32867

żyje ok. 8 min Ormian, z czego ok. 3 min w Armenii, 150 tys w Górskim Karabachu, ok 300-350 tys. w Gruzji Pozostali stanowią rozsianą po całym świecie diasporę onniańską.

Sami określają się jako Haj, zaś Armenię -Hajastan. nazwa ta pochodzi od starożytnego plemienia protonniańskiego - Hajków, którego mitycznym przodkiem byl Hajk Mówią w języku ormiańskim należącym do grupy języków indoeuropejskich, spokrewnionym z językiem greckim; istnieją dwa warianty literackiego języka ormiańskiego (wschodnioonniański i zachodnioonniański) oraz dziesiątki dialektów.

Zdecydowana większość Ormian to chrześcljanie-monofizyci. członkowie Apostolskiego (gregoriańskiego) Kościoła Ormiańskiego, którego zwierzchnikiem jest rezydujący w Eczmiadzynie pod Erewanem katolikos. Są również Onnianie-katolicy.

Pierwsze pisane świadectwa o Onnianach (Armeńczykach) pojawiają się w VI. w p.n e. Armenia wraz z całym państwem Mcdów została podbita przez perskiego władcę Cyrusa Wielkiego, co doprowadziło do iranizacji armeńskiej elity. Ok 400 r.pne władzę w Annenii przejęła dynastia Orontydów (której założycielem byl Orontes I - krewny króla perskiego, wypędzony z Persji), a Annenia stała się faktycznie udzielnym państwem, tylko nominalnie podległym władającym wówczas Persją Seleucydom (II w. p.n e.). Niezależność Armenii od Persji umocniła się po przegraniu przez Persów wojny z Rzymem (190 r. p.n e.); władza w Annenii przeszła wówczas w ręce dynastii Artaksydów.

WI w. p.n e. Annenia osiągnęła szczyt swojej potęgi; rządził nią wówczas Tigranes II Wielki, któiy pokonał Partów, podbił Syrię, północną Mezopotamię i Medię. Większość zdobyczy Annenia straciła jednak już w kilka lat później w wyniku wojny z Rzymianami

Ok. 295-301 r władca Annenii Trdat III z dynastii Arsacydów przyjął chrzest z rąk Grzegoiza Oświeciciela (późniejszego św. Grzegorza), armeńskiego arystokraty, który pizez wiele lat mieszkał w Cesarstwie Rzymskim, gdzie nawrócił się na chrześcijaństwo. Armenia dala się w ten sposób pierwszym państwem chrześcijańskim na świecie.

W 363 r Armenia została podzielona między Rzym i Persję Próby narzucania Ormianom mazdaizmu (oficjalnej religii ówczesnej Persji) doprowadziły do wybuchu powstania narodowego (450 r ), które zakończyło się przyznaniem Onnianom przez Sasanidów (ówczesnych władców Persji) prawu do swobodnego wyznawania chrześcijaństwa: władcy Annenii mieli być również wybierani spośród onniańskiej arystokracji W tym samym czasie doszło do wyodrębnienia się Kościoła onniańskiego; nastąpiło to po soborze chalcedońskim (451 r ), którego postanowień nie uznali onniańscy hierarchowie Odtąd onniańscy chrześcijanie podlegają Ormiańskiemu Kościołowi Apostolskiemu (monofizyckiemu), którego zwierzchnikiem jesi katolikos.

W kolejnych wiekach Armenia była najeżdżana i pustoszona przez Mongołów i wojska Tamerlana (XIII-XV w ), a w XV w. została włączona do osmańskiej Turcji, co doprowadziło do kolejnej fali emigracji onniańskiej i powstania diaspory w wielu państwach świata Kolejne wieki przyniosły wojny turecko-perskie o panowanie nad Armenią; w 1555 r. została ona trwale podzielona między Turcję i Persję W latach 1801-1828 w rezultacie wojen rosyjsko-perskich wschodnia Armenia została przyłączona do Imperium Rosyjskiego.

Po rewolucji październikowej wschodnia Annenia odzyskała niepodległość i weszła w skład niezależnej od Rosji Sowieckiej Republiki Zakaukaskiej W 1918 r. doszło do wojny