29824

Levi —Strauss powtarza pogląd Leslie Wliitea. że człowieka różni od zwierząt zdolność do posługiwania się symbolami. Należy odróżnić znaki od bodźców; wszystkie zwierzęta reagują mechanicznie na pewne sygnały, jednak nie implikuje to istnienia tego. co symboliczne. Zdolność do symbolizacji jest wdrukowana w ludzkie mózgi. Jednostki porozumiewają się między sobą poprzez wymianę, wymieniają słowa czy podarunki. Zarówno słowa, jak i podarunki—przedmioty to nosiciele informacji, nie dlatego, że są rzeczami samymi w sobie, lecz dlatego, że są znakami.

Wymiana seksualna to podstawowy typ symbolicznej wymiany, będącej modelem dla wszystkich innych. Zakaz kazirodztwa (który —jak twierdzi Leach — Levi —Strauss mylnie uważa za uniwersalny) implikuje zdolność rozróżniania kobiet mieszczących się w kategorii pojęciowej żony i kategorii pojęciowej siostry. U podstaw wymiany między ludźmi, a tym samym u podstaw myślenia symbolicznego i początków kultury, tkwi zjawisko występujące jedynie wśród ludzi, a mianowicie fakt. że mężczyzna może wejść w stosunki pokrewieństwa z innym mężczyzną poprzez wymianę kobiet. Grodzi tu o wymianę wewnątrz plemienia, a także między plemionami.

Przejście natury w kulturę, to znaczy symbolizacja. skupia się w wymianie kobiet. A zatem odpowiedź Levi —Straussa na pytanie „Kim jest człowiek?' brzmi; tym. który za pomocą wymiany kobiet symbolizuje swą genealogię, tym. który wymienia kobiety, mężczyzną, który dominuje nad kobietą. W istotę językowości, w istotę symboliczności wpisuje się podział na płcie oraz status kobiety jako obiektu wymiany. Jakkolwiek antropologia Levi —Straussa nastawia się na tożsamość, to jednak różnica płci tkwi u jej podstaw. Jest to system podobny jak u Lacana — podmiot w języku zawsze jest męski, a język jako to. co symboliczne, ustanawia się wobec i dzięki odniesieniu do statusu w nim kobiety jako granicy.

Leach obala teorię Podstawowych struktur pokrewieństwa jako fałszywą. Levi —Strauss jego zdaniem myli pojęcie ..pochodzenia rodowego, będącego zasadą prawną, zgodnie z którą przekazy wane są prawa z pokolenia napokolenie. z pojęciem filiacji. które określa więź pokrewieństwa między dzieckiem i rodzicem". Levi — Strauss w bardzo ostrym tonie odpowiedział w tej kwestii Leachowi, podkreślając, że terminu filiation użył zgodnie z tradycją języka francuskiego, a zwłaszcza terminologii Durkheima. Przeciw Leachowi obrócił jego własne określenie, zbyt piękne, jak pisze, by je tłumaczyć: ,.(he minefields of Cambridge anthropological scholasticism

Nie przeszkadza to nam jednak zgodzić się z Leachem w uznaniu za słaby punkt wywodów Levi — Straussa tego. że sąmęskocentryczne. W Antropologii strukturalnej czytamy; „W społeczeństwie ludzkim mężczyźni wymieniają kobiety między sobą. nie zaś kobiety mężczyzn ”. W dodatku wymiana kobiet w toku ewolucji miała być pierwszą wymianą symboliczną która poprzedziła wszystkie inne. Levi —Strauss nie uważa tej wymiany za jeden z wielu alternatywnych systemów wymiany, lecz za system pierwotny.

Z punktu widzenia obiektu wymiany

Jednak strukturalistyczny rodzaj myślenia ujawnia pewien problem, może najistotniejszy dla badań feministycznych. Feministyczna teoria i krytyka kultury bowiem często operuje zastanymi modelami i definicjami, zadając im pytanie o miejsce płci i obserwując możliwość przedefiniowania pojęć lub odnalezienia ich nowych znaczeń. Levi —Strauss tak radykalnie i ostatecznie ujawnia zasadę dominacji mężczyzn nad kobietami jako najgłębiej jego zdaniem porządkującą wszelkie systemy kultury, również mity. tak całkowicie uniemożliwia predefiniowanie. swojej teorii o elementarnej binarności płci. że ta właśnie jego postawa obnaża kształt systemu męskocentrycznego, racjonalistycznego, uniwersalistycznego. Opiera się on na wykluczeniu kobiety, ustanowieniu jej statusu jako paradoksalnego istniema słowa—rzeczy, które służy negocjacjom władzy między mężczyznami. Podobiue jak sformułowania Lacana o uniwersalności pozycji męskiej w języku i statusie kobiety jako jedynie obiektu pragnień podmiotu—mężczyzny, tezy Levi —Straussa pochodzące z końca lat pięćdziesiątych stały się początkiem prób przemyślenia na nowo definicji kultury.

Przepraszając Levi —Straussa i Lacana. można powiedzieć, że ich rozpoznaiua mają podobną wartość, jak rozpoznania Otto Weiningera: uniemożliwiają zatajenie dyskryminacji kobiet w kulturze. Dla Luce Irigaray takie stwierdzenia, jakie zawarł Levi —Strauss w Antropologii strukturalnej, stają się kanwą głębinowej krytyki kultury. Jeśli tak, jeśli kobieta jest obiektem wymiany, jeśli jest granicą tego. co symboliczne, jeśli jest przerwą w dyskursie, przyjrzeć się należy teraz temu. co to może oznaczać dla niej. Jak przedstawiać się będzie ta sama kultura, jeśli oglądać ją będziemy z perspektywy obiektu wymiany lub dziury w tym. co symboliczne. Będzie to kultura ta sama i me ta sama.

Transakcje między mężczyznami

Tekst Rynek kobiet (zawarty w książce Pteć, która nie jest jedna) Luce Irigaray zaczyna od pytań pod adresem Levi —Straussa. Ale dlaczego wymieniać kobiety? Levi —Strauss w Podstawowych strukturach