201030Image0136

ZAR YS CHEMII KOSMETYCZNEJ

tym sposobem produkt ma nazwę handlową Aerosilc. przy czym jest on zwykle zanieczyszczony chlorowodorem, którego zawartość nie może przekraczać 0,025%.

Żel krzemionkowy ma postać białego lekkiego proszku (od 15 do 120 g/l) o silnie rozwiniętej powierzchni (50-600 m^J/g). Charakteryzuje się ona wysoką chłonnością wody (40%), lecz sam w wodzie i rozcieńczonych kwasach nic rozpuszcza się. łatwo natomiast rozpuszcza się w ługach. W pudrach żel krzemionkowy jest składnikiem poprawiającym jego właściwości kryjące i chłonące oraz przyczepność. ŻeI krzemionkowy jest również używany jako środek chłonący dla płynnych składników wyrobów kosmetycznych (np. olejków eterycznych). Bywa on ponadto składnikiem past do zębów, gdzie jest czynnikiem czyszczącym i polerującym (rozdz. 19); wspomniano o nim także w rozdziale 10, poświęconym hydro-koloidom kosmetycznym.

Spore znaczenie w wytwarzaniu pudrów kosmetycznych mają również talk, należący do naturalnych krzemianów magnezowych i kaolin, będący naturalnym glinokrzemianem. Budowę talku opisuje się wzorem sumarycznym 3 Mg0*4Si0₂*H₂0, przy czym może on zawierać niewielką domieszkę krzemianu glinu (kaolinu). Struktura talku jest blaszkowata, dzięki czemu ma on doskonałe właściwości poślizgowe, co wykorzystuje się w pudrach do masażu oraz pudrach do golenia golarką elektryczną. W dotyku talk jest tłusty, wykazuje jednocześnie znakomitą przyczepność oraz właściwość przylegania do skóry. Dlatego też w kosmetyce talk jest często podstawą pudrów lub dodatkiem poprawiającym ich właściwości, przy czym jego rozdrobnienie w preparacie powinno być mniejsze niż 50 pm. Nie zaleca się natomiast stosowania talku w pudrach wysuszających, gdyż ma on małą zdolność chłonięcia wody, a jednocześnie odznacza się dużą chłonnością olejów. Nie stosuje się go również w zasypkach na rany lub do rękawic operacyjnych, może on bowiem wywoływać tworzenie się ziaminiaków tkankowych.

Warto nadmienić, że zbliżony skład do talku ma syntetyczny trójkrzemian magnezu o wzorze 2Mg0*3Si0₂»(H₂0)_/l, odznaczający się silnymi właściwościami chłonącymi. Poza pudrami trójkrzemian magnezu jest stosowany również jako składnik czyszczący past do zębów (rozdz. 19).

Przy wytwarzaniu pudrów kosmetycznych szeroko wykorzystuje się też kaolin, będący naturalnym glinokrzemianem. Przybliżony skład kaolinu opisuje wzór sumaryczny -A1₂0₂ • 2 Si0₂*2 H₂0. W wodzie kaolin łatwo ulega zdyspergowaniu, a przy tym wykazuje wysokie właściwości adsorpcyjnc. Można nadmienić, że zdolność adsorpcyjną substancji określa się w próbie, polegającej na pomiarze stopnia odbarwienia roztworu błękitu metylenowego przez adsorbent. Kaolin w kosmetyce jest stosowany przede wszystkim jako podstawa pudrów (do 60%) i środek czyszczący w preparatach do pielęgnacji zębów (rozdz. 19). Oczyszczony kaolin (Bolus alba) może ponadto pełnić rolę białego pigmentu. Podobne zastosowanie mają również węglan wapnia, węglan magnezu, siarczan baru, tlenek glinu, a zwłaszcza dwutlenek tytanu (Ti0₂).

Dwutlenek tytanu ma postać białego proszku, praktycznie nic rozpuszczającego się w wodzie, nie zmieniającego się pod wpływem światła i odznaczającego się doskonałymi właściwościami kryjącymi, najlepszymi zc wszystkich białych pigmentów. W kosmetyce dwutlenek tytanu jest stosowany jako podstawa pudrów. Podobnie jak tlcnk cynku, może być on obecny również w preparatach świałłochronnych jako czynnik odbijający promienie świetlne, czy też w pastach do zębów - jako środek czyszczący i wielu innych preparatach dla rozjaśnienia ich bieli.

