201030Image0019

ZAR YS CHEMII KOSMETYCZNEJ

ny na rycinie 29 bywa również używany do celów kosmetycznych zamiast gliceryny (np. kremy do pielęgnacji rąk. kremy do golenia).

Właściwości rcpcllcntu kosmetycznego, skutecznego przeciw muchom, mają także niektóre pochodne glikolu etylenowego o budowie dieterowej R,-0-CH₂CH₂~0-R₂. gdzie R(R₍) oznacza grupę alkilową.

W praktyce, w celu poszerzenia zakresu i zwiększenia skuteczności działania preparatu, stosuje się też mieszaniny różnych substancji mających właściwości odstraszania owadów. Przykładem takim jest rcpcllcnt o nazwie handlowej Moskitox (moskitoks), będący płynną mieszaniną DEET (ryc. 21). estrów kwasu ftalowego (ryc. 23) oraz 2-mctylo-2,4-pcnladio-lu (ryc. 30). Moskitoks jest dość skuteczny w odstraszaniu komarów i much.

W uzupełnieniu tego rozdziału można dodać, że składnikiem iasektobójczym wielu artykułów chemii gospodarczej są pyretryny, występujące w olejku kwiatu chryzantemy. Nazwa py-retryny odnosi się do pochodnych cyklopentcnu. których wzory przedstawiono na rycinie 32.

Pyretryny (ryc. 32) są olejami, praktycznie nie mieszającymi się z wodą, rozpuszczającymi się natomiast w alkoholu i eterze naftowym. Ze względu na dużą podatność na utlenianie. nawet przy kontakcie z powietrzem szybko tracą one jednak swą aktywność insek-tobójczą. Należy też podkreślić, że bezpośredni kontakt ze skórą tych związków lub też ich wdychanie może wywołać alergię.

1.4. Liposomy

Chociaż liposomy są już znane od 1961 r.. to jednak ich praktyczne zastosowanie w farmacji i kosmetyce jest zagadnieniem stosunkowo nowym. Liposomy są mikroskopijnymi pęcherzykami, tworzącymi się spontanicznie z mieszaniny fosfolipidów (lecytyn) w roztworze wodnym. Pęcherzyki liposomów mają średnicę ponad 20 nm, a ich powłoka jest zbudowana z podwójnej membrany lipidowej. Struktura tej membrany jest tuk uformowana, że reszty lipofilowc fosfolipidów są skierowane do wnętrza membrany, reszty hydrofilowe fosfolipidów występują natomiast po obu jej zewnętrznych stronach (ryc. 33).

Taka budowa membran powoduje, że w wodnym wnętrzu liposomów mogą zostać zamknięte hydrofitowe składniki fazy wodnej, składniki rozpuszczalne w tłuszczach mogą na-

Ryc. 33. Pęcherzyk llposomu

lomiast być włączone w lipidową strukturę powłoki pęcherzyków. Ponieważ liposomy przenikają przez naskórek, nadają się do transdcrmalnego transportu aktywnych składników artykułu kosmetycznego w głębsze warstwy skóry. Istotne przy tym jest. że w transporcie transdcrmalnym z udziałem liposomów właściwości fizykochemiczne przenoszonych składników nie mają większego znaczenia. Potwierdzają to wyniki wielu doświadczeń, w których wykazano zdolność liposomów do przenoszenia przez skórę różnorodnych substancji użytecznych zarówno w celach kosmetycznych, jak i dermatologicznych.

Ponadto liposomy. oprócz pełnienia funkcji transportowych, mogą jednocześnie zabezpieczać wrażliwe składniki wyrobu kosmetycznego w okresie przechowywania przed degradującym wpływem środowiska zewnętrznego, czy też chronić je w trakcie przenoszenia transdermalnego przed rozkładem enzymatycznym.

W celu pełniejszego zobrazowania mechanizmu transportu transdermalnego aktywnych składników artykułu kosmetycznego lub leków, z udziałem liposomów. konieczne jest krótkie scharakteryzowanie budowy i właściwości naskórka, stanowiącego zewnętrzną warstwę skóry (ryc. 34).

Skóra jest organem pełniącym funkcję powłoki ochronnej organizmu, zabezpieczającej go przed infekcjami i u ratą wody. Organ ten. poprzez zestaw receptorów (ucisku, dotyku, bólu. zimna, ciepła) umożliwia nam ponadto kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Pierwsza z wymienionych funkcji jest konsekwencją szczególnych właściwości i struktury naskórka, a także okrywającego naskórek filmu hydrofilowo-lipofilowcgo. które ograniczają możliwość przenikania do organizmu egzogennych molekuł oraz mikroorganizmów patogennych.

Okrywający powierzchnię naskórka film hydrofilowo-lipofilowy, o pH 5-6. ma budowę emulsji, w której fazę olejową stanowi łój skórny, a fazę wodną tworzy woda wydzielana

Rozdział 1 25