page0084

74 S. DICK,STEIN.

Okoliczność ta wskazuje, że człowiek ma powołanie wyższe nad byt czysto-fizyczny. W okresie nowym ery bezwzględnej powiększy się czas rozporządzalny na spełnienie tego powołania; będzie to warunkiem nie tylko naszego dobrobytu, lecz zarazem i osiągnięcia celów wyższych. Stanie się to za przyczynieniem praw publicznych ; środki zaś ekonomiczne do tego potrzebne znajdą się przez powiększenie produkcyjności pracy. Wszystkie elementy i okoliczności tej produkcyi winny być ugruntowane matemat ocznie na podstawie danych statystycznych. Przed pozyskaniem ścisłych metod matematycznych i danych statystyki, trzeba przygotować odpowiednie warunki za pomocą swobodnego rozwoju przemysłowego, a to na tej zasadzie bardzo prawdopodobnej celowości, że interesy indywidualne, o ile wprost nie zmierzają iuż do interesu powszechnego, to nie mogą mu być przeciwne.

Co do porządku filozoficznego, to trzeba odróżnić w nim to, co należy do wiedzy politycznej, od tego, co stanowi wiedzę właściwie filozoficzną. Rozpowszechnianie wiedzy politycznej podlegać ma władzy najwyższej; wiedza zaś filozoficzna ma być całkowicie od tej władzy niezależną. Na tej podstawie pytanie o Avolności prasy rozstrzyga się bardzo łatwo: wszystko, co stosuje się do wiadomości politycznych, będzie mogło, stosownie do okoliczności, podlegać cenzurze rządowej; wszystko zaś to, co odnosi się do wiedzy, tak w umiejętnościach jak i w filozofii samej, powinno korzystać z bezwarunkowej swobody słowa. Zresztą Aviększa lub mniejsza swoboda cenzury politycznej będzie stanowiła kryteryum prawości władzy najwyższej w jej dążeniach. Rozwój wiedzy polegać będzie na produkcyi przez odkrycia i na reprodukcyi przez w ychowanie. To wszystko, co ma związek z rozwojem wiadomości politycznych, będzie pozostawało pod kierunkiem rządów; re-produkcya odbywać się będzie w szkołach »pożyteczności* (ecoles utiles); produkcya zaś pozostawiona będzie »ciałom uczonym*.

Rozwój wiadomości politycznych o tyle zależeć będzie od władzy politycznej , o ile ona sama obmyślać będzie środki niezbędne do rozwoju oraz do usuwania możliwych przeszkód. Udzielanie tych wiadomości ma się odbywać w »szkołach bezwzględnych*, zakres zaś i metoda wykładu w tych zakładach mają być pozostawione w zupełności uznaniu profesorów. Odkrycia filozoficzne i naukowe mają doznawać opieki rządów, lecz nie mają być poddawane cenzurze, ani odrzucane przez żadne ciała naukoAwe lub komisye polityczne.

Cechy ostatecznego okresu ery bezwzględnej są następujące: Absolut , prawda czysta, staje się przedmiotem poznania ludzkiego, kieruje -wszystkimi czynami i przeznaczeniami. Ludzkość dochodzi do poznania godności nieskończonej własnego bytu; sama daje sobie nie-

http://rcin.org.pl