Oprócz, czystego kaolinu, w kosmetyce stosuje się również kaoliny zanieczyszczone {wiązkami metali ciężkich, głównie żelaza. Substancje takie zaliczają się do naturalnych pigmentów i występują w kosmetykach dekoracyjnych, m.in. pudrach. Do pigmentów glino-zmianowych należą: Terra di Siena. Bolus rubra, umbra. ochra oraz ugier.

Żóltobrązowa Tara di Siena oraz czerwona Bolus nihru. należą do glinokrzemianów załatwionych tlenkami żelaza. Podobnie ugier, określany jako żółta ziemia, jest naturalnym pigmentem glinokrzemianowym o zabarwieniu od jasnożółfego do brunatnego, wywołanym obecnością uwodnionych tlenków żelaza (12-40%). Ochra jest natomiast glinokrzemianem zawierającym domieszkę różnych związków żelaza (tlenki, wodorotlenki, zasadowy siarczan żelaza). W zależności od stężenia i rozdrobnienia zawartych w nim związków żelaza, ochra ma barwę od jasnożóhej do brązowej. Pigment ten wyróżnia się dużą odpornością na wpływ światła oraz dobrymi właściwościami kryjącymi. Brązowa umbra jest z kolei kaolinem zanieczyszczonym związkami manganu i żelaza.

Syntetycznym pigmentem kosmetycznym z grupy glinokrzemianów jest ultramaryna zwana też błękitem ultramarynowym. Budowę ultramaryny opisuje wzór sumaryczny - NagAIjSigSjO^. W odróżnieniu od naturalnych glinokrzemianów. ultramaryna zawiera siarkę i ma barwę od niebieskiej poprzez zieloną czerwoną do fioletowej. Pigment ten jest wytwarzany przez prażenie mieszaniny kaolinu, sody. siarki i substancji redukujących, np. miału węglowego. Ultramaryna jest odporna na ługi, w środowisku kwaśnym natomiast rozkłada się z wydzielaniem siarkowodoru i dochodzi jednocześnie do jej odbarw ienia. W kosmetyce ultramaryna występuje w składzie preparatów dekoracyjnych do powiek, lecz właściwości kryjące tego związku są słabe.

W miejscu tym należy nadmienić, że oprócz glinokrzemianów, pigmentami pudrów kosmetycznych są także laki barwnikowe. Powstają one przez strącanie z roztworu wodnego barwników kwasowych w formie trudno rozpuszczalnej soli wapnia, strontu lub bani. Solę te, po osadzeniu ich na wodorotlenku glinu, siarczanie baru lub dwutlenku tytanu dają laki barwnikowe, stosowane w kosmetyce m.in. do barwienia szminek, pudrów.

Pouczenia organiczne

Spośród związków naturalnych do wytwarzania podstaw pudrów kosmetycznych wykorzystywane są skrobia i fibroina jedwabiu.

Pudry z naturalną, chemicznie nic modyfikowaną skrobią (ziemniaczaną, ryżową, pszenną lub kukurydzianą; ryc. 261), odznaczają się dobrymi właściwościami kryjącymi i chłonącymi, wywołują jednocześnie efekt chłodzący oraz działają zmiękczająco na naskórek. Ze względu na podatność skrobi na wpływ mikroorganizmów, nie powinno się jej używać do wytwarzania pudrów do stóp oraz pudrów przeznaczonych do pielęgnacji dzieci. Eteryfika-cja grup hydroksylowych skrobi (ryc. 261). polegająca na ich metylowaniu. daje natomiast skrobię nicpęczniejącą, o nazwie handlowej ANM (Aniylunt non mucilaginosum). Skrobia ANM chłonie wodę jeszcze łatwiej niż skrobia naturalna i znajduje również zastosowanie jako podstawa pudrów.

Fibroina jedwabiu przędzonego przez jedwabniki jest substancją o budow ie pcpiydowej, lecz w odróżnieniu od keratyny (rozdz. 13) zbudowana jest ona w yłącznie z aminokwasów nic zawierających siarki. Podstawy pudrów z fibroiną jedwabiu mają dobrą przyczepność i zdolność chłonięcia wilgoci (do 250%), ale ich właściwości kryjące są przeciętne.

Rozdział 17 259