strona7 2

część U ZASTOSOWANIA

Na początku derywaty ograniczały tif do rynku dóbr Dziś derywaty mogą dotyczyć wszystkiego: towarów (na przykład ryżu czy oleju), aktywów finansowych (choćby akcji, kursu wymiany walut), cen (na przykład indeksów giełdowych, cen nieruchomości), a nawet pogody, jednak na początku w zasadzie były ograniczone do rynku dóbr.

Klasycznym przykładem jest rolnik uprawiający ryż j handlarz ryżem, którzy umawiają się. że po zbiorach rolnik sprzeda ryż handlarzowi za wcześniej ustaloną cenę. Taki rodzaj kontraktu jest znany jako forward. To niejedyny rodzaj instrumentu pochodnego, ale zatrzymajmy się przy nim na chwilę - to .prototyp" derywatu.

Cdy dojdzie do zawarcia umowy, derywat staje się zakładem

0    realną rzecz, na której się opiera. W tym przykładzie zawarcie kontraktu forward na cenę ryżu staje się przyjęciem zakładu co do jego przyszłej wyceny.

Kontrakty bezpoitednie między klientami kontra zawierane na

platformie wymiany. Derywaty na miarę trrsus ustunduryzowane

Wiele derywatów jest robionych .na miarę* - to znaczy są zawierane między dwiema stronami, jak rolnik i handlarz z powyższego przykładu. Bardziej współczesnym przykładem mogłaby być firma pragnąca zabezpieczyć się przed fluktuacjami na rynku wymiany walut przez zawarcie kontraktu forward z bankiem inwestycyjnym na wymianę konkretnej waluty według wcześniej ustalonego kursu, powiedzmy, za dwadzieścia trzy dni. Takie szyte na miarę derywaty określa się jako zawierane bezpośrednio między klientami (ang. owr-the-countcr, OTC).

Kontrakty na instrumenty pochodne można „standaryzować*¹

1    sprzedawać na platformach wymiany - inaczej mówiąc, stają się exchange traded. Najistotniejszym przykładem takiej platformy jest

inne aktywa, jak spr/ęt. patenty oraz pozosule rodzaje własności intelektualnej i tym podobne. Kryteria rozróżnienia między poszczególnymi rodzajami aktywów finansowych są więc dośC nieostre.

zą6 założona w połowie XIX wieku Chicago Board of Tradc (CBOT). Ze-standaryzowany kontrakt typu forward /ostaje przechrzczony na futurę*. Kontrakt futurę* na ropę naftowi} może na przykład stwierdzać, że kupię od mojego kontrahenta za, powiedzmy, rok tysiąc baryłek określonego rodzaju ropy (Brem Crude. West Te.\as Intermediate i tak dalej) w cenie sto dolarów za jedną.

Derywaty zabezpieczają przed ryzykiem, ale jednocześnie

umożliwiają spekulacje

Derywaty zwykle uznaje się za zasadne, ponieważ pozwalają one aktorom gospodarczym zabezpieczać się przed ryzykiem, jeśli jestem rafinerią naftową, mogę ochronić się przed ewentualnością, że za rok cena baryłki ropy wzrośnie powyżej stu dolarów, zawierając kontrakt futuref. na ropę, jak opisałem wyżej. Oznacza to. że jeśli cena spadnie poniżej stu dolarów za baryłkę, poniosę straty (ponieważ muszę kupić po cenie sto dolarów, nawet jeśli aktualna cena wynosi dziewięćdziesiąt, chyba że już sprzedałem ten kontrakt komuś innemu). Oczywiście, zawarłbym ten kontrakt tylko wtedy, gdy byłbym przekonany, żc szansa na spadek ceny ropy poniżej stu dolarów za baryłkę jest niewielka.

Zabezpieczająca czy ochronna funkcja derywatów w dzisiejszych czasach nic jest jedyną - a nawet nie główną ich funkcją. Pozwalają one również na prowadzenie spekulacji (to znaczy na robienie zakładów) co do ruchu cen ropy naftowej. Innymi słowy, ktoś, kogo bezpośrednio nie interesuje cena ropy. czy jako konsumenta, czy jako rafinerii naftowej, może robić zakłady co do ruchu tych cen. Dlatego w prow okacyjnej, lecz trafnej analogii aktywista finansowy Brctt Scott zauważa, że .[Powiedzieć], że derywaty istnieją po to, by ludzie mogli się zabezpieczać [...], to trochę jakby zauważyć, że przemysł zakładów wyścigów konnych ma pomagać właścicielom koni zabezpieczyć się przed ryzykiem, [żc przegrają wyścig]"'¹.

B. S«ki .The Heretki Guide to Global rinance. d*. cyt.e 6s.