26443

Wydarzenia paryskie dały początek wystąpieniom w większości miast francuskich, w których powoływano nowe władze i oddziały Gwardii Narodowej. Wrzenie objęło również wieś. Zaczął się tam tworzyć ruch nazywany „wielką trwogą”. „Wielka trwoga” ogarnęła chłopów, którzy nie bardzo wiedzieli co ich czeka. Ich zaniepokojenie pogłębiały wieści, że szlachta organizuje oddziały do walki z chłopstwem. Przerażeni cliłopi wystąpili pierwsi: napadali na pałce i dwory, niszczyli wykazy powinności wobec panów, odmawiali uiszczenia podatków oraz dziesięcin. Przemoc ze strony chłopów dotknęła również duchowieństwo. Zginęło wtedy około tysiąca księży. Zostały spalone setki klasztorów, plebanii, kościołów i należących do katolickich dostojników pałaców i gospodarstw. W rezultacie „wielka trwoga” ogarnęła również szlachtę

W całym kraju szerzyły się bunty ludności z powodu drożyzny i braku pożywienia. Głodny Paryż ruszył na Wersal. Po południu najpierw kobiety, później gwardziści przybyli na miejsce. Nie pomogło grzeczne przyjęcie przedstawicielek kobiet przez króla, podobno wtedy królowa Maria Antonina słysząc okrzyki: „chleba!” - zaproponowała: „nie mają chleba niech jedzą ciastka”. Tłum kobiet oraz ogromna liczba biedoty paryskiej wdarł się( nie bez ofiar) na pokoje królewskie. Król musiał przenieść się do Paryża. Znowu w 1793 chłopi z Wandei bronili katolicyzmu i monarchii. Miały wtedy miejsce ludobójstwa ze strony armii rewolucyjnej.

Na początku rewolucji - do dnigiej połowy 1793 roku - rozlew krwi był spontanicznym dziełem społeczeństwa. Ginęły wtedy przeważnie osoby, które były „filarami” ancien regime*u. Wkrótce politycy nauczyli się wykorzystywać złość sankiulotów i mordy zaczęły mieć podłoże polityczne. W czasie rządów jakobińskich terror przybrał charakter instytucjonalny. Masowo oskarżano o zdradę, szpiegostwo czy działania kontrrewolucyjne. Więzienia były zapełnione, a gilotyny pracowały każdego dnia.

.Rewolucja tworzyła nowe społeczeństwo, przekreślała tradycję despotyzmu. Służyło temu obalanie pomników królewskich, przemianowanie ulic, których nazwy upamiętniały ancien regime, a nawet wycofywanie z teatru sztuk, które przypominały zasady despotyzmu i dawne stroje. W 1793 uchwalono, by zniszczyć sarkofagi królów w bazylice Saint-Denis: skończyło się na wyrzuceniu z nich królewskich szczątków. Odcinając się od zabobonów i aktów tyranii szukano wsparcia w tradycji antyku Jednocześnie rozwinięto wysiłek w dziedzinie obywatelskiego wychowania: służyć miała temu szkoła, prasa, retoryka polityczna, literatura i sztuka.

Rewolucja nie ominęła oczywiście armii. Gdy upadł królewski autorytet, a rewolucja wisiała już w powietrzu, armii zaczęło brakować ludzi. Wtedy też zaciąg przestał być dobrowolny. Dowódcy wysyłali ekipy rekrutacyjne, które często siłą zmuszały do podpisania angażu. Najczęściej w szeregi wojska trafiali więźniowie, awanturnicy i włóczędzy - co nie mogło go wzmacniać. Wkrótce powstała przeciwwaga dla królewskiej armii - Gwardia Narodowa. Masowo dezerterowano z wojska i wstępowano do Gwardii, będącej bastionem rewolucji. Tam oficerem mógł zostać każdy i każdemu ten stopień mógł być odebrany. O ile stara armia królewska była mieszana, o tyle gwardziści byli niemal wyłącznie mieszczanami. Teraz przyszli do wojska głównie chłopi, stanowiący zazwyczaj dobry materiał żołnierski. Ich napływ spowodował także, iż armia zaczęła reprezentować cały naród i cały naród mógł się z nią utożsamiać.

Rewolucja nie osiągnęła wszystkich swoich celów, zawiodła wiele nadziei, miała swoje klęski i rozczarowania. Jednak podstawowe cele rewolucji zostały osiągnięte. System przywileju stanowego, dominacja społeczna Kościoła, reżim feudalny zostały złamane i nigdy już nie powróciły.