2703

wtóre, produkt niezgodny z normą jest usuwany z obszaru rynku, natomiast jednostka lekceważąca normy społeczne jest usuwana ze społeczeństwa na ogół tylko w ostateczności, przeważnie jest dotykana rozmaitymi dotkliwymi sankcjami ze strony tych, którzy normy respektują I uważają, że tak się powinno czynić,

I wreszcie, konsekwencje nie przestrzegania norm technicznych (np. normy wytrzymałości materiałów) są zawsze negatywne, czego nie możemy odnieść do przypadku norm społecznych. Niekiedy ich omijanie, a jeszcze bardziej spontaniczne bądź zamierzone tworzenie nowych wzorów społecznej interakcji, prowadzi do pożądanych innowacji w społeczeństwie.

Aby spełniać rolę skutecznej kontroli zachowań jednostki, normy muszą być przez nią zintemalizowane, tzn. włączone w ramy własnej osobowości, innymi słowy normy, które narzucane są jednostce z zewnątrz przez społeczeństwo, są przez nią rozumiane jako własne, pochodzące od niej samej oądź biorące początek z samej natury rzeczy jako coś, co zawsze i wszędzie obowiązywało. Internalizacja normy jest właściwym zadaniem procesu wychowawczego, czyli socjalizacji, która ma jednostkę czynić sposobną do życia w społeczeństwie.

Normy obowiązujące w jakimś społeczeństwie mają zwykle zróżnicowaną naturę. Mogą one wypływać z powszechnych w społeczeństwie obyczajów jako normy obyczajowe dyktować jednostce sposób postępowania w określonych sytuacjach. Źródłem norm może być także moralność, którą socjologicznie należałoby zdefiniować jako sublimację obyczaju, choć warto zaznaczyć, że obyczaj bywa często osądzany z punktu widzenia etyki (np. rasowe obyczaje białej ludności południowych stanów USA lub obyczaj rabowania łupów i gwałcenia kobiet przez zwycięskie armie).

Religia zwykle dostarcza obowiązujących wzorów postępowania, najczęściej przy tym skodyfikowanych w księgach świętych. Jednak najpełniejszy stopień kodyfikacji osiągają normy prawne. To rozróżnienie rodzajów norm czy systemów normatywnych obowiązujących w społeczeństwie, aczkolwiek ewidentne z punktu widzenia każdej z tych dziedzin, ma jednak mniejsze znaczenie z punktu widzenia