4807

Grecja okresu klasycznego obejmującego VI, IV wiek przed narodzeniem Chrystusa to czas potęgi i dobrobytu. Zmieniające się stosunki społeczne i rozkwit demokracji sprzyjają rozwojowi nauki, a w tym myśli politycznej. To właśnie ona pozwala zobrazować ducha tamtych czasów, gdyż polityka i prawo są częściami życia ludzi jako społeczności. Grecja, ojczyzna polityki jako nauki wydaje wiele świetnych umysłów z tej dziedziny. To tam powstały fundamentalne pojęcia i pytania dotyczące państwa i prawa. Bliższe przyjrzenie się im wskazuje, jak zaskakująco wiele spraw przejęliśmy z dorobku starożytnej Grecji w zakresie nawet obiegowych pojęć w sferze ocen politycznych i prawnych.

Sam źródłosłów wyrazu polityka jest grecki. Pochodzi on od słowa polis, oznaczającego państwo, a w zasadzie państwo - miasto. W tym zrozumieniu zajmuje się problematyką powstania państwa, prawidłowości jego funkcjonowania i organizacji oraz celów czy wartości traktowanych jako zasadnicze.¹ Z wyrazem polityka nierozerwalnie połączony jest wyraz państwo, które oznacza zorganizowane społeczeństwo zamieszkujące pewne terytoria. Państwo jako instytucja posiada prawo stosowania przymusu wobec jednostek i grup społecznych nieprzestrzegających obowiązującego prawa.² Tak więc te trzy wyrazy łączą się ze sobą, są podstawą i kluczem do określenia organizacji społeczeństwa.

Aby zrozumieć dlaczego właśnie w tym kraju tak owocnie rozwinęła się myśl polityczna należy poznać warunki jakie w Grecji panowały przy powstaniu i rozkwicie tej nauki. Ustrój państwa jego stan miał bardzo wielki wpływ na tendencje filozofii państwa i prawa.

W V w.p.n.e. Grecja była wolnym państwem. Długoletni pokój sprzyjał bogaceniu się kraju. Zmiana stosunków społecznych i demokratyzacja życia publicznego stworzyła warunki rozwoju średniej klasy. Drogę do urzędów coraz częściej otwiera wiedza, a nie stan urodzenia, czy stan majątkowy. Zainteresowanie nauką sięga coraz szerszych kręgów społeczeństwa. Sprzyja temu wolność polityczna i dobrobyt materialny. Kadencyjność urzędów, tak jak na przykład w Atenach, pozwala niemal każdemu obywatelowi na czynny udział w życiu publicznym. Fundamentalne znaczenie miał okres rządu Peryklesa jako głównego stratega. Wprowadził on ustawodawstwa ateńskie, przeciwdziałał wpływom odśrodkowym, otaczał opieką filozofów i artystów takich jak: Fidiasz, Anaksagoras, Herodot, Sofokles. Na uwagę zasługuje tu fakt, że ustrój demokratyczny został narzucony wbrew ich woli.

1

   A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych. Warszawa 19%, s. 2-4.

2

   K. Olechnicki, P. Załęcki. Słownik socjologiczny. Toruń 1997, s. 162.