Cykl miesiączkowy
Czynność narządów rodnych kobiety dojrzalej płciowo podlega ciągłej regulacji neurohormonalnej. Jajnik (żeński gruczoł płciowy) przejawia w tym okresie czynność wewnątrzwydzielniczą (hormonalną) i rozrodczą, które są ze sobą ściśle powiązane. Czynność we\Miątrzwydzielniczą jajnika jest jednym z ogniw obejmujących "wyższe piętra" układu wydzielania wewnętrznego - przysadkę mózgową i podwzgórze. Dlatego często używa się określenia: oś podwzgórze-przysadka-jajnik. Cykl płciowy kobiety jest szczególnego rodzaju biorytmem sterowanym osią podwzgórze-przysadka-jajnik. Hormony gonadotropowe produkowane przez przysadkę mózgową (hormon folikulotropowy - FSH i luteinizujący - LH), działając na jajnik, sterują szeregiem przemian zachodzących cyklicznie i określanych cyklem płciowym. Obserwując zmiany w jajniku doprowadzające w sposób cykliczny do wzrostu pęcherzyka Graafa, jego pękania i uwalniania komórki jajowej, czyli owulacji (jaj oczkowania), łatwiej zrozumieć procesy będące konsekwencją tych zmian a nazywane cyklem miesiączkowym (Ryc.4-3).
PĘCHERZYK JAJNIKOWY CIAŁKO 2ÓŁTE
dojr »Y/ający
dojrzały
piknięty wytwarzam*
zanik
§
A
DZIEŃ
1 5
EAZA
ZŁUSZCZAAUA
FAZA ODNOWY I WZRASTANIA
FAZA WYDZIELANIA
28
FAZA
ZŁUS/nZANIA
|
m
i
cq
Ryc.4-3 Zmiany zachodzące w błonie śluzowej macicy (dolna część ryciny) oraz w jajniku (górna część ryciny) w związku z cyklem miesiączkowym. Kolor czarny - miesiączka
Cykl miesiączkowy trwa najczęściej 28 dni (nie powinien trwać dłużej 35 dni i krócej niż 25 dni). W każdym cyklu miesiączkowym występują w całym organizmie kobiety, a szczególnie w błonie śluzowej macicy, charakterystyczne zmiany, które można podzielić na cztery fazy:
1. faza wzrostu (proliferacji).
2. faza owulacji (jaj oczkowania),
3. faza wydzielniczą,
4. faza krwawienia miesiączkowego.
Faza wzrostu obejmuje odbudowę błony śluzowej jamy macicy (endometrium) po miesiączce oraz jej rozrost pod wpływem wydzielanych przez jajniki estrogenów, których stężenie we krwi stale wzrasta. Trwa ona około 10-14 dni. Faza owulacji to pęknięcie pęcherzyka Graafa i uwolnienie z niego dojrzałej komórki jajowej. Czynnikiem, który pobudza jaj oczkowanie jest hormon luteinizujący - LH; stężenie tego hormonu we krwi kobiety znacznie wzrasta na kilkanaście godzin przed owulacją. Przy regularnych, 28-dniowych cyklach owulacja odbywa się w połowie cyklu, czyli około 14. dnia cyklu. Jest to najlepszy okres do poczęcia dziecka. W fazie wydzielniczej, pod wpływem rosnącego poziomu progesteronu wydzielanego przez przekształcony pęcherzyk Graafa - tzw. ciałko żółte (a po zajściu w ciążę przez łożysko), dochodzi do dalszych zmian w błonie śluzową macicy. Zmiany te polegają na rozwoju gruczołów błony śluzowej, ich charakterystycznym skręceniu i wzbogaceniu ich wydzieliny w różne substancje odżywcze. Ma to na celu przygotowanie błony śluzowej macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja, czyli zagnieżdżenia. Jeżeli nie dochodzi do zapłodnienia, to pojawia się faza krwawienia miesiączkowego (trwającego prawidłowo 3-5 dni), czyli złuszczenia i wydalenia błony śluzowej jamy macicy. Warto wspomnieć, że zluszczaniu nie ulega błona śluzowa szyjki macicy, reagująca w czasie całego cyklu miesiączkowego na bodźce hormonalne znacznie słabiej niż błona śluzowa jamy macicy.