2924

Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest najpopularniejszą formą ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych dla celów podatku dochodowego. Zasady jej prowadzenia reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 2000 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 116, poz. 1222 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2002 r. nr 219, poz. 1837). Mimo że przepisy rozporządzenia w ostatnich latach ulegały jedynie niewielkim zmianom, cały czas budzą wątpliwości. Celem niniejszego opracowania jest omówienie ogólnych reguł dokonywania zapisów w księdze.

Podstawową rzeczą przy zakładaniu własnej firmy jest wybór formy opodatkowania. Osobom fizycznym przyznano w tym zakresie pewną swobodę. Mają bowiem do wyboru zasady ogólne bądź formy zryczałtowane (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa). Jednak tylko zasady ogólne są formą opodatkowania o charakterze powszechnym, co oznacza, iż podatek dochodowy na tych zasadach może opłacać każdy, kto prowadzi działalność. Skorzystanie z form ryczałtowych uzależnione jest od spełnienia określonych przez ustawodawcę warunków, np. wykonywania określonego rodzaju działalności.

W przypadku przyjęcia zasad ogólnych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega dochód podatnika. Podatnicy mogą jednak znacznie zmniejszyć podstawę opodatkowania, uwzględniając w rozliczeniu podatkowym wiele tzw. kosztów uzyskania przychodów, czyli wydatków związanych z prowadzoną działalnością. Możliwości takiej nie ma przy formach ziyczałtowanych. Przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych opodatkowany jest przychód, natomiast przy karcie podatkowej konieczność zapłaty podatku powoduje sam fakt prowadzenia działalności - niezależnie od dochodu czy przychodu podatnika.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą być opodatkowane podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych, bez względu na jej rodzaj (z wyłączeniem działalności leśnej i rolniczej - poza działami specjalnymi produkcji rolnej). W takim przypadku są zobowiązane do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych, a podatek opłacają według skali podatkowej zawartej w arl 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2003 r. nr 122, poz. 1143).

Zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów mają osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, a także spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność gospodarczą. Jeżeli jednak ich przychody przekroczą określony pułap, muszą zaprowadzić księgi rachunkowe. Podmioty te są zobowiązane prowadzić księgi rachunkowe, jeżeli ich przychody netto osiągnięte z działalności gospodarczej za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 800 000 euro. Limit przychodów przelicza się na walutę polską po średnim kursie NBP obowiązującym 30 września roku poprzedzającego rok obrotowy.

W 2003 r. obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych obejmuje podatników, któiych obroty przekroczyły w 2002 r. kwotę 3 262 560 zł. Prowadzić księgi rachunkowe mogą także podatnicy, którzy nie osiągnęli wymaganego limitu przychodów. Jest to jednak ewidencja znacznie bardziej skomplikowana niż księga przychodów i rozchodów i z reguły wymaga zatrudnienia księgowego. Podatnik, który - mimo możliwości prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów - zdecyduje się na księgi rachunkowe, musi wiedzieć, iż jest zobowiązany prowadzić je do końca roku podatkowego. Nie może zrezygnować w trakcie roku z prowadzenia ksiąg handlowych i założyć podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nakłada również obowiązek prowadzenia księgi na:

•    osoby wykonujące działalność na podstawie umów agencyjnych i na warunkach zlecenia, zawartych na podstawie odrębnych przepisów,

•    osoby prowadzące działy specjalne produkcji rolnej, jeżeli osoby te zgłosiły zamiar prowadzenia tych ksiąg,