544443563

III. Krakowski model ośrodka toksykologii klinicznej

Toksykologia zajmuje się badaniem wpływu trucizn na organizmy żywe, wszystkimi aspektami niekorzystnego działania substancji chemicznych na systemy biologiczne. Obejmuje swoim zakresem mechanizmy szkodliwego działania substancji chemicznych, warunki w których one działają oraz problemy socjalno-ekonomiczne i sądowo-prawne związane z ich oddziaływaniem. Problemy toksykologii klinicznej w określonym kraju są zatem zależne od stopnia rozwoju przemysłu chemicznego, farmaceutycznego, a także sposobów postrzegania bezpieczeństwa chemicznego oraz nawyków kulturowych danego społeczeństwa.

Jak wynika z przedstawionej powyżej definicji, domeną toksykologii klinicznej jest ostre i przewlekłe działanie substancji chemicznych na organizm ludzki w miejscu bytowania, zamieszkania oraz pracy. W kręgu zainteresowania toksykologii klinicznej pozostają także problemy lekarskie i społeczne, związane z lekomanią, narkomanią oraz możliwości ich rozwiązywania z punktu widzenia prawa i aktualnych warunków ekonomicznych pacjentów. Wyleczenie ostrego czy przewlekłego zatrucia u konkretnego pacjenta jest jedynie pierwszym krokiem w jego pełnej resocjalizacji czy - co ma miejsce w warunkach polskich - wręcz socjalizacji.

Takie sformułowanie zasadniczego celu badań toksykologii jest następstwem:

1.    Pełnego ugruntowania się w świadomości toksykologów znaczenia starej zasady Paracelsusa, że nie ma całkiem bezpiecznych substancji, a mogą być tylko bezpieczne warunki kontaktu z nimi.

2.    Doskonalenia metod badawczych, które pozwalają oznaczać pikogramowe ilości bardzo wielu substancji.

3.    Stwierdzenia, że nie mniej istotnymi właściwościami jak toksyczność ostra i przewlekła substancji chemicznych mogą być onkogenność, teratogenność lub mutagenność i inne ujemne, a odległe w czasie oddziaływanie na żywe organizmy.

Do poprzednio wymienionych zadań doszło - jako podstawowe - nowe, a zarazem bardzo obszerne zadanie w postaci ustalenia granic bezpieczeństwa stosowania wszystkich substancji chemicznych. Dotyczy to tak skażenia środowiska substancjami chemicznymi, jak i problemu nadużywania leków, narkomanii czy innych uzależnień od substancji chemicznych.

Każdy nowy dział medycyny klinicznej zaznacza swoje samodzielne istnienie dopiero w momencie założenia wyodrębnionego oddziału o odpowiednim urządzeniu i wyposażeniu, gdzie leczone są grupy pacjentów o jednakowym, określonym profilu zachorowań oraz gdzie kształci się - też w jednym kierunku - fachowy personel lekarski, pielęgniarski, analityczny, psychologiczny i socjologiczny.

Na toksykologię kliniczną można patrzeć zarówno jak na jedną z gałęzi toksykologii, jak i na dziedzinę nauk medycznych lub - inaczej mówiąc - specjalność lekarską. Jej podstawowym zadaniem jest diagnostyka, terapia oraz profilaktyka w zakresie ostrych i przewlekłych zatruć substancjami chemicznymi.

Przygotowując się do otwarcia Ośrodka Toksykologicznego w 1966 roku, prof. Leon Cholewa wraz z zespołem określił stojące przed nim zadania:

- prowadzenie postępowania diagnostycznego, leczniczego i profilaktycznego w przypadkach zatruć ostrych oraz przewlekłych;