15395

Minister Spraw Wewnętrznych był jednym z najważniejszych urzędników administracji rządowej. Jego pozycja w organach władzy państwowej była silna zarówno w okresie demokracji parlamentarnej jak i systemu autoiytarnego. O dużej randze politycznej resortu świadczy fakt, że w szczególnie trudnych chwilach dla państwa teka ministra była obejmowana przez szefów rządu

W przypadku nieobecności Prezesa Rady Ministrów szef MSW stawał się najczęściej jego nieformalnym zastępcą poprzez przejęcie kierowania pracą całego gabinetu. Jego podpis na dokumentach państwowych znajdował się zaraz za podpisem premiera. Minister był zwierzchnikiem administracji ogólnej w terenie, sprawując nadzór nad działalnością władz administracyjnych II instancji (wojewodów) i I instancji (starostów). Na przestrzeni dwudziestolecia wchodził on również w skład takich struktur jak: Rada Obrony Państwa, Komitet Ekonomiczny Ministrów, Komitet Obrony Rzeczypospolitej.

Biorąc pod uwagę kwestie finansowe, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, z budżetem na poziomie ok. 8% ogólnych wydatków państwa, ustępowało jedynie Ministerstwu Spraw Wojskowych oraz Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

Organy, urzędy i instytucje podległe ministrowi[edytuj]Oprócz resortu, będącego urzędem pomocniczym, Ministrowi Spraw Wewnętrznych podlegały również dwa urzędy centralne:

Główny Urząd Statystyczny - utworzony reskryptem Rady Regencyjnej z 13 lipca 1918 r.[2] na bazie Wydziału Statystycznego Sekcji Ogólnej MSW. Zgodnie z ustawą z 21 października 1919 r.[3] nadzorowany bezpośrednio przez Radę Ministrów, po wejściu w życie ustawy z 1 czerwca 1923 r.[4] podporządkowany resortowi spraw wewnętrznych.

Policja Państwowa - utworzona ustawą z 24 lipca 1919 r.[5] w wyniku unifikacji służb policyjnych na terenie całego kraju. Wcześniej ministrowi podlegały: Milicja Ludowa (utworzona przepisami z 5 grudnia 1918 r.[6] i dekretem z 7 lutego 1919 r.[7]) oraz Policja Komunalna (utworzona dekretem z 9 stycznia 1919 r.[8]). Autonomiczną jednostką była Policja Województwa Śląskiego (utworzona rozporządzeniem Wojewody Śląskiego z 17 czerwca 1922 r.). W okresie od 18 kwietnia 1921 r. do 28 grudnia 1922 r. Komenda Główna Policji Państwowej bezpośrednio wchodziła w skład resortu jako departament o specjalnym zakresie działania. Nowelizacja przepisów o policji została dokonana na mocy rozporządzenia Prezydenta RP z 6 marca 1928 r.[9] W 1939 r. KG PP nadzorowała działalność następujących jednostek terenowych komenda m. st. Warszawy, 15 komend wojewódzkiej 16 urzędów śledczych, 225 komend powiatowych, 17 komend miejskiej 61 wydziałów śledczy:j 156 komisariatów, 2729 posterunków, 8 oddziałów rezerwy.

Szef MSW sprawował także częściowy nadzór nad formacjami zorganizowanymi na zasadach wojskowyc j

Korpus Ochrony Pogranicza - utworzony rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z 12 września 1924 r., podporządkowany MSW w kwestiach budżetowych i ochrony granicy wschodniej (pozostałe sprawy organizacyjne nadzorował Minister Spraw Wojskowych). Wcześniej podobne zadania w ramach resortu spraw wewnętrznych wykonywały: Bataliony Celne (od 10 września 1921 r.), Straż Graniczna (od 10 listopada 1922 r.), Policja Państwowa (od 1 lipca 1923 r.).

Straż Graniczna - utworzona rozporządzeniem Prezydenta RP z 22 marca 1928 r.[10], podporządkowana MSW w kwestiach ochrony granicy północnej, zachodniej i południowej (pozostałe sprawy organizacyjne pozostawały pod nadzorem Ministra Skarbu oraz Ministra Spraw Wojskowych).

Od 1918 r. trwał proces stopniowego ujednolicania organizacji władz administracji ogólnej. Ostatecznie zasady te zostały uporządkowane rozporządzeniem Prezydenta RP z 19 stycznia 1928 r.[ll] Na jego podstawie w terenie funkcjonowały:

wojewódzkie władze administracji ogólnej - wojewodowie i Komisarz Rządu m. st. Warszawy mianowani przez Prezydenta RP, podlegający pod względem personalnym Ministrowi Spraw Wewnętrznych, a pod względem służbowym właściwym ministrom. Autonomiczną pozycję posiadał Wojewoda Śląski na mocy przepisów Statutu Organicznego Województwa Śląskiego. W 1939 r. istniało 17 urzędów wojewódzkich