27461

Testamenty szczególne dopuszczały odstępstwa ze względu na specyfikę sytuacji lub osoby:

■    Testament wojskowy wyłom od zasady semer peres semper peres, nemo pro parte testatus pro parte intestatus; w II wieku naszej ery miały one całkowitą swobodę w formie ich sporządzania, byleby tylko wola sporządzającego była jednoznaczna

Treść testamentu:

o Ustanowienie dziedzica - fundamentalne znaczenie to miało;

■    Caput et testamentom - heredit institutio głową testamentu jest ustanowienie spadkobiercy. Musiało być to na początku i w konkretnych (stanowczych) słowach np. Titus heres est tytus jest spadkobiercą, do nigo ma trafić cały majątek; spadkobierców może być kilku, ale testament musi odnosić się do całego majątku. Testament dzielono na części ułamkowe (podstawą była 1/12); suma tych ułamków musiała być 1.

■    Czy spadkobiercą może być też res publica - państwo rzymskie. Tak, kiedy jest ono jedynym spadkobiercą (municypium);

■    Ustanawiając spadkobiercę w testamencie trzeba zrobić w sposób definicyjny, trzeba go jednoznacznie zidentyfikować (nie zawsze imieniem i nazwiskiem) np. pierwsze z dzieci, które przyjdzie na pogrzeb (ale nie ten, kto pierwszy przyjdzie w ogóle, zbyt pojemne).

■    Czy ubodzy mogą być spadkobiercą? Problem persona incerta. Ubogich jest bardzo wiele. Można jednak uznać, że beneficjentem jest podmiot, który po śmierci zorganizuje akcję dobroczynną tj. lokalny biskup.

■    Institutio ex re certa - ustanowienie do określonej rzeczy; skoro nie nastąpiło ustanowienie do całości majątku lub jakiejś części, to testament jest nieważny; jeżeli ustanowienie do określonych rzeczy obejmuje większość majątku spadkowego, to jest to skuteczne prawnie jako fideikomis; nie jest możliwe ustanowienie spadkobiercy konkretnej rzeczy przypisanie komuś np. spadkowania obrazów, to, czego nie wymieniono uznaje się za nieistniejące tzn. ustanawiam Jadzia spadkobiercą obrazów, a Kasię ziemi, to zasłania się te rzeczy i uznaje, że kasia i jadzia to spadkobiercy, którzy dziedziczą w częściach równych

o Substytucje - wskazanie spadkobiercy tzw. dalszego, tzn. kto może dziedziczyć, jeśli powołany wcześniej nie chce lub nie może dziedziczyć

■    Substitutio vulgaris - substytucja zwyczajna, powszechna, budowano łańcuchy spadkobierców dziedziców dalszych;

•    Jeżeli Kwintus nie będzie dziedzicem, niech dziedzicem będzie Markus

■    Substitutio pupillaris - pupil - małoletni

•    Jeśli mój syn umrze w ciągu dziesięciu lat, Tycjusz niech będzie jego dziedzicem causa curiana: ustanawiamy spadkobiercą dziecko, ale dopuszczamy możliwość niedożycia przez nie pełnoletności, więc możemy ustanowić spadkobiercę dla spadkobiercy; przykład, który pokazuje jak można spadkiem ingerować w przyszłość