page0027

17

i że nasze nerwy nas odeń dzielą. Nalegam na to, gdyż wielu autorów, przyjąwszy bez zastrzeżeń, że poznanie nasze ogranicza się do wrażeń, było w wielkim kłopocie, by wykazać istnienie bodźca odrębnego od wrażeń ^J).

My wykazywania nie potrzebujemy, wystarcza nam świadectwo naszych zmysłów. Widzieliśmy bodziec: jest on jak przebrany przyjaciel, który przeszedł mimo nas, tak dobrze ukostyumowany i ucharakteryzowany, że nic z tego, co zeń widzimy, przypisać mu nie możemy, a jednak wiemy, że to on.

Istotnie, powiedzmy sobie, nad czem rozumowaliśmy: nad postrzeżeniem. Patrzę na moją rękę, widzę zbliżający się do niej przedmiot, który daje mi wrażenie dotyku. Z początku powiadam, że przedmiot ten jest bodźcem. Zwracają mi uwagę, że jestem w błędzie, przedmiot ukazujący mi się po za moim układem nerwowym, składa się, mówią mi, z wrażeń. Dobrze, mam prawo odpowiedzieć; ale jeśli wszystko co dostrzegam jest wrażeniem, to i sam mój układ nerwowy jest również wrażeniem; a jeśli jest on tern tylko, nie jest już

^J) Bardzo ciekawym jest kłopot, w jakim znalazł się Stuart Mili. Przyjąwszy bez zastrzeżeń, że poznanie nasze ogranicza się do wrażeń, nie może on po za tern żadnej postawić rzeczywistości i przyznaje, że zasada przyczynowości nie może służyć za dowód, iż nasze wrażenia mają przyczynę, która nie jest wrażeniem, bo zastosowanie tej zasady nie powinno odbyć się po za światem zjawisk.

Dusza i ciało.    2

http://rcin.org.pl