3796

Nie jest to jedyne założenie koncepcji psychodynamicznej. Ponadto jej zwolennicy głoszą, iż wewnętrzne siły motywacyjne są nieświadome; i z reguły człowiek nie zdaje sobie sprawy, dlaczego działa, tak jak działa. Jest aktorem, który¹ nie zna przyczyn swego dramatu, trafnie ujął to Bandura: „Psychodynamiczne teorie osobowości z zasady przyjmują, że działania dewiacyjne ludzi są ukierunkowane przez potężne siły wewnętrzne, które nie tylko wymykają się spod ich kontroli, ale o których istnieniu jednostki nawet nie wiedzą” Chociaż Bandura mówi jedynie o zachowaniu nieprzystosowanym, to jednak jego wypowiedź odnosi się do wszystkich reakcji człowieka.

Portret psychodynamiczny nie tylko określa, jak funkcjonuje człowiek, ale również wskazuje, jak zmieniać jego osobowość. O ile behawioryści stworzyli inżynierię zachowania, o tyle twórcy koncepcji psychodynamicznej opracowali zasady psychoterapii. Posiada ona wiele wariantów. W każdym przypadku jest to metoda kliniczna, której celem jest pomaganie człowiekowi w rozwiązywaniu nieświadomych konfliktów, ułatwianie mu wybarw drogi życiowej i umożliwianie przystosowania się do otaczającego świata. Psychoterapia jest nowym podejściem do modyfikacji osobowości człowieka, które radykalnie różni się od surowych zasad inżynierii zachowania.

Koncepcja psychodynamiczna jest mniej jednolita od koncepcji behawioiystycznej. Składa się bowiem z wielu wariantów, które znacznie różnią się między sobą. Najbardziej znaną wersją portretu dynamicznego jest psychoanaliza.

Od czasów Freuda, który ją stworzył, uległa ona radykalnym przeobrażeniom. Jego uczniowie i kontynuatorzy, tacy jak Homey, Sullivan czar Fromm, odrzucili wiele fantastycznych i poetyckich idei Freuda i sformułowali zasady neopsychoanalizy, zwanej również psychoanalizą społeczną; podkreśla ona szczególne znaczenie warunków społecznych i kultury w kształtowaniu osobowości. W ostatnich dwudziestu latach koncepcja ta uległa dalszym przeobrażeniom. Wielu badaczy kontynuując pomysły Dollarda i Millera próbuje interpretować system psychoanalityczny w terminach teorii uczenia i wzmocnienia. Należy do nich na przykład Gordon. Nie koniec na tym. Niektórzy psychoanalitycy wykorzystują w swoich pracach elementy egzystencjalizmu i Fenomenologii (May i Laing). Wreszcie Fromm próbuje bez większego powodzenia połączyć twierdzenia psychoanalityczne z marksizmem. W takiej sytuacji niektórzy psychologowie głoszą, że psychoanaliza jako spójny system naukowy przestała istnieć, że stała się ona zbiorem całkowicie niezależnych koncepcji.

Chociaż psychoanaliza jest najbardziej znanym kierunkiem psyrhodynamicznym, nie jest to kierunek jedyny. W' ostatnich latach dużą popularność zdobyła tak zwana psychologia humanistyczna, której najwybitniejszym reprezentantem jest Abraham H. Maslow. Stworzył on słynną teorię liierarchii potrzeb, Główne potrzeby człowieka potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby przynależności i miłości, potrzeby szacunku oraz potrzeby samorealizacji - ułożył on hierarchicznie. Dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższych, pojawiają się potrzeby wyższe. Tak na przykład człowiek, który jest najedzony i bezpieczny, będzie dążył do kontaktów emocjonalnych z ludźmi, będzie pragnął miłości. Niezaspokojenie potrzeb prowadzi do zaburzeń, Powiedział Maslow: „Człowiek, któremu udaremniono zaspokojenie którejś z podstawowych potrzeb, może być traktowany po prostu jako człowiek chory. Jest to poprawna parabola w stosunku do naszego określenia człowieka chorego jako takiego, któremu brak witamin czy soli mineralnych. Kto będzie twierdził, że brak miłości jest mniej ważny niż brak witamin?”. Dopiero pełne zaspokojenie wszystkich potrzeb podstawowych daje poczucie zdrowia psychicznego,

W przedwieństwie do psychoanalityków, którzy spostrzegali człowieka jako twór słaby, pełen konfliktów i kompleksów, Maslow zwraca uwagę na konstruktywne elementy osobowości; głównym celem jednostki jest rozwijanie i aktualizacja własnych potencjalnych możliwośd i zainteresowań, dąży ona do samorealizacji, chce „być sobą”. Zwolennicy psychologii humanistycznej stworzyli jednocześnie własną wersję psychoterapii. Piszę o tych