4737

podstawy usroju politycznego i społeczno - gospodarczego państwa, strukturę i zakres działania organów państwowych, podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie itd. Obecna Konstytucja opiera się na zasadzie podziału władz na vtfadzę: ustawodawcza (Sejm i Senat) -ustanawia prawa oraz ma pewne kompetencje w zakresie kontrol Ich wykonywania; wykonawczą (Prezydent oraz Rząd) • sprawuje bieżące rządy na podstawie ustanowionych praw. sądownicza, (niezawisłe sądy) - orzekają, stosując wydane przez władzę ustawodawcza normy. Nadrzędna rola Konstytucji wynika również z taktu, że w swej treści określa ona hierarchię pozostałych źródeł prawa i wytycza kierunki ustawodawstwa. żaden akt normatywny nic może być sprzeczny z Konstytucją. Konstytucja jest uchwalana i zmieniana w szczególnym trybie i tym także różni się od ustaw zwykłych. Do jej zmiany potrzebna jest w Sejmie kwalilkowana większość 2/3 głosów oraz konieczne jest quorum w postaci obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Zaś w Senacie bezwzględna większość głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów Zwykła ustawa nie może zmienić postanowień Konstytucji.

6)    USTAWA JAKO ŹRÓDŁO PRAWA

Ustawa jest podstawową forma, działania sejmu. Żaden inny organ państwowy oprócz Sejmu nie może wydawać ustaw. Ustawami regulowane są zagadnienia podstawowe dla naszego żyda poltyczncgo, społecznego i gospodarczego. Forma ustawy stosowana jest leż do normowania stosunków, które charakteryzują się pewną trwałośdą. W formie ustawy ustalane są przede wszystkim normy określające prawa i obowiązki obywateli; normy ustalające podafci; normy prawa karnego, a także przepisy regulujące postępowanie przed sądami karnymi, cywilnymi oraz organami adminisracji. Akty normatywne powinny być zgodne z ustawami. Tryb uchwalania ustaw określony jest częściowo w Konstytucp, a częśdowo w regulaminie Sejmu. * Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom. Senatowi. Prezydentowi i Radzie Ministrów (z inicjatywą ustawodawczą mogą także wystąpić obywatele, mający prawe wyborcze do Sejmu, o ile ich gmpa wyniesie miiinum 100 000 osób). * Gdy projekt ustawy zgłasza Rada Minisrów. winna ona przedstawić równocześnie skutki tnansowc projektowanej ustawy oraz załączyć projekty podstawowych aktów wykonawczych. • Inicjatywa poselska wniesienia projektu ustawy może przejawić się w drodze zgłoszenia projektu przez komisję sejmową bądź przez grupę posłów w liczbie, co najmniej 15 * Projekty przechodzą przez łzy czytania. Pierwsze czytanie odbywa się na plenum Sejmu, po czym projekt jest kierowany do właściwej komisji sejmowej. Po przeanalizowaniu projekt! przez komisję i po ewentialnym wniesieniu poprawek kierowany jest on na plenum Sejmu. Gdy nie ma dalszych poprawek Sejm może odbyć drugie i trzodę czytanie. *Gdy zgłoszono dalsze poprawki projekt wraca do komisji. * Komisja z kolei przeprowadza dyskusję, po czym poseł sprawozdawca relenije poprawki i wnioski na plenum Sejmu * Przyjęde lub odrzucenie projektu ustawy następuje zwykłą większośdą głosów w obecności, co najmniej połowy ogólnej liczby posłów • Uchwaloną przez Sejm ustawę przekazuje się do rozpatrzenia Senatowi. Senat może w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy, ustawę przyjąć lub odrzucić. * Nieprzyjęde przez Sejm propozycji Senatu uchwalane jest bezwzględną większośdą głosów w obecnośd. co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Ustawę podpisuje Prezydent w dągu 21 dni i zarządza jej ogłoszenie. * Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić w dągu miesiąca do Trybunału Kon stylicyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją. ^A Prezydent może odmówić podpisania ustawy i z umotywowanym wnioskiem w dągu miesiąca przekazać ją Sejmów* do ponownego rozpatzenia. • Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sepu większością, co najmniej 3/5 głosów w obecnośd, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent podpisuje ją i zarządza niezwłoczne jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. * Ustawa wchodzi w życie w 14 dni po jej ogłoszeniu chyba, że sama stanowi inaczej. W uzasadnionych przypadkach Rada Ministrów może określić, że wniesiony projekt ustawy jest piny i w takiej sytuacji terminy rozpatrzenia projckti przez Senat zostają skrócone d 14 dni. a tcrmrt podpisania ustawy przez Prezydenta do 7 dni. Należy wspomnieć, że przez szereg lat źródłami prawa o mocy ustawy były u nas dekrety Rady Państwa.

