz karczmy, mennicze. lokacyjne).

-    1221 - zezwolenie księcia Henryka I brodatego na lokowanie wsi na prawie niemieckim (Wrocław) - 1 miara pszenicy i 1 miara owsa

•1257 - przywilej lokacji m Krakowa na prawie niemieckim - podatek od młynów (pół grzywny używalnego srebra od koła), dziesięcina z mennicy, czynsz ze sklepów i kramów (oprócz rzeżników. piekarzy, szewców)

• 1291 dokument lokacyjny wsi Radlina na prawie niemiecki - 2 miary pszemcy. 4 miary żyta 6 miar owsa wiardiuiek srebra

9.Osadnictwo na prawie polskim i niemieckim na ziemiach polskie li.

Osadnictwo na prawte polskim rozwijało się samo lub też prowadzone było przez monarchię i wielkich właścicieli ziemskich już może w XI wieku ale jako zjawisko poświadczone źródłami historycznymi występuje dopiero w XII wieku zwłaszcza zaś w drugiej jego połowie. Istoty jego me stanowi samo tylko określenie ciężarów równości wiejskiej na rzecz pana ziemi, a w każdym razie nie ma powodu jej tak zacieśniać, bo owszem bez trudności można wykazać, iż w drugiej połowie XII wieku rozwijało się osadnictwo w ścisłym słowa tego znaczeniu, mogące się poszczycić takimi wynikami jak szereg nowrych wsi. a więc wydatne rozszerzeiue przestrzeni uprawnej. Że zaś rozwijało się ono przed wszelkimi zaczątkami kolonizacji niemieckiej i prowadzone było przez rodziny, polski element osadiuczy. nie można go więc trafniej nazwać, jak kolomzacja na prawie polskim. Wprowadził jak w szczególności Bolesław Wysoki. lO.Ceuezai charakter urzędów ziemskich.

Urzędy ziemskie wywodziły się z : urzędów nadwornych poszczegóbiych dziebuc (np. wojewodowie), urzędów zarządu

lokalnego np.. kasztelan

HIERARCHIA URZĘDÓW ZIEMSKICH

WOJEWODA - członek Rady Królewskiej (prowadził pospolite ruszenie z obszani województwa zwoływał zgromadzenia szlachty (sejmiki) i przewodniczył, wydawał glejty (listy żelazne) gwaranmjące bezpieczeństwo, ustalał taksy wojewodzniskie, stał na czele rady panów województwa sprawował nadzór nad miastami

KASZTELAN - członek Rady Królewskiej, pomocnik wojewody, w wyniku nadawania immunitetów urząd kasztelana stracił większość kompetencji na rzecz starosty

PODKOMORZY - sądził sprawy szlachty o rozgraniczenie dóbr szlacheckich SĘDZIA ZIEMSKI - sądził sprawy szlachty osiadłej

URZĘDY HONOROWE-chorąży, wojski, podstoli. Łowczy, cześnik. podczaszy, miesznik

Urzędy były nadawane dozywomio. Przy obsadzie urzędów Dygnitarskich Król zobowiązany był zasięgnąć rady Panów Ziemi Urzędnikiem terytorialnym będącym „ramieniem książęcym" i przeciwwaga dla urzędników ziemskich był starosta. ll.Organizacja stanów w okresie monarchii stanowej.