10
d) W końcu uczy nas Boskie objawienie, że człowiek przy stworzeniu został powołany do bytu nietylko jako naturalny obraz Boży, ale że mu Stwórca udzielił także nadnaturalne podobieństwo Boże, a przez to środek do osiągnięcia nadnaturalnej szczęśliwości, i że z powodu przewiny pierwszych rodziców, która jako grzech pierworodny przeszła na cały rodzaj ludzki, z jednej strony nadnaturalne podobieństwo zostało straconem, z drugiej zaś strony także naturalne zepsuło się, skoro rozum został zaćmiony, a siła woli osłabiona i obudziła się zła żądza, która prowadzi ustawiczną walkę przeciw prawu ducha. Rozum i doświadczenie ten fakt stwierdzają i dowodzą, że harmonia między pojmowaniem a chceniem w duszy ludzkiej w wieloraki sposób zakłóconą została, a może być odzyskaną tylko przez uciążliwe i nieustanne potykanie się. Przez dzieło odkupienia Boskiego Zbawcy Jezusa Chrystusa otrzymał człowiek wszelkie środki do odzyskania napowrót nadnaturalnego podobieństwa w dziecięctwie Bożem i aby się w niem utrzymał i utwierdził; oraz aby władzę pojmowania znowu rozjaśnił przez Boską prawdę, a wolę wzmocnił przeciw złej żądzy przez źródła łaski Bożej. Nadnaturalne środki (Boska prawda i łaska) są potrzebne człowiekowi do osiągnięcia nadprzyrodzonej szczęśliwości; są mu też potrzebne, ażeby mógł pod każdym względem spełnić swoje ziemskie przeznaczenie, odnieść zwycięstwo nad złą żądzą i w ten sposób stać się dziecięciem Bożem. Prawdy religijne podają człowiekowi wyższe, wznioślejsze pojęcie o życiu i są mu gwiazdą przewodnią w całem jego myśleniu i postępowaniu, środki łaski użyczają mu siły ażeby według poznanych prawd żył i działał. »Spra-wdedliwy z wiary żywię*. (Gal. 3. 11,). Przez to otrzymuje moralny charakter znamię religijności; staje się charakterem religijno-moralnym. Religia jest najsilniejszym i najwznioślejszym środkiem wychowawczym, wychowanie przeto, jeżeli chce ze skutkiem i wszechstronnie pracować nad szczęściem doczesnemu i wiecznem człowieka, musi używać obok środków naturalnych także nadnaturalnych. Harmonijne połączenie środków naturalnych i nadnaturalnych prowadzi najpewniej do celu.