7)    POJĘCIE KOOEKSU I KODYFIKACJI USTAWY OGÓLNEJ I SZCZEGÓLNEJ. Akty normatywne wydawane w formie ustawy mogą regulować różny zakres stosunków. Niekiedy do opracowania gnjpy aktów, lub nawet jednego aktu prawnego, obejmującego szeroki zakres stosunków, np. dotyczących określonej gałęzi prawa lub jej wyodrębnionej części, powołany zostaje specjalny organ w postaci komisji kodyfikacyjnej. Zadaniem takiej komisji jest stworzenie nowego kompleksowego aktu prawnego, obejmującego swym zasięgiem gałąź lub dział prawa, wcwnęrznlc nie sprzecznego, którego normy są usystematyzowane i oparte na pewnych wspófciych ogólnych zasadach. Taki akt prawny nazywamy kodeksem, zaś prace nad odpowiednim ukształtowaniem kodeksu nazywamy kodyfikacją W Polsce obowiązuje wiele kodeksów, wydanych z reguły w foimic ustawy, jak np. kodeks cywilny (k.c.) z 1964 r., kodeks kamy (kk.) z 1997 r., kodeks postępowania karnego (kp.k.) z tej samej daty, kodeks postępowania administracyjnego (kpa.). Jedynie wydany w 1934 r. kodeks handlowy (k.h.) obowiązujący w istotiej części do dziś, wydany był w formie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej

8)    UMOWA MIĘDZYNARODOWA JAKO ŹRÓDŁA PRAWA.

Umowa międzynarodowa wynika z konstytucji, jest bezpośrednim źródłem prawa.. Po ogłoszeniu zawarte w nią normy stają się częśdą krajowego porządku prawnego I są bezpośrednio stosowane, tak jak przepisy wydane przez organy państwowe. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfkacja niektórych umów wymaga uprzedniej zgody Sejmu, wyrażonej w ustawie. Należą do nich umowy dotyczące: 1) Pokoju, sojuszy, układów politycznych i wojskowych 2) Wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji 3) Członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej 4) Znacznego inansowego obciążenia państwa 5) Spraw wymagających regulacji ustawowej. W razie kolizji między taką umową międzynarodową a ustawa, pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa. Także umowa konstytuująca organizację międzynarodową może zawierać postanowienie, że prawo tej organizacji jest stosowane w Polsce bezpośrednio i ma pierwszeństwo w razie kolzji z ustawą W przypadku innych umów międzynarodowych. Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji Europejskiej, kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy wymaga uchwalenia przez Sejm i przez Senat większością 2/3 głosćw. Sejn może zarządzić w tej sprawie referendum.

9)    ROZPORZĄDZENIE JAKO ŹRÓDŁO PRAWA.

Rozporządzenia są wydawane przez naczelne organy adminiskacj państwowej, do których należą: 1) Rada Ministrów 2) Prezes Rady Ministrów 3) Ministrowie 4) Przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Rozporządzenie może być wydane na podstawie wyraźnego, szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ v4aścrwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregutewania oraz wytyczne dotyczące treśd rozporządzenia. Upoważnienie, jedno lub klka. jest zazwyczaj zawarte w jednym z końcowych przepisów ustawy. Może on przybrać następującą postać: .Upoważnia się Ministra Sprawiediwości do

2