32613

Badanie dynamiki zjawisk w czasie.

Istnieje parę sposobów badania dynamiki zjawiska. Zadaniem tego badania jest określenie zmian zachodzących w poziomie danego zjawiska oraz kierunku , tempa i intensywności. Jednym z narzędzi badania dynamiki są wskaźniki dynamiki. Jeżeli zjawisko jest jednorodne lub właściwie zagregowane to obliczenie współczynników sprowadza się do dzielenia lub odejmowania dwóch wyrazów szereg u czasowego. Wskaźniki dynamiki mogą być wyznaczane dla dwóch wybranych okresów lub momentów lub dla całej ich sekwencji.

Jeżeli wielkość zjawiska w kolejno po sobie następujących momentach lub okresach odnosimy stale do pierwszego wybranego wyrazu szeregu to wskaźniki nazywamy jednopodstawowymi.

Jeżeli natomiast wielkość zjawiska w kolejno po sobie następujących okresach lub momentach odnosimy do wielkości zjawiska lub momentu poprzedzającego to wskaźniki nazywamy łańcuchowymi ( sekwencja zjawisk ). Jeżeli chodzi o konstrukcję wskaźników to wyróżniamy następujące:

1. Przyrosty absolutne y, —y₀    - przyrost jednopodstawowy

y, —y,^ - przyrost łańcuchowy

Przyrosty absolutne informują o ile jednostek zmieniło się ( wzrosło lub zmalało ) zjawisko w okresie lub momencie badanym względem okresu lub momentu poprzedniego lub podstawowego. Jeżeli wielkości wyrażamy w jednostkach to różnice też wyrażamy w tych samych jednostkach. Przyrosty absolutne są liczbami mianowanymi.

2. Przyrosty względne - ———(lOO) - przyrost jednopodstawowy

y<i

- ——^MlOO) - przyrost łańcuchowy

yi-1

Uzyskujemy je przez dzielenie przyrostów absolutnych przez wielkość zjawiska w okresie lub momencie odniesienia.

Przyrosty względne informują o ile w wyrażeniu względnym (%) zmieniło się ( wzrosło lub zmalało ) zjawisko w drugim okresie lub momencie w stosunku do okresu lub momentu podstawowego lub poprzedniego. Jeżeli zjawisko wzrosło to przyrost wyraża się liczbą dodatnią, jeżeli zmalało to przyrost wyraża się liczbą ujemną.

Przykład:

^y,_12° y, —y₀ =120 — 100 = 20 jednostek    ~ ^Yo (100) = Ąl00) = 20%

y o 100    y₀    100

Wzrost o 20 jednostek co stanowi 20% podstawy.

Indeksy dynamiki

Indeksy dynamiki uzyskujemy dzieląc wielkość zjawiska w danym okresie lub momencie przez wielkość zjawiska w okresie lub momencie podstawowym lub poprzednim.

— (100) - indeks jednopodstawowy

y o

(100) - indeks łańcuchowy.

Indeks dynamiki informuje ile razy w ujęciu względnym zjawisko w danym okresie lub momencie jest większe lub mniejsze w stosunku do okresu lub momentu podstawowego lub poprzedniego.

Przykład:

—(100) = ——(100) = 120 - stanowi 120 % zjawiska z poziomu 0.

y₀ ioo

Odjęcie od indeksu dynamiki liczby 1 lub 100% da odpowiedni przyrost względny.