W 1945 r. wydano tzw. dyrektywę wrześniową skierowaną do wojskowych władz okupacyjnych w strefie brytyjskiej. Dyrektywa ta objęła Płn. Nadrenię - Westfalię, Dolną Saksonię, oraz Szlezwik -Holsztyn.
W strefie amerykańskiej obejmującej Bawarię, Badenię - Wirtembergię oraz Hesję podjęto działania restauracyjne. W Bawarii ustawą z 18.12.1945 r. wprowadzono przepisy tymczasowe, które obowiązywały do 1952 r. W Badenii - Wirtembergii i Hesji dokonano tylko dopasowania ustawy z 1935 r. do nowych warunków.
Najdłużej proces restauracyjny przebiegał w strefie okupacyjnej francuskiej. Dopiero 27.09.1948 wydano rozporządzenie wprowadzające samorząd terytorialny na szczeblu gminy, jak i powiatu. Ustrój dla Saary ustalono ostatecznie po jej przyłączeniu do RFN w 1955 r.
Okupacja radziecka objęła wschodnie landy Niemiec, wprowadzono tam typowy dla wszystkich krajów socjalistycznych ustrój rad narodowych.
Na kształtowanie się ustroju samorządu terytorialnego w późniejszym okresie decydujący wpływ miały postanowienia konstytucji RFN z 23.05.1949 r. (art. 20, oraz art. 28) .
2 .POZYCJA USTROJOWA GMINY
a) organizacja samorządu terytorialnego w Niemczech.
Federacyjny ustrój RFN pociąga za sobą siłą rzeczy bardziej złożoną strukturę organizacji administracji publicznej niż w państwie unitarnym, jakim jest Polska.
Niezbędne wydaje się choćby schematyczne podanie miejsca gminy w strukturze państwa.
Struktura ta składa się z czterech szczebli :
1. federacji
2. krajów federalnych
3. państw i miast wyłączonych z powiatów
4. miejscowych jednostek administracyjnych (gminy i mniejsze związki gmin, osiedla, rady)
W niektórych krajach federalnych występuje również szczebel pośredni tzw. Bezirk (okręg) z własnym rządem, jak również w miastach -krajach występują dzielnice (Bezirk) o odmiennej na ogół strukturze wewnętrznej. Istotną cechą dotyczącą ustroju gmin jest wielość i różnorodność źródeł prawa ustrojowego.
b) Charakter gminy i jej wielkość.
W. Thieme stosując kryterium wielkości i składu gminy, uznał, iż pod względem socjologicznym i administracyjnym tworzą one znacznie różniące się od siebie struktury. Jego zdaniem można dokonać podziału na :
- małe gminy wiejskie do 5000 mieszkańców,
- duże gminy liczące od 8000 do 10 000 mieszkańców,
2