34344

kontrolowania zachowania odbiorcy może skuteczniej organizować całokształt środowiska, wywierać presję na jego wartość i postawy. Im wyższa jest pozycja nadawcy informacji i jego możliwości kontroli zachowań innych osób oraz stosowania wobec nich wzmocnień, tym szybszej reakcji należy spodziewać się po stronie odbiorcy, który jest w fazie percepcji dokłada starań, by nie zniekształcić treści informacji i nie ulec własnym preferencjom i nawykom odbiorczym. Niewysoka pozycja w firmie osoby przekazującej informacje może natomiast powodować brak reakcji na wielokrotnie wysyłane sygnały. A zatem skuteczność komunikacji jest również determinowana strukturą władzy w organizacji.

Na skuteczność komunikacji wpływają ponadto zachowania partnerów komunikacyjnych procesu. Jack R. Gibb opisał niektóre typy zachowań, które wywołują u ludzi reakcje obronne i hamują komunikowanie się, inne zaś je podtrzymują, co ułatwia porozumienie. Obydwie kategorie zachowań przedstawia tab. 1.

Tabela nr 1. Rodzaje komunikacyjnych zachowań obronnych i podtrzymujących Zachowania obronne :

- Wartościowanie

-Kontrola

-Strategia

-Neutralność

-Wyższość

-Pewność

Zachowania podtrzymujące :

-Opis

-Orientacja na problem

-Spontaniczność

-Empatia

-Rów ność

-Warunkowość

Źródło: J. R. Gibb: Defensive Communication, "Journal of Communication" 1961, nr 13, s. 443. Cytat za: J.A.F. Stoner, C. Wankel: Kierowanie, PWE, Warszawa 1996, s. 443

Zachowania obronne, które zakłócają proces komunikowania, można zneutralizować zachowaniami podtrzymującymi. Zachowania podtrzymujące komunikacje wymagają porównywalnych nakładów co zachowania obronne, a przynoszą - zwłaszcza perspektywistycznego punktu widzenia - więcej korzyści, w tym korzyści niewymiernych (np. związanych z kształtowaniem wewnętrznego image'u organizacji). Brak u partnerów komunikacyjnych napięcia obawy przed manipulacjami także sprzyjają efektywnej komunikacji.

Komunikacja skuteczna i efektywna zależy także od rodzaju kodu, którym posługują się uczestnicy procesu komunikowania. Dokładniej i szybciej porozumiewają się osoby posługujące się tym samym lub podobnym kodem. Wyróżnia się dwa rodzaje kodów: ograniczony i rozwinięty. Kod ograniczony charakteryzuje się konkretnością w ujmowaniu wydarzeń, częstym stosowaniem sygnałów niewerbalnych, brakiem wątpliwości przy formułowaniu stwierdzeń i oczekiwań natychmiastowej nagrody. Z kolei osoby posługujące się kodem rozwiniętym potrafią ujmować wydarzenia wieloaspektowo i na różnych poziomach abstrakcji, używać subtelnych rozróżnień słownych, odraczać gratyfikacje i rozpatrywać dane wydarzenie w różnych perspektywach czasowych.

Zarówno na skuteczność jak i na korzyści komunikowania się wpływa pokrewieństwo zadań nadawcy i odbiorcy. Im wyższy stopień pokrewieństwa tych zadań, tym szybsze porozumiewanie się ze względu na większą wspólnotę znaczeń (partnerzy komunikacyjni operują tym samym językiem fachowym, a wiec nie występują raczej nieporozumienia interpretacyjne).