23034

przesłankę, ponieważ jeśli towar nie ma wartości użutkowej nie będzie miał wartości wymiennej.

O wartości wymiennej towaru decydują:

•    rzadkość dobra

(niewielka grupa dóbr ekonomicznych, dóbr unikatowych - niepowtarzalnych dzieła sztuki, klejnoty)

•    nakład pracy niezbędny do wytworzenia danego towaru

(i taka sytuacja ma miejsce w większości dóbr ekonomicznych).

Ricardo dostrzega, że wielkość wartości nie jest stała. Zmienia się wraz z postępem technicznym. Formułuje on twierdzenie zwane prawem Ricarda:

Wartość towarów jest wprost proporcjonalna do nakładu pracy i odwrotnie proporcjonalna do wydajności pracy.

Ricardo podważa pogląd Smitha, że nakłady pracy są podstawą wartości wymiennej jedynie w gospodarce drobnotowarowej, natomiast w kapitalistycznej koszty produkcji. Uważał on, że zarówno w gospodarce drobnotowarowej jak i kapitalistycznej o wartości decyduje ilość pracy zużyta na jego wytworzenia. Pogląd ten opiera na błędnym ujęciu kapitału, gdyż ujmuje kapitał ahistorycznie, utożsamiając go z każdym narzędziem produkcji (nawet kamieniem człowieka pierwotnego).

Ricardo podobnie jak Smith dzieli kapitał na trwały i obrotowy, przy czym w sposób dokładniejszy przedstawia rolę kapitału w procesie tworzenia wartości, gdyż wskazuje, że wartość towaru określona jest zarówno poprzez pracę wydatkowaną bezpośrednio na wytworzenie jak i przez wartość kapitału czyli pracę uprzedmiotowioną w środkach produkcji, a która w procesie produkcji zostaje przeniesiona na wytworzony produkt albo jednorazowo jeśli chodzi o kapitał obrotowy lub w kilku (kilkunastu) cyklach produkcyjnych przy kapitale trwałym na gotowy produkt Widzi różnicę pomiędzy pracą żywą a uprzedmiotowioną w środkach produkcji.

Ricardo dzieli pracę na pracę prostą i złożoną, która stanowi wielokrotność (sumę) prac prostych.

Ricardo jako pierwszy odróżnił wartość od wartości wymiennej pomimo tego rozróżnienia nie dostrzegł, że wartość wymienna jest rynkową postacią wartości i w konsekwencji utożsamił wartość z ceną produkcji, określając ją terminem ceny naturalnej wokół której krążą ceny rynkowe. Zdaniem Ricarda w większości przypadków ceny = wartością, a przypadki odchyleń ceny od wartości są wyjątkiem. W rzeczywistości jest odwrotnie równość jest wyjątkiem (tylko wtedy gdy podaż = popytowi to cena = wartości).

Cena produkcji = koszty produkcji + zysk przeciętny (który powstaje w wyniku przepływu kapitału z gałęzi mniej rentownych do bardziej rentownych; wyrównywanie się stóp zysku i kształtowanie zysku przeciętnego). Pod wpływem gry podaży i popytu cena odchyla się od wartości.