Laboratorium materiałoznawstwa8

116

korzystana. Zaletą oświetlacza płytkowego jest równomierne oświetlenie obserwowanego miejsca na szlifie i wykorzystanie całej użytecznej powierzchni optyki mikroskopu, co jest bardzo ważne przy wykonywaniu mikrofotografii. Wadą tego oświetlacza jest strata dużej części światła, którego nie można wykorzystać, co zmusza do stosowania źródeł światła o większej intensywności emisji promieni.

116

W oświetlaczu pryzmatycznym (rys. 4.13) elementem promienie do próbki jest pryzmat o przekroju prostokątnego, równoramiennego. Zaletą tego

Rys. 4.12. Uproszczony schemat przebiegu promieni świetlnych w mikroskopie z oświetlaczem płytkowym

ż - żarówka, k - kondensor, P] - przysłona aperturowa, p₂ -przysłona ograniczająca pole widzenia, pł - płytka oświetlacza, ob - obiektyw, ok - okular, sz - szlif na próbce

W oświ kierującym trójkąta

Rys. 4.13. Uproszczony schemat przebiegu promieni w mikroskopie z oświetlaczem pryzmatycznym

ż - żarówka, k - kondensor, p₁ - przysłona aperturowa, p₂ - przysłona ograniczająca po le widzenia, pr - pryzmat oświetlacza, * ob -obiektyw, ok - okular, sz - szlif na próbce

oświetlacza jest to, że padające na pryzmat promienie są prawie całkowicie odbite od jego powierzchni przeciwpro-stokątnej i oświetlają szlif, dzięki czemu prawie nie ma strat świetlnych i otrzymuje się jaśniejszy obraz struktury. Głównymi wadami oświetlacza pryzmatycznego są:

1.    niemożność otrzymania zupełnie prostopadłego oświetlenia szlifu,

2.    pryzmat zasłania część obiektywu, przez co zmniejsza jego zdolność rozpoznawczą.

Oświetlacz pryzmatyczny jest używany w przypadkach, gdy chodzi o dużą jasność obrazu, np. przy projekcji oraz przy powiększeniach mniejszych od 500 razy.

Przy oświetleniu prostopadłym obserwuje się powierzchnie poziome na szlifie jako jasne, a ukośne jako ciemne (rys. 4.14).

Bys. 4.14. Efekt jasnego    Rys. 4.15. Efekt ciemnego

pola    pola

Podobny efekt, tzw. jasnego pola, otrzymuje się przy oświetleniu ukośnym, otrzymywanym przez oświetlacz pryzmatyczny lub odsunięcie środka przysłony aperturowej od osi optycznej oświetlacza płytkowego. Oświetlenie skośne daje uwypuklenie różnioy poziomów, na których znajdują się obserwowane składniki strukturalne, przez powstawanie cieni od części wyżej położonych.

[Efekt ciemnego pola, pokazany na rys. 4.15, otrzymuje się przez oświetlenie szlifu promieniami o kierunku bardzo różniącym się od prostopadłego względem powierzchni oświetlanej.

Do tego celu użyty oświetlacz (rys. 4.16) posiada zamiast przysłony ograniczającej pole widzenia, płytkę zaczernioną w środku, w kształcie koła, z przeźroczystym pierścieniem. Strumień świetlny po przejściu tej przysłony posiada kształt cylindryczny. Strumień ten pada na