Poczucie podmiotowości rozumiane jest dwuaspektowo:
-doznanie jednostki
- warunki zew. i wew., które umożliwiają pojawienie się takich doznań
d) poczucie podmiotowości jest tym większe im w większym stopniu działalność jednostki prowadzi do efektu zgodnego z jej oczekiwaniami i w im większym stopniu są one ważne dla jednostki
e) wychowanie podmiotowe tworzone jest przez dwa podmioty. Wychowanka i wychowawcę, które włączają się wzajemnie w linię działań własnych i stają się równoprawnymi i równoważnymi autorami działania. Wyznacznikami podmiotowego charakteru sytuacji wychowawczej jest względna równowaga prawa do aktywności wychowawcy i wychowanka .Równowaga polega na tym, że potrzeby i prawa wychowanka i wychowawcy są równoważne.
Naruszenie tej podmiotowości następuje wtedy gdy jedno jest ważniejsze :
- ważniejsze są prawa, potrzeby i przywileje wychowanka ważniejsze są prawa, potrzeby i przywileje wychowawcy
f) w literaturze elementy orientacji podmiotowej:
- generatywność - skłonność do spontanicznych zachowań, poszukiwanie informacji, formowanie hipotez
- optymizm- jednostka spodziewa się wystąpienia zdarzeń poznawczych, oczekuje powodzenia, uśmiechu losu
- zaufanie do siebie, zaufanie do własnych możliwości, pomysłów, pamięci
- selektywność - jednostka wie, co lubi i czego nie lubi, wie co wie i czego nie wie, w sposób selektywny przetwarza informacje
W procesie wychowania dążymy do orientacji podmiotowej dziecka, która składa się z tych 4 elementów.
g) jak rozwijać podmiotowość:
• Poprzez poczucie bezpieczeństwa
• Gdy dziecko jest i czuje się akceptowane
• Dziecko ma prawo wyboru ról i działań, miejsca tego działania,
• Musi mieć prawo poszukiwania rozwiązań .możliwości obserwacji, konsekwencji (efektu)własnego działania
• Przekonuje się, że ma prawo do błędu
• Dziecko uczy się ponosić odpowiedzialność za swoje błędy
• Dziecko rozwija takie przekonanie, że jeśli coś się nie powiedzie otrzyma wsparcie