28484

18. Konfederacje w RPsz.

Do realizacji określonych celów stany, szlachta, możnowładztwo tworzyło konfederacje, które działały do wymuszania na niej realizacji określonych postulatów. Była ona ligą, czyli związkiem obejmującym tylko te osoby, które do niej przystąpiły, wymieniają je zwykle imiennie w akcie zawiązania konfederacji. Członkowie zobowiązywali się do solidarnego występowania dla realizacji wspólnego celu. Trwała do chwili jego osiągnięcia, miała charakter czasowy. Akt założenia konfederacji i jej uchwały wpisywano do ksiąg sądowych od początku XVllw. stały się istotnym elementem życia politycznego RPsz. Przy ich pomocy starano się wypełnić luki ustroju państwowego. W czasie bezkrólewia służyły temu konfed. kapturowe we wszystkich woj., które powoływały własne sądy zapewniające bezp. w czasie bezkrólewia i łączyły się w kaptur generalny. Kaptur stanowił formę organizacji „narodu polit." czasu bezkrólewia, gdy ustawało funkcjonowanie normalnych władz i sądów. Służyła szlachcie do realizacji zamierzeń których nie mogła wykonać władza monarsza. W XVII i XVlllw. stawały się orężem w ręku frakcji magnackich do realizowania ich partykularnych celów. Wyróżniano konfederacje „przy królu" dla poparcia monarchy i „przeciw królowi”. Prawnej podstawy zawiązywania konfederacji dostarczało prawo o wypowiedzeniu posłuszeństwa. Skuteczność zależała od jej aktywności i liczby zwolenników. Konfederację nie uznaną przez króla uznano rokoszem. W odp. na rokosz król odp zawiązaniem konfederacji przy królu przez swoich zwolenników. Mógł też uznać postulaty konfederacji zawiązanej przeciw niemu i przystąpić do niej i nadać jej cechy legalności: Zawiązywała się w jednym woj., a inne przystępowały do niej, a gdy wszystkie lub większość przystąpiły do niej była to konf. generalna. - zawiązywano odrębnie dla Korony i Litwy. Odbierały one swoją władzę - generalność, złożoną z marszałka konfeder. i konsyliarzy. Powoływano też regimentarzy jako dowódców wojsk konfederackich. Nakładała podatki, ustanawiała sądy konfederackie. Organem naczelnym była walna rada -odpowiadała sejmowi i była wybierana przez sejmy konfederackie. Na walnej radzie przewodniczył marszałek konfederacji a uchwały początkowo „ucierane" od połowy XVlllw. zapadały większością głosów. Kilka walnych rad konfederacji zawiązanych „przy królu” miało charakter sejmów nadzwyczajnych uchwalając konstytucję. W XVlllw. zaczęto nie tworząc konfederacji w kraju zawiązywać sam tylko sejm pod węzłem konfederacji. Zawiązanie przez posłów konfederacji umożliwiło ominięcie zasady jednomyślności i liberum veto, bo obowiązująca w konfed. zasada większości wykluczała możność zerwania sejmu skonfederowanego. Była ona wyrazem słabości władzy