36251

Satyra staropolska na przykładzie twórczości Krzysztofa Opalińskiego

jedynym znanym dziełem Krzysztofa Opalińskiego są Satyry albo Przestrogi do naprawy rządu i obyczajów w Polszczę należące...(Leszno, 1650).

autor korzystał z wzorców antycznych: Juvenalis, Persjusz, Seneka, satyra była typem poetyckiej gawędy, najczęściej pisana 13-zgłoskowcem (rzymska: heksametrem).

tematyka była podporządkowana dydaktyce, podejmowała zaczepnie i kiytycznie kwestie polityczne i społeczne

dominuje retrospektywny osąd sytuacji: konfrontacja „dawniej” i „dziś”. Powrót w przeszłość nie jest możliwy, więc przykłady z przeszłości po prostu pomagają zaostrzać negatywny obraz współczesnych. Wyszukuje przykłady degeneracji obyczaju.

satyra nie jest opisowym dokumentem, tylko gatunkiem kierującym się prawami wyobraźni.

istnieją powiązania z tradycją polskiej myśli reformistycznej i piśmiennictwa. Przykład: satyra O sposobach pomnożenia miast i na nierząd w nich: gruntowny plan unowocześnia struktury społecznej Rzeczpospolitej.

najlepsze są satyry zatrzymujące się na pewnym określonym problemie: Na ciężary i opressyją cłiłopską w Polszczę: odtwarza złożony mechanizm eksploatacji sił chłopskich i chłopskiego dobytku.

kilka satyr poświęca sprawom wojskowym: szuka powodu upadku cnót żołnierskich: Na zepsowaną militarem disciplinam i nierząd wojskowy. Źle, że większość młodzieży jest przygotowywana do ziemiańskiego życia. Ojcowie nie przestrzegają obowiązku kształcenia synów w sztuce wojskowej.

między satyrami Opalińskiego istnieją różne więzi wewnętrzne: utwory dopełniają się, nad nimi autor buduje wizję upadku wielkiego narodu.

Opaliński wykłada zasady cłirześcijańskiego stoicyzmu- wzorzec oparty na cnocie umiani. Żywił przekonanie, że nad Polską czuwa Opatrzność Boża, bo inaczej się nie da wytłumaczyć, czemu to społeczeństwo ciągle istnieje.

autor chętnie korzysta z przysłów, buduje zdania na kształt przysłów, aby wbiły się w pamięć.

społeczeństwo powinno być oparte na surowym przestrzeganiu porządku moralnego, obyczajowego, prawnego. Zlustrował cały stan szlachecki i nie znalazł nikogo godnego miana człowieka.

stałym motywem satyr jest surowość i prostota- opozycja do barokowego przepychu.

krytykował gatunki barokowe, jako pełne przepychu, analizował kompozycję i styl kazań i oracji.