21109

Zdolność prawna - zdolność do zaciągania zobowiązań i nabywania prawa. Uzyskuje ją człowiek w chwili urodzenia, traci z chwilą śmierci.

Dziecko poczęte, ale jeszcze nie urodzone (nasciturus) może warunkowo posiąść prawa majątkowe, o ile urodzi się żywe (np. spadek po zmarłym ojcu, odszkodowanie za kalectwo w wyniku pobicia matki w czasie ciąży, etc.)

Zgon - stwierdza go, o ile to możliwe, lekarz. Jeżeli śmierć jest niewątpliwa, ale nie ma możliwości dotarcia na miejsce lekarza, wydaje się sądowe stwierdzenie zgonu (np. ktoś wpadł do kadzi z kwasem i się rozpuścił, spadł w 300 metrową przepaść w Himalajach, etc.). Urząd stanu cywilnego wydaje akt zgonu. Nie można jednak mylić zaginięcia (czyli śmierci prawdopodobnej) ze śmiercią niewątpliwą.

Jeżeli osoba jest zaginiona i nie odnajduj się przez 10 lat od dnia zaginięcia, można złożyć w sądzie wniosek o uznanie osoby za zmarłą. Jest to śmierć cywilna.

Jeżeli jednak np. zaginęła osoba 70-cio letnia, wystarczy 5 lat. Jeżeli osoba zaginęła w czasie wojny, klęski żywiołowej, zatonięcia statku, etc. i śmierć jest wielce prawdopodobna, wystarczy 6 miesięcy od dnia katastrofy.

W przypadku śmierci cywilnej w świetle prawa dany człowiek jest martwy, a więc np. małżeństwo jest unieważnione.

Zdolność do czynności prawnych - aktywna, zależy od woli człowieka. Człowiek, który kończy 13. rok życia, osiąga ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Z chwilą ukończenia 18. roku życia uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Jedynie kobieta, która za zgodą sądu opiekuńczego wyszła za mąż w wieku 16 lat, uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych.

Osoba między 13. a 18. rokiem życia może zawierać drobne umowy z zakresu umów życia codziennego należących do umów powszechnie zawieranych. Ponadto może dysponować swoim zarobkiem, jeżeli pracuje.

Może swobodnie dysponować rzeczami oddanymi do swobodnej dyspozycji (np. kieszonkowe). Wyłączna dyspozycja (np. kupno książek) to tak, że nie można potem książek sprzedać i kupić za uzyskane pieniądze czegoś innego.

Innych czynności prawnych osoba ta może dokonywać za zgodą przedstawiciela ustawowego.

Poniżej 13. roku życia: jeżeli umowa została zawarta z pokrzywdzeniem małoletniego (np. dziecko kupiło nieświeże mięso), umowa jest nieważna.

Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie - pozbawienie człowieka zdolności do wykonywania czynności prawnych:

•    Całkowite (tak jak < 13) + opiekun

•    Częściowe (tak jak 13 < x < 18) + kurator

Ubezwłasnowolnienie może być w każdej chwili uchylone lub zmienione. Sąd okręgowy decyduje o ubezwłasnowolnieniu. W II instancji sąd apelacyjny.

Osoby prawne

Osoba prawne - jednostka organizacyjna, którą prawo uznało za osobę prawną. Nie każda jednostka organizacyjna jest osobą prawną! Np. szkoły wyższe, gminy, powiaty, stowarzyszenia, partie polityczne są osobami prawnymi. Natomiast szkoły średnie, prokuratura, komendy policji, ministerstwa, sejm nie są. Jest to cecha normatywna.