12162

Nazywany był “rosyjskim Sokratesem”. Miał przed sobą perpektywe wspaniałej kariery, z której jednak dobrowolnie zrezygnował w poszukiwaniu prądy i niezależności umysłowej. Po skończeniu Akademii Kijowskiej został wokalistą w chórach barokowych w Kijowie (miał olbrzymi talent wokalny i muzyczny). Potem wykładał w Kijowie, Petersburgu, Charkowie a następnie w Ławrze Troicko-Sjergiejewskiej. Cały czas podążał w stronę mistycyzmu. Pisał gółownie dialogi, często będące zapisem autentycznych rozmów, jakie prowadził podczas woich licznych podróży. Jest autorem “Walki Archanioła Michała z szatanem:, w której porusza problem konfliktu materii i duch. Przedstawia tam pogląd, że szatan wykorzystuje dla pokusy człowieka dwie rzeczy - namiętność cielesną (poświęcił jej rozdział pt. “Wężu Izraela") oraz ambicję (rozdział “Ikona Alcybiadesa"). Był filozofem typu nieprawosławnego, rówieśnikiem Paisjusza Wieliczkowskiego. Nazywany był pierwszym rosyjskim filozofem spekulatywnym (odmiana starca, ale pielgrzyma świeckiego). Oficjalnie nie wstąpił do żadnej sekty, ale ich światopogląd był mu bliski gdyż on sam poszukiwał religii synkretycznej łączącej prawdę ukrytą we wszystkich odmianach chrześcijaństwa. Zmarł w 1794 roku. W jakimś sensie poprzedzał późniejszych romantyków rosyjskich poprzez wyrażanie buntu wobec współczesnego mu świata (ale nie podejmuje się jego naprawy, gdyż uważa, że zmiany te są nieodwracalne). Jednocześnie poszukiwał ideału mądrości, przedstawił ideę sofii jako duszy świata (takim stanowiskiem zainspirowali się m.in. Włodzimierz Sołomiow czy w XX wieku Bułhakow, wcześniej Tiurczew, Lermontow, Dostojewski). Wszyscy oni byli maksymalistami, niemogącymi pogodzić się z zepsutym światem, odchodzący od niego.

Radiszczew.

Radiszczew był postacią tragiczną, chociaż początkowo jego kariera zapowiadała się błyskotliwie. W wieku 20 lat został wybrany do elitarnej dwudziestoosobowej grupy studentów wysłanych do Lipska celem kształcenia. Po powrocie do Rosji pełnił renomowane funkcję, m.in. kierował nadzorem liceum w Petersburgu, ale jednocześnie należał do arystokracji mającej poczucie winy wobec społeczeństwa, niespełnienia. Podjął się samokrytyki nie tylko siebie, ale także całego stanu szlacheckiego. Wykorzystując gatunek podróży sentymentalnej (przedstawicielem literatury tego gatunku był Stren) Radiszczew napisał “Podróż z Petersburga do Moskwy”. Ponieważ odmówiono mu druku z powodów cenzuralnych, skorzystał z prawa do zakładania niezależnych, prywatnych drukami i własnym sumptem opublikował “Podróż z Petersburga do Moskwy” (w niewielkim nakładzie). Najbardziej wnikliwym czytelnikiem była sama Katarzyna II, a ponieważ utwór pojawił się w 1789 roku, dopatrzyła się ona w nim wpływu idei wywrotowych z Wielkiej Rewolucji francuskiej. Uważała, że Radiszczew nawołuje do przeciwstawiania się władzy. Jednak celem autora nie było wzburzanie społeczeństwa, a jedynie ostrzeżenie władcy przed takim rozwojem wypadków. Katarzyna została uosobiona w postaci fikcyjnej władczyni - zaślepionej, mającej łuski na oczach. Radiszczew uważa, że działania Katarzyny nie są celowe, ale wynikają z nieświadomości, mają charakter błędów. Utwór wywołał jednak taki skandal, że caryca doprowadziła do publicznego procesu, w którym Radiszczewa skazano na śmierć, potem jednak spektakularnie zamieniła ten wyrok na karę zesłania. “Podróż...” została wznowiona w 1852 roku przez Hercena (była głosem w dyskusji nad reformą chłopską za czasów Aleksandra II). Radiszczew po śmierci Katarzyny II został przywrócony do łask przez jej następcę - Pawła. Będzie nawet uczestniczył w pracach nad projektem konstytucji przy Aleksandrze I, ale z powodów nie całkiem