2830

narzędzia potrzebne do wytwarzania dóbr - mogą kontrolować ośrodki władzy, symbole kulturowe, pracę i styl życia innych ludzi, W związku z tym we wszystkich społeczeństwach istnieje podstawowe napięcie pomiędzy właścicielami a tymi, którzy środków produkcji nie posiadają - niezależnie od tego, czy są to wieśniacy i szlachta czy też kapitaliści i robotnicy ^{1 2}. Ponieważ ci, którzy posiadają lub kontrolują środki produkcji, mają władzę, mogą manipulować symbolami kulturowymi, tworzyć ideologie uzasadniające posiadaną przez nich władzę i przywileje, a zarazem negujące roszczenia innych do własności i władzy. A jeśli zajdzie potrzeba, potrafią zastosować przymus fizyczny i represje wobec tych, którzy kwestionują ich stan posiadania i prawo do rządzenia. Jednak Marks uważał, że ów podstawy konfliktów interesów pomiędzy posiadającymi własności i władzę a pozbawionymi ich prowadzi w sposób nieunikniony do sytuacji, w której może dojść do rewolucji wywołanej przez tych, którzy pozbawieni są wpływu na wyniki własnej pracy, niewiele posiadają i nie mają żadnego udziału we władzy \

W jaki sposób konflikt interesów może przerodzić się w otwarty konflikt, który zamienia zasadę podziału dóbr oraz istotę systemu klasowego? Oto jak Marks odpowiada na to pytanie: ci, którzy posiadają i kontrolują środki produkcji, mieliby „siać ziarno własnej destrukcji”, tworząc warunki, które umożliwiają mniej uprzywilejowanym najpierw uświadomienie sobie własnego interesu w redystrybucji własności i władzy, a następnie - ich mobilizację polityczną w celu zmiany systemu.

Na przykład w analizie kapitalizmu Marks uważał, że głównym motorem

działania właścicieli środków produkcji - burżuazji - jest rywalizacja między sobą w

dążeniu do zysków, a tego typu postępowanie rozwija zarazem świadomość

robotników - proletariatu - dzięki czemu zaczynają lepiej rozumieć, co leży

naprawdę w ich interesie, oraz zaczynają mobilizować siły, aby poprzez

dokonywanie zmian społecznych zdobyć to, co im się należy³. Na przykład

rywalizująca ze sobą burżuazja doprowadziła do koncentracji robotników w miastach

i fabrykach, uczyniła z nich wyalienowane dodatki do maszyn, zniszczyła im życie

przez zwolnienia i zamykanie zakładów pracy oraz skazała ich na brud i nędzę,

utrzymujące płacę na jak najniższym poziomie. W takich warunkach robotnicy

zaczęli łączyć się w poczuciu krzywdy    i odrzucać ideologię burzuazji. A

2

1

Zygmunt Ziębiński, Elementy socjologii. Poznali 1994, s.64.

2

* Tamże, s.67.

3

^s Karol Marks, Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, Berlin 1959, s.212