164

164 3. Preparaty kosmetyczne i ich zastosc

5.4. Garbniki

Początkowo garbniki były używane do wyprawiania skór zwierzęcych. Podczas wyprawiania skóry komórki wierzchnich warstw naskórka są sprasowywane. Dzięki temu powierzchnia skóry jest bardziej odporna na działanie mikroorganizmów, wody i szkodliwych związków chemicznych. Egipcjanie stosowali korę, owoce i liście zawierające garbniki do mumifikowania zmarłych.

Garbniki od dawna są znane także w kosmetyce jako środki ściągające. Pod ich wpływem wygląd skóry znacznie się poprawia, pory skórne i naczynia włosowate się zwężają, dzięki czemu zmniejsza się również wytwarzanie potu. Powierzchnia skóry jest przez ten czas odporniejsza na działanie czynników zewnętrznych. Proces ten jest jednak, w odróżnieniu od garbowania, odwracalny. Garbniki mają działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, hamujące wydzielanie oraz wysuszające. Działają też tonizująco na ścianki naczyń krwionośnych i pomagają zlikwidować obrzęki. W terapii dermatologicznej (kąpielach) garbniki wykorzystywane są w leczeniu wyprysków, chorób skóry, oparzeń, grzybicy stóp, hemoroidów oraz owrzodzenia podudzia. Do surowców dostarczających garbników zalicza się np. oczar wirgilijski (hamamelis), szałwię, orzech włoski, liście malin, wiciokrzew.

Wysuszone liście i kora krzewu hamamelisowego (oczaru wirgilijskiego) zawierają taninę, substancje czynne o działaniu garbującym. Wyciąg wodny z liści oczaru wirgilijskiego jest brązowy i zawiera flawono-idy, saponiny oraz olejki eteryczne. Wyciąg ten dodawany jest do toników do twarzy, kremów, ampułek i miękkich masek. Stosuje się go w leczeniu przetłuszczającej się skóry o dużych porach, a także przy zapaleniach i trądziku. W pielęgnacji stóp i nóg kremy i lotiony z dodatkiem tego wyciągu stosuje się przy obrzękach, żylakach i zastojach żylnych.

Szałwia ogrodowa jest znaną przyprawą do potraw rybnych, mięsnych i warzywnych. Liście, kwiaty i łodygi szałwii dostarczają surowca, który w preparatach kosmetycznych działa ściągająco i bakteriosta-tycznie. Surowiec ten zawiera olejek eteryczny, garbniki, kamforę, węglowodany i białka. Zielono-żółty olejek szałwiowy pozyskiwany jest z liści w procesie destylacji z parą wodną. Dodawany jest do preparatów przeciw trądzikowi, łojotokowi oraz stosowanych przy zapalnych zmianach skórnych. Szałwia hiszpańska, odmiana szałwii ogrodowej, hodowana jest jako środek zapachowy do kosmetyków.

Orzech włoski jest kolejną rośliną dostarczającą garbników. Orzech włoski pochodzi ze Wschodu, ale dzisiaj uprawiany jest również w środkowej i południowej Europie. Jego wysuszone liście zawierają garbniki, kwas galusowy, olejek eteryczny oraz ju-

Wyciągi z szałwii są bogate w garbniki, dlatego mają działanie ściągające i bakteriostatyczne. Z tego względu dodawane są do past do zębów i płynów do płukania jam, ustnej. Preparaty przeciwtrądzikowe i przeciwłojotokowe także zawierają wyciągi z szałwii.

glon. zielono-brązowy barwnik. Oprócz liści wyk: rzystywane są także zielone skorupki orzecha, które również zawierają juglon. Juglon zabarwia skórę i włosy na brązowo, dlatego dodawany jest do prepa ratów przeciwsłonecznych, samoopalaczy, tonikó* do włosów oraz do roślinnych farb do włosów jako bezpośredni barwnik. Wyciągi z orzecha wtoskiec: wykazują właściwości ściągające, zabarwiają keraty-nę i odstraszają owady. Chronią też skórę przed działaniem światła. Wodne wyciągi z niedojrzałych skorupek orzecha wykorzystywane są ze względu na swoje działanie ściągające jako dodatki do kąpieli oraz do płukanek do ust i oczu. Przez ekstrakcję liści i zielonych łusek nasiennych orzecha otrzymywany jest olej do olejków i emulsji przeciwsłonecznych.

5.5. Fitohormony    j

Proces odnowy tkanki silnie stymulują żeńskie hormony - estrogeny - dlatego dawniej stosowano je do „odmładzania” skóry. Ze względu na silne działania niepożądane stosowanie ich w preparatach kosmetycznych jest od wielu lat zabronione. Niektóre ro-