35310

(1) Oprócz zasad stosowanych do badań dokumentów, (zob.8.2), należałoby jeszcze wskazać na możliwość wykorzystywania w odniesieniu do dokumentu — w ścisłym tego słowa znaczeniu — zasad semiotyki, czyli nauk o znakach, w której obrębie wyróżnia się:

a)    semantykę — czyli naukę o znaczeniowej stronie języka, zajmującej się badaniem relacji między wyrażeniami danego języka a oznaczanymi przez nie tworami, zarówno materialnymi, jak i niematerialnymi (np. różnymi ideami);

b)    syntaktykę — tzn. naukę o składni znaków słownych i wzajemnych wpływach tych znaków na ich znaczenie oraz

c)    pragmatykę, czyli naukę o relacjach między znakami słownymi a osobami posługującymi się nimi, np. wypowiadającymi się a słuchaczami danych wypowiedzi, interpretatorami itp.

Wykorzystując do wspomnianej analizy zasady semiotyki można dojść nie tylko do ustalania intencjonalnych, lecz również i ekstencjonalnyc h znaczeń badanych znaków słownych użytych w danym dokumencie.

Niemniej przydatne w tego rodzaju analizie jest także odwoływanie się do zasad socjolingwistyki, czyli do dziedziny socjologii zajmującej się społecznymi uwarunkowaniami kształtowania się języków naturalnych oraz ich rolę w tworzeniu stosunków międzyludzkich.

Przy omawianej analizie bywa również stosowana statystyka lingwistyczna, polegająca na badaniu tekstów ze względu na częstotliwość zawartych w nich słów, np. rzeczowników, przymiotników itp. i na wysnuwaniu na tej podstawie wniosków o istniejących preferencjach, tendencjach, zaangażowaniach uczuciowych itp. zjawiskach. Jak wiadomo, pomijanie pewnych słów czy też szczególnie częste używanie innych może być wskaźnikiem określonych postaw, zaangażowań i opcji twórców tekstów poddawanych analizie.

Ponadto przy analizie jakościowej korzysta się także z badań, uwarunkowań sytuacyjnych i kulturowych zebranych materiałów, analizując więc ich historyczne i społeczne determinanty.

Jak widać z powyższego przy analizie omawianego rodzaju staramy się — nawiązując do różnych nauk — wydobywać z zebranych materiałów badawczych wszystkie istotne treści, jakie są w nich zawarte i nie zawsze dostrzegalne na pierwszy rzut oka, a które ponadto są nieosiągalne poprzez analizę ilościową.

W analizie jakościowej możemy wyróżnić następujące etapy:

1; Dokładne określenie rodzaju

badanych materiałów, (np. protokoły z wywiadów nieskategoryzowanych; nagrane na taśmie magnetofonowej wypowiedzi uczestników dyskusji panelowej; teksty kabaretów studenckich z lat...; pierwsze strony czołowych dzienników z lat... itp.).

2.    Przyjrzenie się tym materiałom w celu stwierdzenia czy i w jakim stopniu odpowiadają zamierzeniom badawczym oraz na ile mogą być przydatne dla rozwiązania danego problemu.

3.    Opracowanie systemu kategorii na podstawie wstępnych badań danego materiału, które będą podstawą zamierzonej analizy.

4.    Formułowanie wniosków i ewentualnych hipotez, jakie wynikają z przygotowanego do analizy materiału badawczego.

5.    Sprawdzenie zasadności oraz ważności wniosków i hipotez. Wchodzi tu w grę ustalenie na ile dane wnioski lub hipotezy są uzasadnione w świetle logiki i istniejących teorii dotyczących badanych zjawisk oraz stwierdzenie czy i o ile są one jeszcze aktualne albo mogą stać się przydatne w przyszłości.

6.    Podsumowanie wyników analizy jakościowej, ukazujące ustalone rezultaty, ich zasadność i ważność, a także przydatność teoretyczną (poznawczą) i praktyczną.

Na podstawie dotychczasowych rozważań nasuwa się pytanie: na czym polega zatem analiza danych, jakie zostały zebrane poprzez określone badania? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta, biorąc pod uwagę choćby możliwość wyróżnienia omówionych wcześniej rodzajów analiz.

Najogólniej biorąc można powiedzieć, że jest to zróżnicowane postępowanie, jakie umożliwia znalezienie odpowiedzi w zebranych danych na pytania, związane z badanym problemem. Analiza danych, w ścisłym tego słowa znaczeniu, polega po prostu na wydobywaniu wszelkich informacji, jakie są w nich zawarte i mogą być przydatne do udzielenia odpowiedzi na interesujące nas tematy