70

Bolesław Pras

W twórczości Asnyka na uwagę zasługują subtelne erotyki, na przykład: Między nami nic nie byt o, Ta Iza, Karmelkowy wiersz.

Eliza Orzeszkowa

Maria Konopnicka

Adom Asnyk Adam Asnyk

(1838-1897) - poeta czasów niepoetyckich ukształtowany przez twórczość wielkich romantyków, zwłaszcza Słowackiego, oraz udział w powstaniu styczniowym. Jego poezja jest refleksyjna i filozoficzna, poecie nieobce są zagadnienia charakterystyczne dla pozytywizmu: postęp, praca, ewolucja. W programowych wierszach takich jak: Do młodych czy Daremne żale, próżny trud... przyznaje młodemu pokoleniu prawo do budowania świata według własnej wizji, jednak wymaga szacunku dla tradycji. Zwracając się do pokolenia schodzącego z areny dziejów (romantyków), pisze:

Daremne żale, próżny trud, Bezsilne złorzeczenia!

Przeżytych kształtów żaden cud nie wróci do istnienia.

Bolesław Prus, właśc. Alek sander Głowacki

(1847-1912) - jego prawdziwe imię to Aleksander Głowacki; swój pseudonim literacki zaczerpnął z nazwy rodowego herbu Prus; autor nowel, powieści, znakomity publicysta. Najbardziej znane spośród nowel to: Michałko, Antek, Katarynka, Kamizelka, Powracająca fala, Omyłka,

Z legend dawnego Egiptu, a spośród powieści: Placówka, patriotyczna w wymowie, w konwencji zbliżona do naturalizmu, Lalka będąca powieścią realistyczną, Emancypantki - powieść społeczno--obyczajowa, która pokazuje panoramę polskiego społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku, Faraon - powieść historyczna, której akcja została umieszczona w starożytnym Egipcie.

Eliza Orzeszkowa

(1841-1910) - pisarka i publicystka. Autorka rozpraw propagujących idee pozytywistyczne, na przykład: O Żydach i kwestii żydowskiej. Kilka słów o ko bietach. Spod jej pióra wyszły powieści: Nad Niemnem o tematyce patriotycznej, społecznej i obyczajowej, Marta -roz-poczynająca dyskusję o emancypacji kobiet, Meir Ezofowicz - utwór poruszając/ problem asymilacji Żydów. Jest również autorką nowel i obrazków: Tadeusz, A... B... C..„ Gloria victis.

Adolf Dygasiński

(1839-1902) - uważany za naturalistę w sensie wyborów ideowych oraz estetycznych, wychowany na europejskich wzorach Zoli i Flauberta. Autor nowel Za krowę, Wilk, psy i ludzie oraz Co się dzieje w gniazdach. Podkreśla się niepospolity talent twórcy w kreśleniu zjawisk natury.

Maria Konopnicka

(1 842-1 910) - poetka i nowe-listka, silnie akcentująca związki swojej poezji z tradycją romantyczną i patriotyczną, czego przykładem jest Rota, pełniąca rolę nieoficjalnego hymnu narodowego w zaborze pruskim. Zainteresowania poetki skupiają się na zagadnieniach społecznych, na niesprawiedliwości i krzywdzie, które dotykają najuboższych:

Henryk Sienkiewicz

Michał Bałucki

Jaś nie doczekał, W piwnicznej izbie. Przed sądem.

Do znanych tekstów Konopnickiej należą: A jak poszedł król na wojnę, baśń O krasnoludkach i sierotce Marysi i urocze wierszyki dla dzieci. Na szczególną uwagę zasługuje nowela Mendel Gdański poruszająca problem antysemityzmu.

Henryk Sienkiewicz

(1846-1916) - jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy. Autor Listów z podróży do Ameryki, licznych nowel, na przykład: Szkice węglem, Janko Muzykant, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela,

Za chlebem, Latarnik, powieści: Trylogii z dziejów Polski, w której skład wchodzą Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski, powieści historycznej Krzyżacy oraz powieści współczesnych Bez dogmatu, Rodzina Połanieckich. Najbardziej znaną jego powieścią jest Quo vadis, tłumaczone na 50 języków, które przyczyniło się do otrzymania przez pisarza literackiej Nagrody Nobla. Sienkiewicz jest też autorem W pustyni i w puszczy, powieści dla dzieci i młodzieży.

Michał Bałucki

(1837-1901) - powieściopi-sarz i komediopisarz okresu pozytywizmu, aktywny uczestnik ruchu spiskowego w Galicji, choć nie walczył w powstaniu styczniowym. Debiutował w 1860 roku na łamach gazety „Gwiazdka Cieszyńska". Autor wiersza Dla chleba znanego jako piosenka Góralu, czy ci nie żal. Do jego utworów zaliczymy: powieści - Przebudzenie, Młodzi i starzy, Błyszczące nędze, Żydówka; komedie - Polowanie na męża, Pracowici podróżnicy, Emancypowane, Krewniaki, Sąsiedzi. Bałucki w swojej twórczości propagował wartości i idee epoki pozytywizmu. Jego komedie niejednokrotnie miały wydźwięk satyryczny.

Terminy literackie

powieść realistyczna

•    narrator trzecioosobowy, obiektywny, wszechwiedzący, zna myśli swych bohaterów

•    narrator podaje dokładną biografię bohaterów

•    przestrzegane są chronologia zdarzeń i związki przyczynowo-skutkowe

•    światem przedstawionym rządzi logika

i wszystko daje się logicznie wytłumaczyć -3 język powieści nie skupia na sobie uwagi czytelnika, jest tylko narzędziem do opisywania rzeczywistości

•    bohater typowy, opisane są jego psychika i motywacje

powieść naturalistyczna - ukazuje tylko jedną stronę życia - tę brzydką; w kreacji bohaterów nacisk położony na fizyczną część natury ludzkiej; wyraźny jest wpływ teorii Darwina, zwłaszcza w eksponowaniu popędu płciowego, walki o przetrwanie i determinacji genetycznej

•    powieść staje się swoistym dokumentem, wynikiem obserwacji narratora

•    narrator przyznaje się do swojej niewiedzy

•    eliminacja monologu, brak komentarza odautorskiego

powieść historyczna - odmiana powieści, w której świat przedstawiony umieszczony jest w przeszłości; XIX-wieczni pisarze historyczni mieli ambicję dokładnego odtworzenia minionych czasów, co wiązało się często z długotrwałymi studiami nad epoką; duży wpływ na rozwój gatunku miała twórczość Waltera Scotta, na którym wzorował się między innymi Sienkiewicz

opowiadanie - krótki utwór epicki, charakteryzujący się luźną kompozycją, swobodą skojarzeń, licznymi dygresjami i komentarzami; ten