37184

Perty jaskiniowe, pizolity - formy krasu podziemnego powstające na dnie jaskini, w zagłębieniach wypełnionych wodą pozostającą w mchu. Luźno spoczywające na dnie zagłębienia wodnego w jaskini ziarna obtaczane są przez wytrącony weelan wapnia, w wyniku czego tworzą się wapniowe kulki o różnej średnicy, których powierzchnia jest chropowata -pizolity. Natomiast przy burzliwych ruchach wód jeziorka powstają podobne do pizolitów perły o powierzchni gładkiej i często błyszczącej. Materiał stanowiący ośrodek koncentracji może być różny, np. ziarna piasku lub okruchy wapniowe.

Polja - to duże kotlinowate zagłębienia o wyrównanym dnie, ograniczonym ze wszystkich stron wyraźnymi zboczami. Występują na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych i są charakterystycznym elementem rzeźby krasowej. Polja zajmują powierzchnię od 2 do 200 km^?, a ich głębokość wynosi średnio od 100 do 800 m. Polja powstają gdy zapadnie się grunt nad powstałymi poniżej jaskiniami. Dno mają płaskie, wyścielone namułami rzecznymi o bardzo dużej urodzajności. Namuły te są osadem wód zalewających okresowo znaczne powierzchnie polji, co ma miejsce przeważnie po roztopach. Woda dostaje się do polja jednymi otworami (dostarczającymi wodę), a odpływa innymi (chłonącymi wodę), tzw. ponorami. Oprócz polji okresowo nawadnianych znane są polja suche oraz polja stale wypełnione wodą (w przypadku niedrożnych szczelin chłonnych).

Ponor - wchłoń, na obszarach krasowych, miejsce gdzie wody strumieni, potoków czy rzek wpływają pod powierzchnię terenu. Forma terenu właściwa obszarom krasowym, mająca postać otworu lub korytarza wydrążonego przez wodę. Miejsce wpływu wód krasowych w podziemne korytarze. Czasami całe rzeki płyną na pewnych odcinkach pod powierzchnią ziemi, a następnie wypływają na powierzchnię w wywierzysku.

Stalagmit - naciek jaskiniowy, grawitacyjny osiągający duże rozmiary. Może występować w postaci słupa, stożka, guza itp. Narasta od dna jaskini krasowej ku góizc wskutek wytrącania się węglanu wapnia z kapiącej ze stropu wody - w przypadku jaskini lodowej - jej zamarzania. Stalagmitowi odpowiada zazwyczaj stalaktyt w stropie jaskini, w wyniku ich połączenia powstaje kolumna zwana stalagnatem.

Stalagnat - naciek jaskiniowy w formie kolumny, słupa itp., łączący stropie jaskini krasowej z jej spągiem. Powstaje on w efekcie równoczesnego rozwoju stalaktytu idącego od stropu i stalagmitu na dnie jaskini, który tworzy się z wytrącania węglanu wapnia z wody kapiącej z tego stalaktytu. Odpowiednio długi rozrost obu form leżących na jednej osi prowadzi do ich połączenia i wykształcenia stalagnatu.

Stalaktyt, soplenlec - grawitacyjny naciek jaskiniowy mający zazwyczaj kształt wydłużonego, odwróconego stożka (sopla), narastającego od stropu jaskini krasowej ku jej spągowi. Inicjalną formą stalaktytu są tak zwane rurki naciekowe (makarony). Ze zwisających ze skały kropli wytrąca się osad węglanu wapnia, który wraz z upływem czasu nabiera kształtu cienkich rurek. Sącząca się wewnątrz wąskim kanalikiem woda powoduje wzdłużne narastanie nacieku. Jeśli dojdzie do zatkania kanalika, woda znajduje sobie nowe ujście i spływając po powierzchni stalaktytu, buduje jego nowe warstwy.

Stalaktyt kulisty (sferolityczny) twoizy się, gdy spływ wody po powierzchni nacieku jest na tyle wolny, że zdąży ona całkowicie odparować pized dotarciem do jego czubka.

Stalaktyt lodowy powstaje w wyniku zamarzania wody kapiącej ze stropu (zobacz: jaskinia lodowa).

Stalaktyt lawowy powstaje w jaskiniach lawowych w wyniku zastygania lawy.

Studnia krasowa, awen - forma krasu podziemnego: pionowy lub prawie pionowy kanał biegnący w dół, często rodzaj jaskini krasowej lub jej część, łącząca korytarze jaskini położone na różnych głębokościach. Studnia krasowa powstaje w wyniku rozpuszczania skał krasowiejących przez wodę opadową wzdłuż pionowych szczelin.

2