31983

•    poszczególne prawa i wolności mają różną rangę ze względu na stopień związku z w/w naczelnymi zasadami —► podział na prawa pierwszej (osobiste i polityczne) i drugiej (socjalne i ekonomiczne) kategorii;

•    wskazówką powinny być też uregulowania dotyczące poszczególnych praw i możliwości ich ograniczania (art. 53 ust. 3, art. 58 ust. 2, art 59 ust. 4. art. 60 ust. 3, art. 64 ust. 3);

•    szczególna sytuacja —* w razie wystąpienia stanu nadzwyczajnego - 3 kwestie:

•    istotą stanu nadzwyczajnego jest wprowadzenie ograniczeń praw i wolności jednostki, więc najważniejsze jest ustalenie zakresu i procedur wprowadzania tych ograniczeń;

•    unormowania w prawie międzynarodowym - specjalny tryb notyfikacji i zakaz ograniczania najbardziej podstawowych praw (MPPO rat. w 1977 i EKPCz rat. w 1992);

•    Konstytucja ustanawia trzy typy stanów nadzwyczajnych, i dla każdego ustanowiony jest odrębny reżim prawny, w tym dopuszczający ograniczenia praw i wolności jednostki;

SYSTEM PRAW I WOLNOŚCI W KONSTYTUCJI Z 1997

•    dwuwarstwowe pojmowanie norm o prawach jednostki - przepis musi być rozumiany jednocześnie jako:

•    prawo podmiotowe z możliwością wymuszenia jego realizacji przez władze publiczne, przede wszystkim na drodze sądowej;

•    wytyczna działania dla całego systemu władz publicznych, wyrażająca określoną wartość, której realizacja jest ogólnym obowiązkiem wszystkich władz publicznych;

• szerokie rozwinięcie w niem. doktrynie (głównie w FTK) - subiektywny (obronny) i obiektywny aspekt praw człowieka;

•    przedmiotowa klasyfikacja praw i wolności (nawiązanie do systematyki ONZ-owskich Paktów Praw Człowieka):

•    prawa i wolności osobiste (art. 38-56);

•    polityczne (art. 57-63);

•    ekonomiczne, socjalne i kulturalne (art. 64-76);

•    artykuły 82-86 poświęcono obowiązkom jednostki;

Prawa i wolności osobiste - określone jako prawa człowieka (wyjątki art. 52 ust. 4 i 5, art. 55 i 56):

•    prawo do życia (art. 38) -» .zapewnienie prawnej ochrony żyda' - prawo ujęte bardzo ogólnie ze względu na kontrowersje dot. nasdturusa, kary śmierci, i in.;

•    nietykalność osobista to min.: zakaz eksperymentów medycznych (art. 39). zakaz tortur (art. 40). zakaz pozbawienia wolności, z wyłączeniem sytuacji przewidzianych przez ustawę (art. 41), nienaruszalność mieszkania (art. 50);

•    prawo do rzetelnej procedury sądowej to min.: prawo do sądu dot. wszystkich spraw i sporów, w których jednostka jest stroną (art. 45), prawo do obrony (art. 42 ust. 2), zasada nullum crimen nul la pooena sine lege (art. 42 ust. 1), domniemanie niewinnośd (art. 42 ust. 3), wyłączenie przedawnienia dla zbrodni wojennych i przeciwko ludzkośd (art. 43); zawieszenie przedawnienia w stosunku do przestępstw funkcjonariuszy publicznych (art. 44);

•    prawo do ochrony prywatności (art. 47) obejmuje prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, cza i dobrego imienia, prawo do decydowania o swoim życiu osobistym, w szczególnośd:

•    zakaz zobowiązywania do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań czy wiary (art. 53 ust. 7);