page0006

2

mówiąc, że kwestya ta obchodzi nas tak z blizka i tak je&t da nas żywotną, że człowiek, który się nią nie interesuje, niusał chyba zatracić poczucie ludzkości'). Nigdy też nie moghm pojąć i nie pojmę, jak można być obojętnym co do kweslyi takiej wagi; rozumiem materyalistę, bo przynajmniej wien, czego chce i mogę z nim rozprawiać, ale nie rozumiem scfp-tyka lub inditferentysty; bo albo niemasz życia wiecznego, a wówczas jestem najdoskonalszem zwierzęciem i odpowiednio do tego życie swe układam i prowadzę, albo jest wieczność, jest sąd pośmiertny, a wówczas starać się będę, bym sobie zapewnił wieczność szczęśliwą — tertium non datur — ale by być w niepewności, w zawieszeniu co do tego punktu, to na to potrzeba prawdziwie ograniczonej głowy.

To też jak z jednej strony nieśmiertelność duszy jest jednym z pierwszych dogmatów religijnych, bo żadna reli-gia nie ma podstawy, jeżeli nie przyjmuje życia przyszłego i nieśmiertelności duszy, tak z drugiej strony w szkołach filozoficznych była ona zawsze najważniejszym problemem i to problemem rozstrzygającym o wartości danego systemu. Wcześnie też, — bo według świadectwa Cycerona — Syryjczyk Fe-recydes miał być pierwszym, który dowodził nieśmiertelności dusz ²), a więc od czasu króla Serwiusza Tulliusa — fiolozofia jako taka kwestyą tą zajmować się poczęła. Oczywiście,, że

') L' imraortalite de 1’ aine est une chose qui nos importe si fort, qui nous touche de si pres qu’ il faut avoiv perdu tout sentiment jpour etre dans 1’ indifference de savoir ce qu’ il en est. Toutes nos actioms et toutes nos pensees doivent prendre des routes si diffćrentes, selon cqu il y a ou non des biens eternels a esperer, quil est impossible de lfaire une dśtnarche avec sens et jugement, tant que cette question n'estt pa§ resolue... L’ indifference en une affaire ou il s’ agit de nous raemes^ de notre ćternitó, de notre tout, m' śtonne, m’ irrite, mepouvante. (Passcal: Pensćes).

²) Pherecydes Syrius primum dixit animos hominuin esse se?mpi-ternos; antiquus sane: fuit enim rueo regnante gentili. (Disp. Tujscul. lib. I. c. 16).

http://rcin.org.pl