41700

Sprawiedliwość

I.

O pojmowaniu

1.1.

sprawiedliwości

1. Postępowanie sprawiedliwe - takie postępowanie w stosunku do innych osób, w którym świadczy się innym jakieś dobro, lub konieczne zło, traktując w taki sam sposób osoby, które wykazują jakieś cechy uznane za istotne, a nie ze względu na to, z jaką indywidualnie osobą mamy do czynienia.

1.2.    Sprawiedliwość rozdzielcza i sprawiedliwość wyrównawcza

1.    Sprawiedliwość wyrównawcza (komutatywna; iustitia commutativa) - polega na odpłacaniu odpowiednim dobrem za dobro czy koniecznym złem za wyrządzone zło, bez względu na to, kto nam takie dobro wyświadczył czy zło uczynił.

2.    Akt sprawiedliwości wyrównawczej = akt odpłaty lub akt zapłaty.

3.    Sprawiedliwość rozdzielcza (iustitia distributiva) - polega na rozdzielaniu dobra czy koniecznego zła, w jednakowy sposób traktując ludzi, którzy wykazują pewną cechę uznaną za istotną.

1.3.    Formuły sprawiedliwości

1.    Formuły sprawiedliwości - zasady, według których należy świadczyć dobro bądź wyświadczać konieczne zło.

2.    Podział formuł sprawiedliwości (rozdzielczej):

a)    dotyczące rozdzielania dóbr - wskazują, co i ze względu na co się komu należy;

i.    formuły egalitarystyczne:

ii.    formuły merytarne;

b)    dotyczące rozłożenia obciążeń - wskazują, od kogo i z jakich względów coś się należy.

3.    Formuły egalitarystyczne - formuły sprawiedliwości, które zakładają równość wszystkich ludzi i w konsekwencji nakazują, aby dobra, którymi się rozporządza, dzielić równo.

a)    "każdemu równo" - formuła prostego egalitaryzmu:

b)    "każdemu według potrzeb", przy czym potrzeby muszą być "społecznie uzasadnione".

4.    Formuły merytarne - formuły sprawiedliwości, które określając podstawie podziału dóbr, uwzględniają jakiś czynnik leżący po stronie podmiotu przyczyniającego się swym postępowaniem do dobra innych.

a)    "każdemu według jego wysiłku":

b)    "każdemu według wyników jego pracy":

c)    "każdemu według jego zasług":

5.    Inna formuła - "każdemu według urodzenia".

6.    Formuły dotyczące rozkładania obciążeń:

a)    "od każdego według jego sił";

b) "od każdego według jego zdolności":

c)    "od każdego według jego powołania";

7.    Podział formuł sprawiedliwości wyrównawczej:

a)    dotyczące zapłaty za wyświadczone dobro:

b)    dotyczące odpłaty za wyrządzone zło:

8.    Świadczone dobro, albo wyrządzane zło mogą mieć charakter:

a)    materialny - dający się materialnie wyliczyć (np. wybudowanie komuś domu);

b) niematerialny (np. obdarzenie kogoś zaufaniem);

9.    W praktyce życia codziennego stosuje się formuły złożone lub przyjmuje się zespoły formuł sprawiedliwości.

1.4.    Sprawiedliwość materialna i sprawiedliwość formalna

1.    Doktryna sprawiedliwości - usystematyzowany wykład formuł sprawiedliwości połączony z argumentami, które mają przekonać, skłaniać do przyjęcia takiego właśnie zbioru formuł czy jakiejś jednej formuły sprawiedliwości.

2.    Koncepcje (doktryny) sprawiedliwości mogą mleć charakter materialny albo formalny:

a)    sprawiedliwość materialna - formułuje się treść zasad sprawiedliwości i treść opartych na nich formuł (np. sprawiedliwe jest prawo o takiej, a nie innej treści).

b) sprawiedliwość formalna (proceduralna) - nie formułuje się wprost treści formuł sprawiedliwości, ale wskazuje się sposoby, procedury, w jakich dochodzi do ich ustalenia (np. sprawiedliwe jest prawo, które ukształtowano w postępowaniu przeprowadzonym wg określonej procedury).