34351

Wpro wad lenie

Czy tam, gdzie jest biznes, nie może być etyki, a tam, gdzie jest etyka, nie ma miejsca na biznes? Innym pytaniem, jakie często można w Polsce spotkać, jest pytanie: czy w okresie transformacji ekonomicznej nie należałoby niejako "zawiesić" norm etycznych? Rozdzielenie sfer prywatności i wykonywanego zawodu, uznawanie określonych wartości w życiu osobistym i jednoczesne ich negowanie w życiu zawodowym, mogą prowadzić do sytuacji patologicznych - klasycznym przykładem jest tu funkcjonowanie mafii. Normy moralne nie należą przecież do wyposażenia naszego prywatnego domu który opuszczamy wychodząc do pracy - tak jak zostawiamy wszystkie sprzęty domowe - ani też nie są zbędnym balastem, ciężarem, którego należy pozbyć się w momentach trudnych i kryzysowych.

Przez wiele wieków biznes, a szczególnie handel czy działalność para bankowa, był uważany za gorszą profesję, a czasem wręcz nieetyczną. Od czasu, gdy w XVIII wieku rozpoczął się burzliwy rozwój przemysłu i powstała idea ekonomii politycznej, ludzie zaczęli odzwyczajać się od myślenia o działalności gospodarczej człowieka, jak i o jego życiu w kategoriach etycznych. Ale już wcześniej były prowadzone próby postawienia racji stanu ponad etyką. Jednym z pierwszych był w XIV wieku Joannes Parisiensis, a najsłynniejszym Niccolo Machiavelli w wieku XVI.

Wszystkie teorie dotyczące - między innymi - wyrugowania etyki z życia gospodarczego, były oparte o praktykę i w niej znalazły wielkie poparcie. Jednakże w latach dwudziestych XX wieku zaczęły ponownie dochodzić do głosu nurty humanizacyjne, wskazujące na konieczność zwiększenia roli etyki z biznesie. Dziś nie ulega wątpliwości, że działania etyczne są najwłaściwszymi w warunkach gospodarki rynkowej. Świadczy o tym chociażby prawodawstwo, a także kodeksy postępowania tworzone przez wiele organizacji i przedsiębiorstw.

Etyka nie jest pojęciem nowym. Nawet, jeśli nie wymienia się jej nazwy, to jest istotną częścią każdej religii. Samo pojęcie pochodzi od greckiego słowa ethos oznaczającego obyczajowość. Jak pisze L. Zbiegień-Maciąg, etyka ukazuje postawy i zachowania w stosunku do drugich ludzi jako partnerów współżycia; pokazuje co jest słuszne oraz co robić, aby wszyscy wiedzieli co jest słuszne. Postawy owe mają służyć współżyciu społecznemu Same kryteria etyczne ulegają zmianom w różnych epokach i grupach społecznych. W Europie podstawowymi kwestiami są ochrona wolności i ludzkiej godności. Potrzeba zachowania pewnej odrębności oraz szacunku wydaje się dziś już oczywista, chociaż wciąż zdarzają się przypadki jej nie respektowania.

Bardzo dużą wagę przywiązuje się do poszanowania zasad prawa. Każde naruszenie prawa jest uznawane za nieetyczne. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej często zapomina się o tej kwestii i uważa, że niektóre normy należy spełniać, a inne nie są znaczące. Dotyczy to nie tylko życia gospodarczego, ale też codzienności. Można podać chociażby problem oprogramowania komputerowego - większość używanego w Polsce software'u jest nielegalnie używana. Sprawa znacznie lepiej wygląda w firmach (szczególnie prywatnych), które mogą się liczyć z kontrolami, ale osoby prywatne zwykle działają na kradzionym oprogramowaniu. Oczywiście problemy te nie dotyczą tylko tych krajów. W Unii Europejskiej również jest to duży problem.

Z aspektem prawnym łączy się również poszanowanie porządku demokratycznego, które jest wymieniane jako jeden z filarów etyki w Europie. Zwraca się także uwagę na zapewnienie pokoju. Niedopuszczalne jest powodowanie konfliktów politycznych dla zapewnienia własnych korzyści gospodarczych. W tym świetle rządy niektórych krajów, a szczególnie mocarstw, regularnie postępują nieetycznie.