31835

Ustrój Rzymu

Periodyzacja

1) Monarchia -753 - 510 p.n.e. 2) Republika - 510- 27 p.n.e. 3) Pryncypat -27 p.n.e. - 284 n.e. 4) Dominat - od 284 n.e.

Struktura społeczna

•Wolni

o Latynowie (Rzymianie) o Peregryni (cudzoziemcy) - wobec których Rzym prowadził - w przeciwieństwie do państw greckich -

asymilacyjną politykę.

• Niewolni

Rzym na przestrzeni kilku stuleci areną sporu obywateli (patrycjuszy) i nieobywateli (plebęjuszy). Ustrój Rzymu opiera się na zasadzie znanych z polis: o obywatelstwie decydowała przynależność do rodu arystokratycznego, gdzie o szlachectwie decydował fakt prawego urodzenia z rodziców będących obywatelami rzymskimi. Plebejusze - z początku dyskryminowani.

także w prawie cywilnym (brak ius connubi - możliwości zawierania małżeństwa z patrycjuszami), ale przede wszystkim niemożność uczestnictwa w życiu publicznym (brak ius honorum - pełnienia urzędów i ius sufragi (?) -brania udziału w zgromadzeniach obywateli).

Ta sytuacja zmienia się od pierwszej połowy III stulecia p.n.e. (Iex Hortentia - 287 p.n.e.). Droga ta zapoczątkowana była przez Serwiusza - przed ostatniego króla Rzymu, który dokonał, tak jak Solon w Atenach, podziału społeczeostwa na pięd grup, z przypisaniem grupom (wyróżnionym cenzusem majątkowym) określonych kompetencji i uprawnień. Podział ten opierał się na posiadanych nieruchomościach ziemskich - do pierwszej klasy zapisywano tych. którzy posiadali co najmniej 20 jugerów rzymskich (tj. 1 morga=1/4 ha - do pierwszą klasy należeli więc posiadacze zaledwie 5 hektarów). Im wyższa klasa - tym większe kompetencje obywatelskie - niezależnie od urodzenia. Poza tym istniała pewna zasada swoistej sprawiedliwości społecznej: im więcej uprawnień, tym więcej obowiązków wobec państwa. Istotą podziału majątkowego było zbudowanie prężnej organizacji wojskowej, gdzie im większy majątek, tym większy udział w organizacji wojskowej. Im niższa klasa, tym mniejsze wymagania - klasa piąta, prołetari mogli co najwyżej korzystać z proc. W każdej klasie organizowano określoną liczbę tzw. centurii - co będzie miało przełożenie w organizacji comitia centuriata, jednych z najważniejszych organów ustrojowych Rzymu. Jest to początek odchodzenia od ustroju opartego na arystokracji.

494 p.n.e. - kiedy doszło do tzw. secesji plebejuszy, po których dojdzie do pewnych reform, które miały na celu zrealizowanie postulatów politycznych plebsu. Doszło do utworzenia specyficznego zgromadzenia consilia plebis, na których plebejusze mogli podęjmowad ważne decyzje dotyczące plebsu właśnie. Powstanie też .urząd* trybuna ludowego, mającego chronid tę grupę społeczną.

445 p.n.e. - plebejusze otrzymują ius connubi - możliwość zawierania małżeństwa z patrycj uszami.

Od czwartego stulecia: daty wiążące się z uzyskaniem przez plebejuszy prawa do piastowania najważniejszych urzędów rzymskich. Inaczej niż w Atenach, przynależność do najwyższej. - pierwszej - klasy majątkowej nie gwarantowała możliwości piastowania wszystkich urzędów w Rzymie - kryterium ciągle było bycie patrycjuszem.

367 p.n.e. - plebejusze uzyskują dostęp do urzędu konsula, kiedy powstanie urząd pretora.

300 p.n.e. - plebejusze wejdą do dotąd bronionego urzędu, członkostwa w najwyższych kolegiach kapłańskich Rzymu.

287 p.n.e. -Iex Hortentia - przyznawała uchwałom podejmowanym przez wspomniane consilia plebis moc obowiązującą wszystkich obywateli Rzymu. Oznaczało to. że podział na patrycjuszy na plebejuszy staje się nieaktualny. Dochodzi do symbiozy między tymi warstwami społecznymi. Od tego momentu o roli wpaostwie decydować będzie obywatelstwo i majątek. Ta data oznacza odejście od modelu państwa arystokratycznego, opartego na cenzusie urodzenia - mamy do czynienia teraz republiką oligarchiczną (bmokratyczną) - do tego momentu rozwój ustroju Rzymu jest analogiczny z greckim.