W większości wypadków do prawidłowej diagnozy i zastosowania skutecznego leczenia wystarczy samo badanie ginekologiczne. W przypadkach trudniejszych, nie reagujących na standardowe leczenie bądź nawracających, dokładna identyfikacja "winowajców" jest już koniecznością.
W leczeniu ważna jest wstrzemięźliwość seksualna i równoczesne leczenie partnera seksualnego. Podobnie jak w zapaleniu sromu wystarcza zwykle leczenie miejscowe, w tym przypadku za pomocą tabletek dopochwowych, żelów lub kremów (przez 1 do 2 tygodni).
Do zapalenia szyjki macicy przyczyniają się uszkodzenia szyjki i częsta zmiana partnerów seksualnych. Bezpośrednimi sprawcami choroby są jednak bakterie (m.in. dwoinki rzeżączki) oraz chlamydie. Takie zakażenie może rozprzestrzenić się na dalsze odcinki dróg rodnych czy na partnera seksualnego (jest to częste źródło zakażeń przenoszonych drogą płciową).
W rozpoznaniu, podobnie jak w przypadku innych zakażeń, podstawową rolę odgrywa badanie ginekologiczne i mikrobiologiczne, pozwalające na identyfikację szkodliwych drobnoustrojów.
W leczeniu stosuje się antybiotyki (miejscowo i ogólnie), środki koagulujące nabłonek szyjki (azotan srebra), niekiedy preparaty hormonalne (blokada nadmiernego wydzielania śluzu przez szyjkę). W niektórych przypadkach będzie konieczne postępowanie chirurgiczne.
Zakażenia narządów miednicy mniejszej. Zakażenia dolnych części układu rozrodczego, szczególnie te przenoszone drogą płciową, mogą rozszerzyć się na narządy miednicy mniejszej (macica, jajowód, jajniki), będąc przyczyną poważnych ze względu na swoje następstwa (niepłodność) chorób.
Czynnikami przyczyniającymi się są w tym wypadku liczni partnerzy seksualni, młody wiek i używanie wkładek wewnątrzmacicznych. Najczęstszymi "winowajcami" są bakterie i chlamydie oraz mykoplazmy.
Chore skarżą się na bóle w dole brzucha i bolesność w tym miejscu w trakcie badania brzucha. Charakterystyczna jest również bolesność przy poruszaniu szyjką macicy oraz bolesność przydatków - obserwowane w czasie badania ginekologicznego. Często pojawia się także gorączka, podwyższenie OB oraz inne nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych wskazujące na obecność stanu zapalnego.
W leczeniu prowadzonym w szpitalu bądź ambulatoryjnie jest konieczne powstrzymanie się od współżycia płciowego (czasem również wykorzystanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych) oraz stosowanie antybiotyków. Skuteczne leczenie zapobiegnie głównemu powikłaniu zapaleń narządów miednicy mniejszej, czyli niepłodności.
Nowotwory złośliwe
Drugą bardzo ważną grupą chorób związanych z żeńskim układem rozrodczym są nowotwory złośliwe.
Najczęściej występującym z tych nowotworów jest rak sutka. Choroba ta stanowi w krajach wysoko rozwiniętych najbardziej rozpowszechniony nowotwór złośliwy u kobiet.