Pierwotniaki wykształciły różne organella ruchu, dzięki którym są one zdolnie poruszać się w celu odnajdywania pokarmu lub ucieczki przed niekorzystnymi warunkami środowiska. Są to;
• Wić (flagellum), rzęska (cilium) - twory identyczne pod względem konstrukcji, różniące się jednak liczbą, wielkością oraz tym, że rzęski połączone są włókienkami pod warstwą błony komórkowej (pellikuli), co pozwala na skoordynowanie ich ruchów.
• Nibynóżki (pseudopodia) - wykształcone u niektórych zarodziowców, ich działanie polega na przelewaniu cytoplazmy do różnych rejonów komórki, a co za tym idzie tworzenie uwypukleń czy wypustek komórki; pozwala to na przemieszczanie się ruchem ameboidalnym oraz na “oblewanie" ciała potencjalnej ofiary.
Mogą one również trwale osiadać na dnie morskim lub swobodnie unosić się w wodzie.
Gromada roślin; obejmuje gł. jednokomórkowe morskie glony; ciało opatrzone 2 wiciami; posiadają zdolność wytwarzania sztywnej ściany komórkowej (bez utraty wici i zdobiości ruchu); w komórkach tobołki występują specyficzne wodniczki zw. puzulami. tobołki odznaczają się osobliwą budową jądra komórkowego; rozmnażają się z reguły przez podział; żyjąw planktonie wód słodkich i słonych, stanowiąc pokarm wielu zwierząt;
Tobołki, dinofity (Pyrrophyta, Dinophyta, Dinoflagellata) - to typ glonów, roślinopodobnych protistów, wśród których występują zarówno organizmy samożywne jak i cudzożywne, najczęściej w postaci wiciowców zaopatrzonych w dwie wici ułożone w dwóch bruzdach (są to wtedy bruzdnice).
Chloroplasty, uzyskane drogą wtórnej endosymbiozy jednokomórkowych krasnorostów (niektórzy przypuszczają jednak, że niektóre ganrnki uzyskały chloroplasty od zielenic), z 3 błonami śródplazmatycznymi zawierają chlorofile a i c. Wewnątrz alweoli tworzą się u nich celulozowe płytki, które najczęściej przybierają formę dość szczelnego pancerza;
Gromada: Dinophyccac (bruzdnice, dinoflagellaty; żyją: sylur- dziś);
Komórki bruzdnic otoczone są organicznym pancerzykiem, na powierzchni którego widoczne są dwie bruzdy, a w nich wici. Dłuższa, wychodząca poza komórkę umożliwia przemieszczanie się organizmu w określonym kienntku, natomiast druga, spiralnie skręcona i umieszczona w bruździe poprzecznej, wprawia komórkę w ruch obrotowy’. Ułatwia to skuteczniejsze pobieranie z wody mikroelementów, umożliwiających proces asymilacji dwutlenku węgla (COj). Znaczna część bruzdnic to organizmy samożywne. fotosyntetyzujące. Gdy w sprzyjającycli warunkach ekologicznych bruzdnice intensywnie mnożą się. czyli tworzą zakwity, przypowierzchniowe warstwy wody zabarwiają się na kolor czerwono-brunatny. Jednak niektóre produkty ich metabolizmu sątmjące dla mięczaków i ryb, które w czasie zakwitów giną masowo (tzw. czerwone fale).