13877

Wychowanie

Kształcenie

1

Opieka

Kształtowanie postaw

Nabywanie sprawności Rozpoznawanie potrzeb

EDUKACJA

(pojęcie ogólne)

Wychowanie

(kształtowanie postaw)

Kształcenie

(nabywanie sprawności)

Opieka

(rozpoznawanie potrzeb)

nicintencjonalne

zawodowe

zdrowotna

Z punktu widzenia kryterium podmiotowego i przedmiotowego można wyróżnić edukację przedmiotową i podmiotową (autoedukację).

EDUKACJA

Przedmiotowa

Podmiotowa

Kształcenie    \    Samokształcenie

Wychowanie \    Samowychowanie

Nauczanie    Uczenie się

Wyodrębnienie się różnych subdyscyplin i specjalizacji w obrębie pedagogiki związane jest m.in. z faktem przekształcania się i rozszerzania przedmiotu jej badań. Zmiana przedmiotu badań pedagogicznych następowała w związku z postępem wiedzy o człowieku i o świecie, w którym mieszka człowiek. O ile pierwotnie pedagogika zajmowała się odpowiedzią na pytanie: kim jest człowiek w świecie, w który żyje „tu i teraz” i w związku z tym podstawowym przesłaniem pedagogiki było dostosowanie człowieka do świata aktualnie istniejącego, to w czasach późniejszych stopniowo pojawiały się w jej obrębie pytania typu: kim ma być człowiek w perspektywie odległej i w związku z tym, do jakich wartości należy go wdrażać w prospektywnym programie rozwoju. Za sprawą optymistycznie formułowanych założeń filozofii materialistycznej (marksistowskiej, pragmatycznej) i idealistycznej (egzystencjalnej, personalistycznej) zaczęto coraz częściej stawiać pytanie typu: kim się człowiek staje pod wpływem działania i w związku z tym, jakie działania i w jakich warunkach ma on je podejmować, aby skutecznie realizować założone cele. Człowiek w tych trzech ujęciach badawczych rozpatrywany jest niejako oddzielnie w:

1)    perspektywie empirycznej

2)    perspektywie aksjologiczno-światopoglądowej

3)    perspektywie prakseologicznej.