2809

8. Badanie wpływu pracy na tworzenie się typów osobowości, typów zawodowych i na selekcję społeczną

Socjologia pracy bada przede wszystkim zakład pracy jako miejsce, w którym procesowi pracy towarzyszą rozmaite zjawiska społeczne. Socjologia pracy, zajmując się badaniem motywów postępowania oraz wzajemnym oddziaływaniem ludzi i grup ludzkich, często może odpowiedzieć na pytanie: co należy zrobić w sferze społecznej, aby osiągnąć zamierzone efekty. Zatem jej znajomość i stosowanie wyników jej badań może pozwolić na lepsze rozwiązanie problemów związanych z gospodarką zasobami ludzkimi - ale nie tylko. Trzeba, bowiem mieć, na uwadze, że bez badań i analiz z zakresu socjologii pracy niemożliwe jest usprawnienie i racjonalizacja procesów pracy.

1.2. Praca w ujęciu socjologicznym

Używając określenia „praca” należy pamiętać, że jest to nazwa wieloznaczna, używana w języku potocznym i w nauce o różnych znaczeniach.

-    W języku fizyki pracuje wszystko, co się porusza, a sama praca określana jest jako iloczyn siły i srogi. W sensie mechanicznym pracuje, więc człowiek, zwierzę i maszyna

-    W języku biologii praca oznacza ruch, jaki odbywa się w organizmach żywych

W prakseologii pracą nazywa się wszelki „splot czynów mających charakter pokonywania trudności dla uczynienia zadość czyimś potrzebom istotnym”³. Potrzeby istotne według Tadeusza Kotarbińskiego dotyczą zadań poważnych, tzn. takich i tylko takich, których niewykonanie grozi złem tej miary, co utrata życia, zdrowia, źródeł utrzymania, wolności osobistej, pozycji społecznej, czci, spokoju sumienia, życzliwości istot kochanych, radości życia itp. Praca w sensie prakseologicznym to działanie wykonywane w sytuacji przymusowej, narzuconej przez jakąś nie zaspokojoną potrzebę, prowadzące pośrednio do jej zaspokojenia. W tym znaczeniu nie jest pracą na przykład jedzenie jako bezpośrednie zaspokojenie potrzeby organizmu, jest natomiast pracą rąbanie drzewa i przygotowywanie posiłku W koncepcjach ekonomicznych praca jest szczególnego rodzaju towarem⁴, jaki człowiek sprzedaje na rynku pracy w postaci swoich sił fizycznych i moralnych, kwalifikacji umiejętności w celu produkowania dóbr i usług zaspakających jego materialne i duchowe potrzeby. Praca w znaczeniu ekonomicznym jest źródłem bogactwa, postępu i rozwoju cywilizowanego, ponieważ tylko poprzez pracę człowiek przekształca i przystosowuje dobra przyrody do swoich ludzkich potrzeb. Przekształcanie przyrody powoduje, że człowiek nie tylko zmienia przyrodę, ale też zmienia własną naturę. Rodzi to rozmaite sprzeczności i zagrożenia, na przykład ekologiczne, których przezwyciężenie i rozwiązanie wznosi społeczeństwo na coraz wyższy poziom cywilizacyjny. Na przykład człowiek, nie mając jak ptak skrzydeł, nie może latać, ale produkując, buduje statek kosmiczny, który pozwala mu pokonać relatywnie prawo grawitacji i lecieć dalej niż czyni to jakikolwiek ptak.

Socjologowie zwracają uwagę na to, że praca jest kategorią społeczną.

Praca w ujęciu socjologicznym jest to każda celowa czynność społecznie użyteczną lub społecznie doniosła, zapewniająca określona pozycję w społeczeństwie. Oznacza, to, że nie każda czynność jest pracą w znaczeniu socjologicznym, chociażby pociągała za sobą znaczny wysiłek fizyczny. Socjologowie analizując pracę, zwracają uwagę na następujące momenty:

^J T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie ¹D. R Kamerschen; R B. Mc Kenzie; C Nardinelii. Ekonomia